نگاهي بر پيامدهاي «دروغ» در آئينه احاديث و روايات

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: نگاهي بر پيامدهاي «دروغ» در آئينه احاديث و روايات
گروه خبرنگاران افتخاري / رضا صفري اميرابادي: دروغ از جمله گناهان كبيره‌اي است كه پيامدهاي ناگوار فراواني را براي فرد و ديگران به همراه دارد، در اين نوشتار به بررسي پيامدهاي زشت دروغ در آئينه احاديث و روايات مي‌پردازيم.
نابودي ايمان

دروغ با ايمان ناسازگار است و ضعف و نابودي آن را در پي دارد. حسن ابن محبوب مي‌گويد: از حضرت صادق (ع) پرسيدم: يكون المومن بخيلا؟ قال: نعم، قلت: فيكون جبانا؟ قال: نعم، قلت: فيكون كذابا؟ قال: لا و لا خائنا، ثم قال: يجبل المومن علي كل طبيعه الا الخيانه و الكذب.1

آيا مومن ممكن است بخيل باشد؟ فرمود: بله. آيا ممكن است ترسو باشد؟ فرمود بله. آيا ممكن است دروغگو باشد؟ فرمود: نه، مومن داراي هر سرشتي مي‌شود، جز دروغ و خيانت.

دروغ و خيانت هرگز در دل مومن يافت نمي شود. پيامبر اكرم (ص) مي‌فرمايد: يطبع المومن علي كل خصله و لا يطبع علي الكذب و لا علي الخيانه.2 مومن هر سرشتي را مي‌پذيرد، جز دروغ و خيانت.

پس سرشت دروغگويي با ايمان ناسازگار است و ايمان را از قلب خارج مي‌كند.

در بيان امام باقر (ع) چنين آمده است: ان الكذب هو خراب الايمان.3 همانا دروغ، نابودي و خرابي ايمان است.

اميرمؤمنان علي (ع) فرمود: جانبوا الكذب فانه يجانب الايمان.4 از دروغ بپرهيزيد؛ چرا كه ايمان را دور مي‌كند.

محروميت از هدايت الاهي

دروغ، انسان را از هدايت الاهي محروم مي‌كند. پروردگار عز و جل در قرآن كريم مي‌فرمايد: ان‌الله لايهدي من هو كاذب كفار.5 همانا خداوند دروغگوي ناسپاس را هدايت نمي‌كند.

ان الله لا يهدي من هو مسرف كذاب.6 همانا خداوند كسي كه اسراف‌كننده دروغگو است را هدايت نمي‌كند.

زمينه‌سازي كفر و نفاق

دروغ گاه زمينه كفر يا نفاق را در انسان فراهم مي‌كند. زماني كه دل دروغگو از ايمان خالي شد، كفر يا نفاق به آن راه خواهد يافت؛ چنان كه روايت شده: مردي خدمت رسول اكرم (ص) رسيد و عرض كرد:

يا رسول الله ما عمل اهل النار؟ قال النبي (ص): الكذب، اذا كذب العبد فجر و اذا فجر كفر و اذا كفر دخل النار.7

اي رسول خدا! كار اهل آتش چيست؟ پيامبر(ص) فرمود: دروغ. هرگاه دروغ گويد، فاسق مي‌شود و هرگاه فاسق شود، كافر مي‌شود و هرگاه كافر شد، در آتش قرار مي‌گيرد؛ بنابراين، دروغ افزون بر دور ساختن ايمان از قلب انسان، زمينه كفر عملي او را نيز فراهم مي‌كند.

دوگانگي ميان واقعيت و خبر شخص دروغگو، مايه پيدايش و رشد صفت پليد نفاق در دل او مي‌شود اميرمؤمنان علي (ع) مي‌فرمايد: الكذب يودي الي النفاق.8 دروغ انسان را به نفاق مي‌كشاند.

طبق نقل حضرت صادق (ع)، پيامبر اكرم (ص) فرمود: ثلاث من كن فيه كان منافقا و ان صام و صلي و زعم انه مسلم، 1. من اذا ائتمن خان 2. و اذا حدث كذب 3. و اذا وعد اخلف.9 سه چيز است كه در هر كس باشد، منافق است؛ اگر چه روزه بگيرد و نماز بخواند و گمان كند كه مسلمان است: 1. آن گاه كه او را امين به شمار آورند، خيانت كند 2. آن گاه كه سخن براند دروغ گويد 3. آن گاه كه پيمان بندد، پيمان شكند.

دل نيارامد ز گفتار دروغ

آب و روغن هيچ نفروزد فروغ10

ضعيف كردن مروت و جوانمردي

پيامبر گرامي (ص) فرمود: اقل الناس مروه من كان كاذبا.11 جوانمردي در شخص دروغگو از همه كمتر است. آن گاه كه دروغ، عادت فرد شود، چه بسا جوانمردي، يكسره از وجود او رخت بربندد؛ چنان كه در سخنان گهربار حضرت علي (ع) آمده است:من كذب افسد مروته.12 هركس دروغ گويد، جوانمردي خويش را تباه كند.

گوهر جوانمردي، جز با راستي و درستي سازگار نيست، و روح جوانمردي، از كژي و ناراستي گريزان است. حضرت در جاي ديگر مي‌فرمايد:لا يجتمع الكذب و المروءه.13 دروغ و جوانمردي جمع نمي شوند.

فراموشي

از آنجا كه خبرهاي انسان دروغگو، با واقع مخالف است و مخالفت با واقع، حد و مرز و معيار واحدي ندارد، چه بسا خبرهاي او از يك واقعه، با هم سازگار و يكسان نباشد.

امام صادق (ع) فرمود: ان مما اعان الله به علي الكذابين، النسيان.14 همانا از كمك‌هايي كه خداوند بر ضد دروغگويان مي‌كند، فراموشي آنها است.

سلب توفيق از رسيدن به برخي مقام ها و انجام برخي اعمال صالح

حضرت رسول (ص) فرمود: الكذاب لا يكون صديقا و لا شهيدا.15 دروغگو، نه در زمره صديقان درآيد و نه در زمره شهيدان. امام صادق (ع) فرمود: ان الرجل ليكذب الكذبه فيحرم بها صلاه الليل فاذا حرم بها الرزق.16 همانا انسان دروغ مي‌گويد؛ پس، از نماز شب محروم مي‌شود؛ پس آنگاه كه از نماز شب محروم شد، از روزي (گسترده كه اثر نماز شب است ) محروم خواهد شد.

كاهش ارزش اجتماعي

دروغگو قابل اطمينان نيست و مردم به او اعتماد نمي‌كنند؛ از اين رو نزد مردم ارزش ندارد. ارزش انسان در جامعه بشري، به اطمينان و اعتماد مردم به او است. آنگاه كه شخصي وجهه و آبروي خاصي دارد، ارزشمند است و از بين رفتن اعتبار و آبرو، نابود كننده ارزش اجتماعي او است و دروغگويي، رفتار ناشايستي به شمار مي رود كه اعتبار انسان را از بين مي برد. امير مومنان علي (ع) مي فرمايد:

الكذاب و الميت سواء فان فضيله الحي علي الميت الثقه به فاذا لم يوثق بكلامه بطلت حياته.17 دروغگو و مرده يكسان هستند؛ زيرا همانا برتري زنده بر مرده، در اطمينان (مردم) به او است؛ پس وقتي مردم به سخن دروغگو اعتماد نكنند، زنده بودنش باطل است.

امام صادق (ع) از عيسي ابن مريم (ع) نقل فرمود: من كثر كذبه، ذهب بهاءه.18كسي كه بسيار دروغ گويد، ارزشش نزد خدا و نزد خلق او از بين مي‌رود.اميرمومنان علي (ع) مي‌فرمايد: ينبغي للرجل المسلم ان يجتنب مواخاه الكذاب فانه يكذب حتي يجي بالصدق فلا يصدق.19

شايسته است كه مسلمان از دوستي و برادري با دروغگو بپرهيزد؛ زيرا او آنقدر ردوغ مي‌گويد كه اگر سخن راستي هم بر زبان آورد، ديگر باور نخواهد شد.

اين ناباوري تا آنجا گسترش خواهد يافت كه مردم شخص دروغگو را طرف مشورت خويش نيز قرار نخواهند داد؛ چنان كه امير مومنان علي (ع) مي‌فرمايد: … لا راي لكذوب.20 دروغگو (در مقام مشورت) هيچ رايي ندارد =(رايش بي‌ارزش است).

موجب لعن خدا و فرشتگان

دروغگويي به اندازه‌اي ناپسند است كه موجب لعن خدا و فرشتگان شده، دروغگو را در شمار لعنت شدگان درگاه الاهي قرار مي‌دهد. رسول خدا (ص) مي‌فرمايد: فلعنه الله علي الكاذب و ان كان مازحا.21خداوند دروغگو را لعنت كند؛ اگر چه شوخي كرده باشد.

المومن اذا كذب بغير عذر لعنه سبعون الف ملك و خرج من قلبه نتن حتي يبلغ العرش فيلعنه حمله العرش.22

آن گاه كه شخص مومن، بدون عذر دروغ گويد، هفتاد هزار فرشته او را لعنت مي كنند و از قلب او بوي گندي بيرون مي‌آيد كه به عرش مي‌رسد؛ آن گاه حاملان عرش الاهي نيز او را لعن مي‌كنند.

فقر و تنگدستي

زماني كه دروغ گفتن، رفتاري ثابت و عادي شود، فقر و تنگدستي را به بار مي‌آورد و بركت را از زندگي مي‌برد. اميرمومنان علي (ع) در شمارش سبب‌هاي فقر مي‌فرمايد: … و اعتياد الكذب يورث الفقر.23

و عادت به دروغ، تنگدستي را به جاي مي‌نهد.

سرزنش و پشيماني

سرانجام دروغگويي، سرزنش شدن و پشيماني از كرده خويش است؛ زيرا مردم دير يا زود، به رفتار ناشايست و گفتار خلاف واقع دروغگو پي برده، او را خواهند شناخت. از حضرت علي (ع) نقل شده است:عاقبه الكذب ملامه و ندامه.24 سرانجام دروغ، سرزنش و پشيماني است.

نابودي شرم و حيا

كسي كه عادت كند بدون توجه به ارزش و منزلت انساني ديگران، به آنها دروغ بگويد، پرده حيا ميان خود و ايشان را دريده، بي‌شرم مي‌شود، چنان كه سرور پرهيزكاران حضرت علي (ع) فرموده است:

لا حياء لكذاب.25 دروغگو بي حيا است.

دروغ پيامدهاي زشت ديگري نيز دارد كه سرانجام همه آنها دوزخ و عذاب الاهي است.

از پيامبر خدا (ص) نقل شده است:اياكم و الكذب فانه من الفجور و انهما في النار.26

از دروغ بپرهيزيد. همانا دروغ از فجور و ستمكاري است و همانا دروغ و فجور در آتش جاي دارند. امير مومنان علي (ع) هم مي‌فرمايد: ثمره الكذب المهانه في الدنيا و العذاب في الآخره.27 ميوه دروغ، پستي در دنيا، و عذاب در آخرت است.

********************************************************************

پي‌نوشت‌ها:

1. محدث نوري: مستدرك الوسائل، ج 14، ص 13، ح 15966.

2. علامه مجلسي: بحار الانوار ج 74 ص 160، ح 150.

3. كليني: كافي، ج 2، ص 339، ح 4.

4. حر عاملي: وسائل الشيعه، ج 12، ص 246، ح 16216.

5. زمر (39): 3.

6. غافر (40): 28.

7. محدث نوري: مستدرك الوسائل، ج 9، ص 89، ح 10305.

8 . آمدي: غرر الحكم، ص 220، ح 4408.

9. كليني: كافي، ج 2، ص 290، ح 8.

10. مولوي: مثنوي معنوي، دفتر سوم، قصه خورندگان پيل بچه.

11. محدث نوري: مستدرك الوسائل، ج 9، ص 87، ح 10295.

12. همان، ص 221، ح 4415.

13. همان، ح 4417.

14. كليني: كافي، ج 2، ص 341، ح 15.

15. محدث نوري: مستدرك الوسائل، ج 9، ص 84، ح 10280.

16. حر عاملي: وسائل الشيعه، ج 8، ص 160، ح 10305.

17. آمدي: غرر الحكم، ص 220، ح 4386.

18. كليني: كافي، ج 2، ص 341، ح 13.

19. همان، ح 14.

20. محدث نوري: مستدرك الوسائل، ج 9، ص 88، ح 10300.

21. همان، ج 11، ص 372، ح 13294.

22. همان، ج 9، ص 86، ح 10291.

23. حر عاملي: وسائل الشيعه، ج 15، ص 347، ح 20704.

24. آمدي: غرر الحكم، ص 221، ح 4413.

25. همان، ح 4416.

26. محدث نوري: مستدرك الوسائل، ج 9، ص 88، ح 10302.

27. آمدي: غرر الحكم، ص 220، ح 4400.
دوشنبه 10 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 466]