تزريق سم به رگ‌هاي شهر

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: تزريق سم به رگ‌هاي شهر

آلودگي- فاطمه اكبرپور*:
در كلانشهر تهران 6363 واحد درماني در زمينه‌هاي مختلف فعاليت دارد اما فاضلاب همه اين واحد‌ها به شيوه سنتي جمع آوري مي‌شود.

فاضلاب‌ها و پسماند‌هاي خطرناكي كه مي‌تواند در آينده سلامت تهران را دچار بحران كند. مقاله‌اي كه در پي مي‌آيد، شامل اطلاعاتي است در باره چگونگي مديريت اين فاضلاب‌ها و مشكلات آن.

افزايش جمعيت و نياز جوامع به خدمات درماني، سرعت روند ايجاد انواع مؤسسات و مراكز درماني از جمله بيمارستان‌هاي عمومي وتخصصي، مراكز بهداشتي و درماني، كلينيك‌ها و پلي‌كلينيك‌ها، زايشگاه‌ها، آسايشگاه‌ها، درمانگاه‌ها، داروخانه‌ها، آزمايشگاه‌ها، راديولوژي، واحدهاي درماني و امدادي، مجتمع‌هاي پزشكي و مطب‌ها را افزايش داده است. همچنين افزايش پيشرفت‌هاي علم پزشكي و داروسازي مصرف داروهايي با فرمولاسيون جديد و پيچيده را سبب شده است.

داروهايي كه در اثر پروسه درمان در بيمارستانها موجب تغيير در كيفيت و ويژگي فاضلاب‌هاي بيمارستاني مي‌شود. امروزه كيفيت فاضلاب‌هاي بيمارستاني بسيار متفاوت از پساب بيمارستاني در دهه‌هاي پيشين است. اين فاضلاب‌ها حاوي مواد بسيار سمي، عوامل پاتوژنيك، ژئوتوكسيك، مواد شيميايي و... است. مي‌توان گفت كه فاضلاب بيمارستاني تركيبي از فاضلاب شهري، فاضلاب صنعتي و فاضلاب مراكز داروسازي وآزمايشگاهي است.

مشخصات سمي و خطرناك فاضلاب

آزمايش‌هاي سم‌شناسي انجام شده روي فاضلاب بيمارستاني، وجود مقادير بالاي مواد سمي را در اين فاضلاب تاييد كرده است. اين ميزان بالاي سم ممكن است نتيجه وجود تركيبات اورگانوهالوژن ناشي از استفاده قابل توجه از هيپوكلريت سديم و تركيبات يوني در ضد‌عفوني‌كننده‌ها باشد. واكنش اكسايش وكاهش بين مواد آلي و ضد‌عفوني‌كننده‌ها قبل از مرحله ته‌نشيني و فيلتر در تصفيه خانه‌ها منجر به توليد تركيبات اورگانوهالوژن (OHC) مي‌شود. تركيبات OHC اساسا تركيباتي پايا، چربي دوست و سمي بوده و بسيار خطرناكند.

مطالعات انجام شده در مورد فاضلاب‌هاي بيمارستاني نشان داده است كه اين نوع فاضلاب‌ها داراي مشخصات و عواملي است كه در برابر تجزيه بيولوژيكي مقاومت مي‌كنند، همچنين تحقيقات ويروس شناسي انجام شده روي آب‌هاي سطحي آلوده به اين فاضلاب‌ها وجود انترو ويروس و انواع ديگر ويروس‌ها مثل آدنو ويروس را درفاضلاب بيمارستاني به اثبات رسانده است. به علاوه بررسي‌ها روي فاضلاب بيمارستاني وجود مقادير زياد كلر و فلزات سنگين مثل جيوه و نقره را اثبات كرده است. مقادير قابل توجه COD وBOD در اين فاضلاب‌ها اندازه گيري شده است.

مقدار AOX نيز در اين فاضلاب شناسايي شده است. تركيبات هالوژنه آلي كه حاصل واكنش كلر با تركيبات آلي موجود در فاضلاب است تبديل به تركيباتAOX در فاضلاب شده كه از جمله مواد خطرناك به حساب مي‌آيند. ماده فرمالدئيد به فرمول HCHO نيز بعضي مواقع در پروسه درمان وخدمات ارائه شده در اين مراكز مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين مواد به محض ورود به فاضلاب اثرات منفي خود را نشان مي‌دهد و در مقاديري در حدود 100-10 ميلي گرم در ليتر بر سيستم بيولوژيكي سيستم‌هاي تصفيه فاضلاب تاثير منفي دارد و مي‌تواند فرآيند تصفيه را براي مدت‌ها به تاخير اندازد و سيستم‌ها را از مدار خارج كند.

آلاينده‌هايي كه در بيمارستان به وجود مي‌آيند شامل اورگانوهالوژن‌ها و مواد دارويي هستند كه بدون هيچ تخريب و تجزيه‌اي از تصفيه خانه خارج مي‌شوند. از حدود سال 1980ميلادي اطلاعاتي در مورد وجود مواد دارويي در آب‌هاي سطحي طبيعي و پساب تصفيه‌خانه‌ها گزارش شده است. وجود مواد دارويي كه توسط مردم و حيوانات خانگي مصرف مي‌شوند شامل آنتي‌بيوتيك‌ها، هورمون‌ها، مسكن‌هاي قوي و مواد مصرف شده در شيمي درماني براي سرطان، در آب‌هاي سطحي، آب‌هاي زيرزميني و آب‌هاي آشاميدني در آزمايشگاه‌هاست.

مقادير زيادي دارو توسط انسان‌ها و حيوانات دفع مي‌شود و از طريق فاضلاب، كود و يا لجن‌هاي خشك وارد خاك و طبيعت مي‌شوند. يك بررسي انجام شده در انگليس نشان داده ميزان داروي موجود در آب‌هاي طبيعي حدود يك ميكروگرم بر ليتر است. در منطقه لونا آيسلند در شهر ونكور كانادا وجود دو داروي ايبوپروفن و ناپروسكن در شبكه فاضلاب تاييد شده؛ همچنان‌كه مقادير اسيد ساليسيكليك بيش از 7/28 كيلوگرم در روز و اسيد كلوفيبريك بيش از 7/2 كيلوگرم در روز در تصفيه‌خانه كانزاس‌سيتي آمريكا مشاهده شده است.

تحقيقي ديگر وجود مقدار اسيد كلوفيبريك كمتر از ميكروگرم بر ليتر در آب تصفيه شده را نشان داد. هنگامي كه انسان يا حيوان دارويي را مصرف مي‌كند حدود 90-50 درصد آن بدون تغيير دفع مي‌شود. حدود 30 درصد داروهايي كه ساخته مي‌شوند چربي دوست هستند بدين معني كه آنها متمايل به حل شدن در روغن هستند و در آب حل نمي‌شوند اين مسئله نشان مي‌دهد اين داروها مي‌توانند از غشاي سلول عبور كرده و وارد سلول شوند. به اين ترتيب پس از ورود به محيط زيست وارد زنجيره غذايي مي‌شوند. همچنين بسياري از داروها به ‌صورت پايدار طراحي شده و در نتيجه پس از دفع وارد طبيعت مي‌شوند. در ميان انواع مختلف داروهاي مصرفي مي‌توان به گونه‌هاي زير اشاره كرد:

هورمون‌هاي جنسي

در چندين مورد هورمون استروژن در آب‌هاي طبيعي در حدود نانوگرم بر ليتر مشاهده شده است. شواهد و اسناد زيادي در تحقيقات نشان مي‌دهند كه مقادير هورمون‌هاي جنسي حتي بسيار كمتر از ميكروگرم بر ليتر بر حيات وحش و طبيعت مؤثر بوده‌اند. مقاديري حدود 20 نانوگرم بر ليتر هورمون جنسي مي‌تواند بر خصوصيات جنسي بعضي ماهي‌ها تاثيرگذارباشد.

‌آنتي‌بيوتيك‌ها

آنتي‌بيوتيك‌ها يكي از اصلي‌ترين گروه‌هاي دارويي هستند.گزارش شده است كه مقدار آنتي‌بيوتيكي كه ازطريق برخي بيمارستان‌ها در اروپا انتشار مي‌يابند بالغ بر 50 ميكروگرم بر ليتر است. براي مثال ماده‌اي مثل تتراسايكلين به خاطرميزان متابوليك بالا نبايد وارد فاضلاب شود.اين ميزان براي تتراسايكلين حدود 13 ميكروگرم بر ليتر تخمين زده شده است. برخي مطالعات روي آنتي‌بيوتيك‌ها نشان مي‌دهند كه ممكن است افزايش مقاومت باكتري‌ها تهديدي جدي براي سلامتي عمومي باشد. همچنين بيماري‌هاي مسري كه در بيمارستان ايجاد مي‌شوند حاصل افزايش مقاومت باكتري‌ها هستند.

بر اساس آنچه گفته شد و نيز با توجه به و وجود 145 بيمارستان فعال و 329 پلي‌كلينيك، 5224 كلينيك و مطب، 174 آزمايشگاه طبي، 107 راديولوژي، 407 داروخانه و 57 مورد ساير مراكز پزشكي (طبق آخرين آمارهاي در دسترس) ضرورت مديريت فاضلاب بيمارستاني را بيش از پيش نشان مي‌دهد. اما دستگاه‌هاي ذيربط به ويژه مسئولان محيط‌زيست دراين راه با مشكلات متعددي مواجه‌اند كه برخي از آنها عبارتند از:

عدم‌تخصيص اعتبار و بودجه لازم براي رفع آلودگي در مراكز دولتي
بي‌علاقه بودن مديران بهداشتي به مسائل
زيست محيطي و در اولويت قرار ندادن موضوع رفع آلودگي در برنامه‌ريزي‌هاي صورت گرفته
مشكل استفاده از جيوه در مراكز دولتي و عدم‌تمايل به حذف اين فلز سنگين
عدم‌همكاري برخي از ارگان‌ها به رفع آلودگي مراكز درماني

پيشنهادها

تامين اعتبارات لازم براي تسريع در روند احداث شبكه فاضلاب شهري تهران

كمبود منابع مالي و عدم‌تخصيص اعتبار و بودجه مورد نياز براي تجهيز بيمارستان‌ها به وسايل و امكانات تصفيه فاضلاب و رفع آلودگي در مراكز دولتي

باور نداشتن برخي از مديران مراكز درماني به مسائل زيست محيطي و در اولويت قرار ندادن موضوع رفع آلودگي در برنامه‌ريزي‌هاي صورت گرفته

نبود هماهنگي‌هاي لازم در سازمان‌ها و دستگاه‌هاي ذيربط در رابطه با رفع آلودگي مراكز درماني. از سوي ديگر براي تحقق اهداف سلامت محيط و رعايت مسائل زيست‌محيطي و انجام اقدامات پيشگيرانه مي‌توان فعاليت‌هايي صورت داد كه از آن جمله مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

تامين اعتبارات لازم براي تسريع در روند احداث شبكه و تصفيه‌خانه فاضلاب شهري در مناطق تهران به ‌عنوان دريافت‌كننده نهايي فاضلاب‌هاي بيمارستاني

تخصيص رديف خاص اعتباري براي اجراي سيستم‌هاي تصفيه فاضلاب بيمارستان‌هاي دولتي

لحاظ امتياز بيشتر در ارزش‌يابي بيمارستان‌ها جهت اقدامات زيست‌محيطي

در نظر گرفتن ابزارهاي تشويقي مناسب براي بيمارستان‌هاي رافع آلودگي

* كارشناس محيط زيست

تاريخ درج: 9 تير 1387 ساعت 10:29 تاريخ تاييد: 9 تير 1387 ساعت 10:56 تاريخ به روز رساني: 9 تير 1387 ساعت 10:56
يکشنبه 9 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 299]