جامعه - گذر از خط قرمز با چراغ خاموش

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: جامعه - گذر از خط قرمز با چراغ خاموش

جامعه - گذر از خط قرمز با چراغ خاموش

پريسا زماني:يك، دو، سه و حركت: دختري حدودا 24 ساله وسط تصوير تلويزيون جمهوري اسلامي ايران، او طعمه سازندگان برنامه است. دختر جوان كنار خياباني در يكي از شلوغ‌ترين خيابان‌هاي تهران تا مزاحمان نواميس مردم، مزاحم او بشوند. آن طرف خيابان دوربين مخفي كاشته شده تا از اين مزاحمان مستندسازي شود و تصويري را كه شايد هر روز مردم تهران با آن مواجه هستند، حالا درتلويزيون ببينند. اما اين پايان ماجرا نخواهد بود.

مزاحم نواميس مردم حالا بايد جلوي دوربين (در اينجا دوربين به عنوان كاشف جرم، بازپرس يا شايد مقامات قضايي عمل مي‌كنند) پاسخگوي جرمي باشد كه حالا براي همه روشن شده، هر چند عوامل برنامه صورت او را شطرنجي كرده‌اند، اما صداي او براي اقوام آشناست؛ اين گزارشي است از برنامه زنده چراغ خاموش.
بازگشت با چراغ خاموش
برنامه اجتماعي و يا شايد جزايي چراغ خاموش اولين اجراي خود را از تابستان 86 شروع كرد و بعد از چند ‌ماهي به خاطر درگيري‌هاي شغلي مسوولانش متوقف شد، تا اينكه اجراي دوباره‌اش را از 17 فروردين‌ماه امسال شروع كرد. اين برنامه زنده يك‌شنبه هر هفته بعد از اخبار سراسري با اجراي اميرحسين مدرس (مجري فيلم تبليغاتي احمدي‌نژاد در انتخابات نهم) از شبكه اول سيما روي آنتن مي‌رود. از اولين اجرا تاكنون سازندگان برنامه هر قسمت به سراغ يكي از معضلات مسائل حوزه آسيب‌هاي اجتماعي مي‌روند و با شيوه نو از آنها فيلم تهيه كرده و با پخش آن در جهت اطلاع‌رساني به عموم مردم تلاش مي‌كنند. در هر قسمت تهيه‌كنندگان برنامه از يك ميهمان صاحب‌منصب دعوت مي‌كنند تا به تحليل تصاوير تهيه‌شده بپردازد.
سوژه‌هاي برنامه تا به حال مواردي بوده كه به گفته تهيه‌كننده برنامه از حد التهاب جامعه بالاتر رفته و امنيت را به خطر انداخته‌اند. يكي از همين سوژه‌هاي اخير شركت‌ها بودند. سازندگان برنامه ابتدا از آگهي روزنامه‌ها به مواردي كه براي استخدام منشي، مشخصات غير متداول درج كرده بود، تماس مي‌گرفتند و بعد به شركت‌هايي كه از لحن آنها (به نقل از تهيه‌كنندگان برنامه) معلوم بود استخدامشان شرايط عادي ندارد، مي‌رفتند.
پس از حضور هنرپيشه برنامه در شركت و فيلمبرداري مخفي از گفت و گوي استخدامي و شرايطي كه مدير شركت پيش‌روي دختر هنرپيشه مي‌گذاشت، هومن ستوده، مجري گزارش‌هاي برنامه همراه با تصويربردار آشكارا در شركت حضور پيدا مي‌كردند و دليل صحبت‌هاي مدير شركت را جويا مي‌شدند. در تمام مدتي كه سوال و جواب بين اين دو نفر درمقابل دوربين انجام مي‌شود، سخن هومن ستوده بيشتر رنگ بازپرسي به خود مي‌گيرد. صورت فرد خاطي به طور كامل شطرنجي شده بر صفحه تلويزيون نمايش داده مي‌شود. اما صدا همان صداي خودشان است.
پس از نمايش چندين مورد از يك موضوع واحد، مدرس به همراه مهمان برنامه به تحليل موضوع پرداخته و در آخر نظر كارشناسي مهمان صاحب‌منصب مطرح مي‌شود. در دو برنامه اخير سازندگان به سراغ آتليه‌ها رفتند و در اكثر موارد با عكس و فيلم خصوصي افراد مثل جشن عروسي در رايانه‌هاي آتليه‌ها رو ‌به‌رو شدند؛ عكس‌ها و فيلم‌هايي كه صاحب آن آتليه از پاك‌ كردن آنها خودداري كرده بود. اين بار گزارشگر برنامه با تماس با صاحبان فيلم، از آنها مي‌پرسد كه از وجود فيلم در آتليه‌ها خبر دارند يا نه، كه در اكثر موارد با پاسخ منفي آنها رو به رو مي‌شوند. پس از تماس تلفني، تازه پرسش‌هاي گزارشگر شروع مي‌شود؛ اكثريت كار خود را اشتباه مي‌دانند ولي انگيزه خود را از نگه داشتن تصاوير خصوصي بيان نمي‌كنند.
يكي ديگر از مواردي كه در اين برنامه به آن پرداخته شده مسئله گسترش تصاوير خصوصي از طريق بلوتوث در سطح جامعه است. در اين موارد هم ابتدا بخش‌هايي از تصاويري كه با گسترش خود در نظر عموم آشنا جلوه مي‌كنند، پخش كرده و بعد به سراغ تصاوير اجرا شده توسط دوربين مخفي خود مي‌روند. در تمام سوژه‌هاي برنامه پس از ضبط تصويرشان توسط دوربين مخفي و آغاز پرسش‌ها، خاطيان انگيزه مشخصي از كارشان نمي‌توانند ارائه دهند. شنيده‌ها حاكي از آن است پس از تهيه تصوير از يك آتليه و روشن شدن وضعيت كاركنان، ماموران انتظامي صاحب آنجا را بازداشت كرده و تحويل مراجع قضايي داده‌اند.
چرا چراغ‌ خاموش
عنوان چراغ خاموش كه از همان ابتدا به اين برنامه تعلق گرفت را مي‌شود اين‌طور معني كرد كه به هنگام شروع برنامه تمام چراغ‌هاي منزل، مانند سينما خاموش شود تا مخاطب ميخكوب تلويزيون شود و حواسش شش‌دانگ به اين مجموعه باشد. اما تهيه كننده برنامه زحمت كنكاش ذهن مخاطب را كم كرد و دليل اين نامگذاري را اين طور عنوان كرد كه «يكي از مواردي كه قبل از ساختن مجموعه برنامه‌ريزي شده بود، حضور دوربين مخفي در گزارش‌ها بود، افراد در ابتداي تهيه گزارش از روشن بودن دوربين هيچ اطلاعي نخواهند داشت و مسلما چراغ دوربين را روشن فرض نمي‌كنند.»
چراغ خاموش منع قانوني ندارد
از منظر عوامل برنامه هيچ منع قانوني در اين كار وجود ندارد و براي مراحل برنامه‌سازي مجوز قضايي تهيه شده است. اعتقاد آنها اين است كه رفتار صاحبان منصب هنگام ارائه خدمت به عموم مردم چه در پشت و چه در جلوي دوربين بايد يكي باشد و افراد نبايد با توجه به موقعيت، رفتار خود را تغيير دهند؛‌ چرا كه شخصيت‌ واقعي آنان مشخص نمي‌شود. وجود دوربين به صورت پنهاني براي نشان دادن چهره اصلي آنها محسوب مي‌شود تا هيچ راهي براي كتمان نداشته باشند. عوامل برنامه اصلا اين كار را خلاف قانون ندانسته و كسي را كه باعث ضربه به زندگي و حيثيت يك فرد است را لايق برخورد جدي‌تري مي‌دانند. اين در حالي است كه تنها براي ساخت برنامه مجوز تهيه شده و سازندگان حضور دوربين به صورت پنهان را جزء مراحل ساخت مي‌دانند و چون مكان‌هايي را كه مورد مراجعه قرار مي‌دهند، حريم خصوصي نمي‌دانند، هيچ مانعي را بر سر راه‌شان نمي‌بينند. حريم خصوصي از نگاه آنها جايي است كه ورود افراد محدود باشد و واحدهاي صنفي جايي نيست كه هيچ محدوديتي در آنجا حاكم باشد و جزء حريم خصوصي تلقي شود.
چراغ خاموش رفتن خطاست
چراغ خاموش در حالي رسالت خود را به اجرا مي‌گذارد كه بعضي از حقوقدان‌ها اين روند را غيرقانوني دانسته و متحير از قانوني جلوه دادن آن هستند. رفعت احمدي، حقوقدان و وكيل پايه يك دادگستري ورود دوربين، پخش تصاوير حتي شطرنجي افراد را در صفحه تلويزيون خلاف قانون اساسي مي‌داند و كار مجريان برنامه را مجرمانه وصف مي‌كند. بر اساس ديدگاه صاحب‌‌نظران قانون دو سو دارد؛ يكي آنهايي كه مي‌خواهند پرده‌دري كنند و يك دسته آنهايي كه حرمت را نگه داشته و حقوق هيچ كس را پايمال نمي‌كنند. گروه اول به نوعي انسان‌هاي سود‌جويي هستند كه در مورد پخش تصاوير با ورود تكنولوژي به جامعه و ندانستن نحوه صحيح استفاده از آن با پيدا كردن تصوير مشابهي از افراد صاحب‌نام يا معروف جامعه آن را در سطح جامعه، پخش مي‌كنند. ممكن است اين امر براي آنها گاهي سود مالي بالايي هم داشته و گاهي اوقات بدون هيچ سودي باشد كه در مورد دوم انگيزه آنها قابل تحليل نيست و مي‌توان بيماري روحي را به آنها نسبت داد. و حال همان افراد سودجو طعمه اين برنامه قرار گرفته‌اند حتي اگر جرم آنها محرز هم باشد، اين برنامه به صورت غيرقانوني تصوير شطرنجي آنها را با صداي خودشان پخش مي‌كند كه اين باعث تضييع حقوقشان مي‌شود. درست است كه آن افراد خود با هنجارشكني باعث پايمال شدن حقوق ديگران شده‌اند، اما صدا و سيما با رسالتي كه در پيش گرفته، به‌ جاي سازمان ديگري خود را قرار داده است. در جامعه‌اي كه با تقسيم‌بندي‌هاي صورت‌ گرفته هر سازماني وظايفي را بر عهده گرفته، در برخي اوقات سازمان‌ها با هنجارشكني رسالتي را براي خود در نظر مي‌گيرند كه هيچ جاي قانون اساسي چنين اجازه‌اي به آنها در اجراي عمل‌شان نداده است.
بر اساس اصل 25 قانون اساسي بازرسي، ضبط تصاوير، استراق سمع و فاش كردن هرگونه اطلاعاتي كه به صورت پنهاني بوده، ممنوع است مگر به حكم قانون. حتي در قانون مجازات‌ اسلامي هم ماده قانوني به اين امر اختصاص يافته‌ است. وقتي صدا و سيما به عنوان هشداردهنده، كاشف جرم و هر مورد ديگر پا در حيطه اجرايي سازما‌ن‌هايي ديگر مي‌گذارد و بعد با پخش تصاويري كه در وهله اول به صورت پنهاني گرفته شده، تمام اطلاعاتي را كه فرد مورد نظرشان با اطلاع نداشتن از وجود دوربين گفته است را براي عموم مردم عرضه مي‌كنند، نه تنها از منظر قانوني‌ افشاي اطلاعات خصوصي است بلكه از لحاظ شرع هم به آن ايراد وارد است.
در تمام احكام اسلامي هميشه بر پوشيده نگه داشتن راز و چشم‌پوشي از خطاي ديگران تاكيد شده است. و حالا در جامعه اسلامي ما، صدا و سيماي جمهوري اسلامي با ساخت برنامه‌اي نه تنها وارد حريم خصوصي افراد شده بلكه حقوق آنها را به عنوان شهروند و يا حتي متهم ضايع مي‌كند. اگر سازندگان برنامه عمل خودشان را خدمت به مردم عنوان كنند باز هم نمي‌توانند بر خلاف قانون عمل كنند.
هر سازماني در حيطه حوزه وظايف خود مي‌تواند خدمتش را به مردم ارائه دهد و دليلي براي خدمت كردن نهادي بر خلاف قانون و خارج از حيطه‌اش وجود ندارد. در هيچ جامعه‌اي تلويزيون وظيفه كشف جرم و برخورد با مجرمان از طريق ساختن برنامه را ندارد و هيچ قانوني اجازه چنين كاري را به اين سازمان نمي‌دهد. در واقع، اين روش وسيله متقلبانه‌اي است كه تلويزيون از آن استفاده مي‌كند. سازندگان با طبيعي و بحق جلوه دادن عمل خود سعي در برائت خود دارند در صورتي كه نفس اين عمل مجرمانه است. قانون اساسي در هيچ جا براي ارائه هيچ خدمتي اجازه به شنود، تصويربرداري و يا افشاي اطلاعات نداده است.
قانون در اين موارد بايد وارد عمل شده و با متخلفان برخورد قضايي كند. در صورتي كه به خاطر همان هنجارشكني‌ها و خارج شدن سازمان‌ها از حيطه خودشان و ساختن رسالتي جديد در برخي موارد وظايف اصلي خودشان هم از يادشان مي‌رود؛ چرا كه فعاليت‌هايشان را در حوزه ديگري گسترش داده‌اند و فعاليت‌ مربوط به حوزه خودشان در نظرشان كمرنگ جلوه مي‌كند.
در جايي سازندگان اين‌طور بيان كرده بودند كه دوربين آنها وارد حريم خصوصي كسي نشده است. در صورتي كه باز هم بر اساس قانون اساسي حريم خصوصي تنها جاي دربسته‌اي كه كسي به آن وارد نشود، نيست بلكه آنچه و آنجا كه متعلق به فردي است، حتي اگر صنفي باشد، آنجا حريم خصوصي واقع مي‌شود و افشاي اطلاعات، تصويربرداري پنهاني و توسل به نيرنگ براي كسب اطلاعات از آنجا نص قانون محسوب مي‌شود. و تعبير آنها از حريم خصوصي معني حرز مي‌باشد. در اين برنامه با تعبير نادرست بعضي از كلمات و اصطلاحات علنا قانون را كنار گذاشته‌ و آزادانه عملي خلاف آنچه كه بايد اجرا شود، انجام مي‌دهند.
يکشنبه 9 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 641]