به بهانه روز قلم و جشن منتقدان نقد فيلم در محاق بي هويتي

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: به بهانه روز قلم و جشن منتقدان نقد فيلم در محاق بي هويتي
آرش فهيماشاره:جشن منتقدان و نويسندگان سينمايي ايران به مناسبت روز قلم و به منظور معرفي بهترين ها دهم تير در تالار وحدت برگزار مي شود.اين مناسبت، فرصتي در خور براي بررسي وضعيت نقد سينمايي در ايران است.بدون شك، «نقد» يكي از مهم ترين رويكردها در عرصه ادبيات و هنر و سينما در جهان و ايران است كه فراز و فرود آن تاثيري مستقيم بر وضعيت هر آنچه نقد به آن مي پردازد دارد. به همين دليل چنانچه حوزه سينما را مدنظر قرار دهيم بخشي از مشكلات مبتلا به سينماي ايران را نيز بايد از چشم نقد و منتقدان ديد.اساسا نقد يكي از لوازم پويايي و حركت رو به جلوي يك جامعه است و حتي اعتبار هر جامعه و اتفاق ، به ميزان و كيفيت نقادان آن بستگي دارد. سينما نيز به عنوان يك نهاد اجتماعي كه هم از جامعه تاثير مي پذيرد و هم بر آن موثر است، بدون وجود نقد و منتقد، توازن نخواهد داشت.در جامعه ،هم از ديرباز نقد انديشه و اجتماع در حوزه علوم معارفي و حوزوي و در قالب «اجتهاد» وجود داشته است. فضاي حاكم بر حلقه هاي بحث و درس طلبه ها در حوزه هاي علميه و مدارس ديني، نمونه اي بارز از نقد و نقادي است. به اين خاطر فقه پويا و شيعي همواره به عنوان موتور محركه جامعه ما عمل كرده است. اما در كشورمان، همان گونه كه سينما، هنر- صنعتي وارداتي است كه هنوز هم نتوانسته صورت بومي و ملي تام پيدا كند، نقد سينمايي و نقدنويسي در اين باب نيز الگو گرفته از شيوه هاي رايج در مغرب زمين است. به طوري كه در برخي از نشريات به اصطلاح تخصصي سينمايي كشورمان، نقد بيشتر رويكرد ترجمه دارد. به خصوص در زمينه تحليل آثار خارجي، منتقدان سينمايي ايران، بيش از آن كه به بررسي نسبت فرم و محتواي اثر مربوطه با شرايط وطني و مخاطب ايراني بپردازند، متوجه واكنش هاي بيگانگان هستند. اگرچه گرايش به ترجمه و پي گيري نظرات و واكنش هاي خارجي ها به آثارشان براي منتقدان داخلي لازم است. اما تكيه صرف به آن، نتيجه اي جز انفعال فرهنگي در پي ندارد. متاسفانه نقد و نقادي و تحليل فيلم در كشور ما، يكي از قالب هاي فرنگي است كه مباني و بن مايه هاي خود را از اصول حاكم بر كشورهاي غربي مي گيرد. اين آفت، سراسر متون را در قالبي ستايش گونه احاطه كرده و حتي آنجا كه بدون نام بردن از ايسم هاي خاص، تئوريزه، مكتوب و منتشر مي شود، ارمغاني جز ارائه بسته هاي فرهنگي ليبراليسم و مدرنيسم نيست. حتي در بهترين حالت و قوي ترين جهت گيري، افتخار نقاد و اعتبارش مديون اومانيسم است؛ نقاد وطني هنوز كه هنوز است به اين كه در تحليل هنر و به خصوص سينما، وام دار انسان گرايي مفرط است به خود مي بالد. غافل از اين كه اين راه، پرتگاهي به دامن سكولاريسم است. ديده مي شود كه برخي از مطبوعات و نشريات درباره فيلم هاي مبتذل هاليوود و غربي با آب و تاب تمام مي نويسند و آن ها را به عنوان شاهكارهاي هنري معرفي مي كنند. به عنوان نمونه يكي از مجلات سينمايي - كه با هوشياري مسئولان فرهنگي كشور لغو امتياز شد- صفحات زيادي را به معرفي و تعريف و تمجيد از فيلم هاي غيراخلاقي اختصاص مي داد. اين مسائل، از جمله چالش هاي اساسي نقد فيلم در ايران است كه اثراتي منفي نه فقط بر سينما كه بر فرهنگ كشورمان گذاشته است. نقد فيلم نويسي در ايران، هنوز هويت خود را نيافته است. منتقد علاوه بر شناخت زواياي فني و هنري سينما، بايد از مباني فرهنگي و معرفتي ايراني- اسلامي (به عنوان فرهنگ بومي پذيراي سينما) و فرهنگ غربي (به عنوان فرهنگ مبدا سينما) مطلع باشد. ضمن اين كه از مسائل سياسي روز نيز بي خبر نباشد. چرا كه ايدئولوژيك و سياسي بودن سينما، واضح و مبرهن است. سينماي ايران براي ملي شدن و تعالي، نيازمند منتقدان ملي است كه دغدغه تعالي و عدالت را داشته باشند. برگزاري برنامه هايي چون جشن ملي منتقدان نيز با تاكيد بر چنين مولفه هايي، مي تواند به سينماي ملي ايران خدمت كند.توجه به محتوا در نقدشايسته است منتقدان و نويسندگان سينمايي با فراگيري و جامعيت به ارزيابي فيلم ها بپردازند و محتوا و در رويكردشان مفغول نماند. جمال شورجه كارگردان سينما و تلويزيون در آستانه برگزاري جشن بزرگ منتقدان و نويسندگان سينما با بيان اين مطلب افزود: اساسا مجموعه هاي هنري و وجوه مختلف و فعاليت هاي سينمايي نيازمند نقد و نقادي و تجربه و تحليل هستند و در اين ميان، سينما به دليل ابعاد گوناگوني كه دارد همواره محتاج قابليت هاي نقد است. وي ادامه داد: تجربه نشان داده است كه هميشه نقد باعث رشد، تعالي و ترقي شاخه هاي مختلف هنري بوده و هر چه نقد و نوشتار، عميق تر، وسيع تر، پردامنه تر، مستمرتر و كم واسطه تر باشد مي تواند باعث پويايي شاخه هاي هنري و زمينه ساز بالندگي، بلوغ و رشد و اعتلاي سينمايي شود. وي اظهار داشت: منتقدان در سينماي ايران با توجه به پيشينه فرهنگي كه وجود دارد همواره باعث پيشرفت و بالندگي بوده اند اگر چه بعضا ديده يا شنيده مي شود كه برخي مغرضانه و ناعادلانه و سفارشي مي نويسند، اما نمي توان رشد نقد و نوشتار در سينما و تاثيرات و كاركردهاي ارزشمند آن را ناديده گرفت. شورجه با بيان اينكه منتقدان و نويسندگان سينماي ايران با نقدهاي آگاهانه تر، روشن تر، شفاف تر و عادلانه تر باعث تضمين رشد و اعتلاي سينماي ايران مي شوند، افزود: نقادي در كشور ما بعضا مشاهده مي شود دچار نگاه هاي جناحي، سياسي و ملاحظات دوستانه و رفيق بازي مي شود و در اين نوع نگاه مزدورانه نه تنها سينماگر و سينماي ايران را منحط مي كند بلكه براي نقد و جامعه منتقدان هم آفت و آسيب است، البته بايد اذعان بكنيم اين حباب ها در جريان كلان نقد سينماي ايران جايي ندارند و نخواهند داشت. سينماگران، منتقد گريز نباشندمنتقدان و نويسندگان سينما بازوهاي مشورتي موثري براي مديران و سياستگذاران سينمايي هستند. سيد عليرضا سجادپور از مديران فرهنگي كشور و تهيه كننده سينما با بيان اين مطلب گفت : متاسفانه در جامعه ما بسياري از هنرمندان و فيلمسازان«منتقد گريز» هستند در حالي كه مي توان با ايجاد مناسبات درست و تاثيرگذار و تعامل و همكاري متقابل ميان هنرمندان و منتقدان فضايي را فراهم آورد كه شاهد تحول، رشد، بلوغ و بالندگي سينما و شاخه هاي مختلف هنري بود. به گفته وي، با رابطه متقابل هنرمند و منتقد، حركتي به وجود مي آيد كه نفعش را مردم و مخاطبين خواهند برد. سجادپور با بيان اينكه فيلمسازان بايد حرفه اي تر و جدي تر به منتقدين نگاه كنند، يادآور شد: نبايد از تاثيرات جامعه منتقدان و نويسندگان سينمايي و تحليل ها و ديدگاه هاي آنها در رشد و پيشرفت سينما و تلويزيون غافل بود. وي، جشن منتقدان و نويسندگان را همچنين فرصت مغتنمي خواند براي آسيب شناسي نقد و منتقد در سينماي ايران و افزود: در كشور ما ، اكنون با تعدد جشنواره ها و افزايش جشن ها مواجه هستيم اما با اين احوال، جا براي جشن منتقدان باز است و اين قشر به خاطر نقش مهم، جهت بخش و تاثيرگذاري كه دارند اولويت دارند. سيدعليرضا سجادپور خطاب به فيلمسازان و سينماگران گفت : شايسته است فيلمسازان از ديدگاه ها، تحليل ها و نقدها استفاده سازنده و مفيدتر نمايند و منتقدگريز نباشند. نقد آري ، سياه نمايي خيررييس انجمن نويسندگان و منتقدان سينمايي ايران در وبلاگ خود نوشته است: انتقاد صرف و سياه نمايي و بي آينده تصوير كردن اين دارايي ، دردي را دوا نمي كند. آنچه امروز منتقدان و نويسندگان سينمايي مي توانند در مسير حل بحران ها و ارتقاي سينماي ايران انجام دهند ، نگاهي از سر دلسوزي و همفكري است . نگاهي مشفقانه و هميارانه كه بتواند سينماي ايران را به عنوان يكي از سفراي فرهنگي انقلاب اسلامي در جهان پرآشوب امروز تقويت كرده و براي نشر آرمان هاي صلح آميز اسلامي و عليه توطئه هاي جنگ افروزان جهاني به كار گيرد.سعيد مستغاثي در ادامه آورده: طبيعي است كه منتقد و نويسنده سينمايي به دليل ماهيت حرفه اي خود بيش از يك فيلمساز و سينماگر كه طبعا امور حرفه اي خاص خود را دنبالمي كنند ، با فيلم ها و امواج مختلف سينماي روز دنيا و يا سينماي كلاسيك مواجه باشد و مي تواند با تحليل و ارزيابي آنها ، نقاط قوتشان را به سينماگر خودي بنماياند و عرصه هاي نويني را برايش بگشايد و از طرفي با مقايسه اين نقاط قوت هم مي تواند نقاط ضعف سينماي داخلي را بهتر شناسايي كرده و در مقابل چشمان سينماگران قرار دهد. به راستي كدامين صنف به جز منتقدين سينمايي مي تواند ريشه ها و زمينه هاي ساختاري و محتوايي بحران امروز سينماي ايران را تحليل كرده و با همفكري دست اندركاران و مديران اين سينما به دريافت راهكارهاي عملي آن ياري رساند؟ چنانچه به اعتراف گروه وسيعي از كارشناسان سينمايي،آنچه اين روزها بيش از هر نقطه ضعفي، سينماي ايران را رنج مي دهد ، همانا ضعف تئوريك است . و اين ضعف را كدامين صنف جز منتقدين آگاه سينمايي كه مدام سينماي روز جهان رصد مي كنند و به بازخواني و ارزيابي تاريخ سينما مي پردازند ، قادر به رفع هستند؟ منتقد درجست و جوي حقيقت باشدنقد بر فيلمهاي بد يا ضعيف، همچون مشتي است كه براي ادامه حيات بر سينه بيمار سكته كرده اي مي كوبد تا خون و نفس در رگ و ريه اش به جريان بيفتد.مسعود فراستي منتقد و مدرس سينما در بخشي از مقاله «نقد و ضد نقد » خود آورده است: كار منتقد اين است كه مستقل از هياهو و سيل تحسينها و جوايز در جست و جوي حقيقت باشد و نگذارد سر خودش و تماشاگر كلاه برود و بدلي را به جاي اصل بگيرد. منتقد به نوعي وكيل مدافع تماشاگر است؛ قاضي نيز هست هر چند در تحليل آخر اين تماشاگر است كه حرف نهايي را مي زند.
يکشنبه 9 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 214]