استاد برتر كشور در گفتگو با قدس: محقق حرفه اي كم داريم

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: استاد برتر كشور در گفتگو با قدس: محقق حرفه اي كم داريم
در حوالي امروز- تكتم بهاردوست: نام دكترسيد فخرالدين اشرفي زاده استاد پايه 29رشته متالوژي دانشگاه صنعتي اصفهان، امسال در فهرست استادان برتري بود كه توسط رئيس جمهور مورد تقدير قرار گرفت. به بهانه برتر شدن اين استاد دانشگاه، با او گفتگو كرده ايم كه از نظرتان مي گذرد: *آقاي دكتر، به عنوان اولين سؤال، وضعيت علمي ايران در منطقه را چگونه مي بينيد؟ ** در چند سال اخير مرسوم شده كه وضعيت علمي كشور را با تعداد مقاله هاي ISI بيان مي كنند كه معلوم نيست شاخص جامعي باشد، زيرا اين عدد فقط يك نمايه انتشارات بين المللي است ولي عمق پيشرفت علمي جامعه را بايد با ارزيابي شاخصهاي ملي تعيين نمود. مثلاً تبديل نتايج پژوهش به فناوري يكي از ملاكهاي آن است. اگر صرفاً تعداد انتشارات علمي (ISI) را مد نظر قرار دهيم، فكر مي كنم كشور ايران جايگاه دوم را در منطقه - بعد از تركيه- داشته باشد. البته، شيب افزايش اين شاخص براي ايران بيشتر است و بدين ترتيب انتظار مي رود در سالهاي آينده در رتبه اول قرار گيرد. اما به نظر من، علاوه بر آن، وضعيت علمي كشور را بايد با مجموعه اي از شاخصها از قبيل ميزان نخبه پروري در مراكز دانشگاهي، چگونگي استفاده از نخبگان يا به اصطلاح نخبه داري، درصد تبديل يافته هاي پژوهشي به فناوريهاي مورد نياز جامعه، واردات استراتژيك و خريد دانش فني در مقايسه با سالهاي قبل و درصد اشتغال دانش آموختگان در رشته هاي تخصصي خود ارزيابي نمود. بدين ترتيب تعيين رتبه علمي كشور معنادارتر مي شود و طيف وسيع تري از فعاليتهاي علمي و فناوري را در بر مي گيرد. * طبق آنچه گفتيد، اگر بخواهيم يكي از ملاكهاي ارزيابي وضعيت علمي ايران را تبديل پژوهش به فناوري قرار دهيم، به نظر شما چند درصد از مقالات علمي در كشور كاربردي مي شود؟ اين ميزان در ديگر كشورها چگونه است؟ ** اين سؤال جاي تحليل زيادي دارد، ولي قبل از آن بايد به مفهوم «كاربردي» بيشتر توجه نمود و بين تحقيقات كاربردي و عمليات اجرايي كه به صورت مشكلات روزمره و مطالعات موردي در صنعت پيش مي آيد تفاوت قايل شد. پژوهشهايي كه با هدف دستيابي به حل مسايل معين و يا ايجاد فناوري جديد انجام مي گيرد مورد نياز كشور است و از آنها مي توان مقاله هاي علمي استخراج نمود كه هم ارزش پژوهشي دارند و هم كاربردي هستند. اكثر مقاله هاي علمي را در كشور مي توان كاربردي به شمار آورد، زيرا اصولاً بخش اندكي از پژوهشهاي دانشكده هاي مهندسي كشور از نوع بنيادي است، اما همين مقاله هاي حاصل از تحقيقات كاربردي هم براي صنايع مونتاژ نمي تواند قابل استفاده باشد. من آماري از ميزان كاربردي شدن مقاله هاي علمي در كشور ندارم، اما احتمالاً كمتر از 50 درصد است، ولي انتظار مي رود با گسترش صنعت و بومي شدن فناوري، درصد بيشتري از يافته هاي علمي را بتوان در كشور به كار گرفت. در كشورهاي توسعه يافته، تحقيقات عموماً بر مبناي نيازهاي ملي تعريف و اجرا مي شود. اين امر به معناي آن است كه درصد بالايي از دستاوردهاي پژوهشي خود را به فناوري تبديل كرده و مورد استفاده قرار مي دهند. * آقاي دكتر، براي اينكه وارد كننده علم نباشيم، چه راهكارهايي را پيشنهاد مي كنيد؟ ** كار علمي و پژوهشي نياز به آرامش و دورانديشي دارد و نبايد آن را با مشكلات روزمره يا با شعار و تبليغات همراه كرد. در چند سال اخير، بودجه هاي تحقيقاتي تا حدي افزايش يافته و زمينه را از اين نظر مهيا ساخته است، اما از نظر محقق با تجربه يا محقق حرفه اي، دچار كمبود هستيم. بخش عمده تحقيقات از نوع دانشگاهي است كه توسط دانشجويان تحصيلات تكميلي صورت مي گيرد؛ حاصل اين پژوهشها معمولاً به صورت پايان نامه و يا گزارش تدوين مي شود كه «خام» است و به كار بيشتر نياز دارد. قاعدتاً دانشجويان كارشناسي ارشد و دكتري بايد بلافاصله پس از دفاع از پايان نامه خود، زماني را به استخراج نتايج آن اختصاص دهند تا حاصل پژوهشهاي دانشگاهي را به مقاله علمي و يا به فناوري برسانند. در شرايط فعلي، تنها درصد كمي از دانش آموختگان موفق به اين امر مي شوند و بقيه درگير نظام وظيفه يا مسائل پراكنده ديگر مي شوند. بايد با تصويب طرحهاي مناسب، چنين فرصتي را براي دانش آموختگان فراهم نمود تا توليد علم بيشتر شود و دستاوردهاي پژوهشي اين تعداد زياد دانشجويان تحصيلات تكميلي به فناوريهاي مورد نياز مملكت تبديل گردد. حاصل اين همه استعداد را نبايد به سادگي از دست داد. * چه راهكارهايي را پيشنهاد مي كنيد كه توليد مقالات علمي در كشور افزايش يابد؟ ** من ترجيح مي دهم به جاي راهكارهاي خيلي كلان، پيشنهاد مشخصي را ارايه نمايم كه شانس بيشتري براي تحقق داشته باشد. طبق مصوبات وزارت علوم، وظيفه دانشگاه هاي برتر، فعاليت مؤثر و جهت دار در حوزه هاي آموزش، پژوهش و فناوري است. آموزش هدف اصلي دوره كارشناسي است و پژوهش در دوره هاي تحصيلات تكميلي دنبال مي شود، ولي فناوري در سيستم كلاسيك دانشگاهي جاي مشخصي ندارد. دانشجويان كارشناسي ارشد و دكتري عموماً با تمامي توان و تلاش، استعدادهاي خود را به كار مي گيرند تا در اولين لحظه ممكن فارغ التحصيل شوند و دانشگاه را ترك كنند. به طور معمول دانشجو پس از دفاع از پايان نامه خود نسبت به دانشگاه غريبه محسوب مي شود، اين در حالي است كه مؤثرترين زمان نتيجه گيري از كار پژوهشي دانشجو بعد از زمان دفاعيه است كه دانشجو در مستعدترين شرايط ذهني براي بهره برداري از كار تحقيقاتي دو سه ساله خود است. در اغلب كشورها، دانشجو را در اين لحظه رها نمي كنند و اجازه نمي دهند امواج بعدي، ذهن مستعد و آماده او را تغيير دهد. اين لحظه نوآوري است كه نبايد آن را از دست داد، بلكه بايد با حمايت دانشجو در اين زمان براي تبديل يافته هاي پژوهش به فناوري و يا انتشارات معتبر، از اين موقعيت بهره برداري نمود. پيشنهاد من اين است كه شرايطي فراهم شود كه دانش آموختگان كارشناسي ارشد و دكتري به مدت حداقل 6 ماه در دانشگاه بمانند تا يافته هاي تحقيقاتي خود را زير نظر اساتيد راهنما به ثمر برسانند. بي شك، چنين طرحي تأثير چشمگيري در افزايش انتشارات علمي خواهد داشت و فناوريهاي نويني را در كشور ايجاد خواهد نمود. * شما در سال جاري به عنوان استاد برتر برگزيده شديد. براي استاد برتر شدن چه پيشنهادهايي داريد؟ ** اساتيد نمونه بر اساس مجموعه اي از امتيازهاي آموزشي، پژوهشي و اجرايي دانشگاهي برگزيده مي شوند و اين كار طبق آئين نامه هاي موجود وزارت علوم، تحقيقات و فناوري انجام مي گيرد. به اعتقاد من، استاد برتر كسي است كه بتواند با عشق و علاقه كار كند، انگيزه فعاليت در دانشجويان ايجاد نمايد و آنان را به كار علمي علاقه مند سازد. به بيان ديگر، افراد را براي انجام امور تخصصي مورد نياز كشور «جذب» نمايد. زمينه ساز اين امر، ارزش دادن به كار است و آرامش در كار، نظم در كليه امور، وظيفه شناسي و اعتقاد به اينكه «كار زندگي است» اسباب موفقيت در اين راه خواهد بود. * در خصوص فعاليتهاي علمي تان بيشتر توضيح دهيد؟ ** من سال 1358 با مدرك فوق ليسانس به عنوان هيات علمي در دانشگاه تازه تأسيس صنعتي اصفهان مشغول به كار شدم. گروه متالورژي با سه نفر در حال شكل گيري بود، ولي هنوز تجهيزات آزمايشگاهي و ساختمان مستقلي نداشت و همه چيز بايد از ابتدا پايه ريزي مي شد. با آنكه در مدت حدود 25 سال كار دانشگاهي، فعاليتهاي علمي گوناگوني داشته ام، اما فعاليتي كه از ديدگاه من با ارزش تر و پا برجا بوده است، مشاركت در پي ريزي اصولي و علمي دانشكده مهندسي مواد در اين دانشگاه است كه اكنون از افتخارات كشور محسوب مي شود. من دكتراي مهندسي ام را از دانشگاه بيرمنگام انگلستان اخذ و كار خود را به عنوان عضو هيات علمي دانشكده مهندسي مواد، در دانشگاه صنعتي اصفهان آغاز نمودم. * فعاليتهايتان بيشتر در چه زمينه هايي بوده است؟ ** عمده فعاليتهاي من مشاركت در تأسيس انجمن «علوم و تكنولوژي سطح ايران»، همكاري در شهرك علمي و تحقيقاتي اصفهان (و عضو شوراي علمي) به عنوان اولين شهرك تحقيقاتي كشور، تأليف و ترجمه 4 عنوان كتاب، كه يكي از آنها (كتاب اصول مهندسي و علم مواد) به عنوان كتاب سال كشور در سال 1372 معرفي شد، انتشار بيش از 40 مقاله در مجلات علمي- پژوهشي و 165 مقاله در كنفرانسهاي داخلي و خارجي است. به علاوه، داوري مقاله در چند مجله علمي داخلي و بين المللي، اجراي 18 طرح تحقيقاتي و صنعتي در دانشگاه صنعتي اصفهان و مديريت بيش از 20 طرح تحقيقاتي در شهرك علمي و تحقيقاتي اصفهان، دبير 5 سمينار ملي و صنعتي، از ديگر فعاليتهاي علمي من بوده است. همچنين، برگزيده شدن به عنوان پژوهشگر نمونه دانشگاه (سال 1376)، مدرس نمونه دانشگاه (سال 1377)، پژوهشگر نمونه و مدير موسسه نمونه در شهرك علمي و تحقيقاتي اصفهان (سال 1381) و پژوهشگر نمونه استان اصفهان (سال 1386) از ديگر سوابق من به شمار مي آيد. در حال حاضر هم استاد دانشكده مهندسي مواد و عهده دار رياست پژوهشكده فولاد در دانشگاه هستم و فعاليتهاي پژوهشي خود را در اين جهت هدايت كرده ام.
پنجشنبه 30 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 229]