نقد و بررسي كتاب حسن بصري- 3تحليل نظري نويسنده را نبايد جانبداري غيرعلمي خواند

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: نقد و بررسي كتاب حسن بصري- 3تحليل نظري نويسنده را نبايد جانبداري غيرعلمي خواند
عضو هيئت علمي مؤسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران، در نشست نقد و بررسي كتاب "حسن بصري" گفت: در كتاب بايد تحليلي باشد كه نظر نويسنده را مشخص كند و اين كار را نبايد جانبداري غيرعلمي خواند .

به گزارش خبرنگار مهر، عصر ديروز در نشست نقد و بررسي كتاب، "حسن بصري" نوشته اكبر ثبوت كه در سراي اهل قلم برگزار شد، دكتر شهرام پازوكي عرفان پژوه و عضو هيئت علمي مؤسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران پيرامون كتاب "حسن بصري گنجينه دار علم و عرفان" سخنراني و به انتقاد دكتر نصرالله حكمت پاسخ گفت.

دكتر پازوكي در مورد مشكل نگارش اين كتاب گفت: نوشتن تاريخ تشيع بسيار سخت است زيرا ما نمي دانيم چهره هايش دقيقا چه كساني هستند، تاريخ تسنن از آغاز روشن است در نگارش تاريخ تشيع سخت است . و از آنجا كه گاهي مشخص نيست ناقلان حديث شيعه هستند و يا سني مشكل در زمينه عرفان دو چندان مي شود زيرا اگر شيعه را فقهي تعبير كنيم، هيچ يك از اين رجال مثل حسن بصري را نمي توان شيعه ناميد. يعني اگر شيعه را به تفسير بعد از صفويه يعني تفسير فقهي صرف محدود كنيم مشكل متفكران اهل شيعه ايجاد مي شود و اهل نظر در تفكر شيعه جز ائمه (ع) كسي نيست و فقط محدثين باقي مي مانند.

وي گفت: اين تفسير فقهي باعث شده تشيع به معناي حقيقي ناديده گرفته شود. در سالهاي اخير مسئله تاريخ تشيع مورد بحثهاي جدي واقع شده است. نوشتن تاريخ تشيع سخت است. بخش عظيم آن بعد از صفويه نگاشته شده است. يكي از مشكلات بر سر حسن بصري اين بوده كه بعد از صفويه چون قرار است بزرگان تصوف كوبيده شوند، كتابهايي جعل مي شود تا چهره هايي چون حسن بصري كه از بزرگان تصوف است را رد كنند.

پازوكي گفت: اساسا مسئله به تاريخ نگاري صفويه بر مي گردد. استاد ثبوت (نويسنده كتاب) نشان مي دهد كه مخالفت صريح و جدي با حسن بصري و اهل تصوف بعد از صفويه آغاز مي شود، براي اينكه نشان دهند تصوف ربطي به تشيع ندارد.

وي با اشاره به مسئله تقيه و مشكل اظهار مذهب تشيع در اعصار نخست تمدن اسلام گفت: بايد ديد از نظر مسائل نظري در آثار اين بزرگان چه ميزان به تشيع نزديك هستند مثلا مثنوي را از اين نظر بنگريم، لذا به جاي بحثهاي روايي بهتر است به انديشه هاي اين متفكران نگريست.

وي تأكيد كرد: نويسنده كتاب مي خواهد در صدر تاريخ تشيع، از چهره اي سخن بگويد كه از آغاز و به ويژه پس از دوران صفويه همواره محل مجادله بوده و البته هميشه مورد انتقاد واقع شده و از اين رو در نگارش كتاب براي او بهتر است اقوال موافقان او برجسته شود.

پازوكي گفت: مقاله دايرة المعارفي با كتاب متفاوت است كتاب بايد گرايش داشته باشد. كتاب بايد تحليلي باشد و نويسنده، به طور قطع نظر دارد.

وي افزود: مقاله دايرة المعارفي مثل يك جنگ بي طرفانه همه اقوال را مي آورد ولي كتاب بايد بصيرت ها ، استنباط ها و گرايش هاي مشخص داشته باشد. در كتاب بايد تحليلي باشد كه نظر نويسنده را مشخص كند و اين كار را نبايد جانبداري غيرعلمي خواند.

دكتر پازوكي گفت: به نظر من اين كتاب مملو از تحليل هايي است كه براي من بسيار سودمند بود. بنده زياد اهل بحثهاي روايي نيستم . جالب است كساني هم كه انگيزه نوشتن كتاب را براي استاد ثبوت ايجاد كردند، دو نفر، عالم اهل نظر يعني مرحوم شهابي و مرحوم شعراني كه اهل نظرند محبت اين دو نفر براي من بيشتر است تا بسياري از محدثين . مباحث نقلي هم چندان به نظر من مهم نيستند كه به كجا رفته و به كجا خواهيد رسيد.

براي من تحليل هايي كه در كتاب هست جالب است. تحليل هايي كه به خصوص در فصل شانزدهم در مورد مخالفت ائمه (ع) با حسن بصري است جالب است. مهم اين است كه ما آشنا شويم در دوره اي كه خود تشيع به تدريج به مذهبي فقهي و كلامي تبديل مي شود، كساني هستند كه براي شيعه جنبه باطني و معنوي و حكمي قائلند. نويسنده كتاب "حسن بصري" هم يكي از اين چهره ها را كه از مهمترين آنهاست، انتخاب و در مورد او تحليل كرده است.

وي گفت: به نظر من اين كتاب قدمي براي ورود به تاريخ بسيار مبهم و محل نزاع تشيع است و اهتمام ايشان در اين مورد بسيار مهم است. بايد بدانيم مستشرقين چه انتقادهاي فراواني به اين تاريخ دارند و به نظر من اهتمام ايشان در اين مورد بسيار مهم است. استاد ثبوت براي نگارش اين كتاب نزديك به 500 كتاب مطالعه كرده است. اين كتاب راهي را در مطالعه در مورد اين چهره دشوار تاريخي باز كرده است.

دكتر پازوكي در پايان گفت: از منظر عرفاني حسن بصري بايد مريد امام علي (ع) باشد، بايد اهل ولايت باشد. اين بايد را من به شيوه مرحوم علامه طباطبايي مي گويم. حسن بصري از منظر عرفاني بايد نسبتي با حضرت علي (ع) داشته باشدو نمي تواند كه نداشته باشد، عرفا نيز با چنين حسن بصري كه مريد امام علي (ع) است كار داشتند. اينجا دو نوع تحليل است. بحث نقلي در بحث هاي امروزي نقد تاريخي و بحث نظري روش پديدار شناسي خوانده مي شود. يعني دنبال افكار رويم و ببينيم كه آيا يك فكر مي تواند در يك منظومه فكري باشد يا خير.

وي افزود: استاد ثبوت هم تحليل تاريخي كرده است و هم سيره فكري حسن بصري را نشان داده است. به نظر من مباحث نقلي تا اندازه اي جلو مي رود، اما از يك حدي جلوتر نتيجه اي حاصل نمي شود. از اين حيث كتاب ايشان از نظر من قابل تقدير است. البته در مورد قسمت هايي اختلاف نظر داريم كه اين هم طبيعي است.
چهارشنبه 29 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 225]