قهرمان پروري نکنيم!

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:

آن سال ها اوضاع کمي که نه، خيلي فرق مي کرد. مثل حالا نبود که در هر مسابقه بين المللي قرآني ردپاي قاريان ايراني را هم بشود ديد. براي همين، کسب رتبه اول توسط قاري ايراني در مسابقات بين المللي قرآن کريم مالزي در سال 1352 خيلي عجيب و البته خوشحال کننده بود. محمدتقي مروت که يک سال قبل از آن در همين مسابقات دوم شده بود، اين بار اول شد تا آغاز گر درخشش قاريان ايراني درجهان اسلام باشد. حالا 36 سال پس از آن روزها، مروت نه در تهران که در تورنتو هم جلسه هاي آموزش قرآن دارد. اگر چه اين روزها کمي کسالت دارد اما همچنين با انرژي جلسات هفتگي قرآني را براي مسلمانان کانادا برگزار مي کند. استاد محمدتقي مروت که بسياري از قاريان صاحب نام ايراني به شاگردي او افتخار مي کنند، خود، شاگرد شيخ مصطفي اسماعيل، قاري پرآوازه مصري بوده است. با او که متولد محل سنگلج تهران است، درباره زندگي قرآني خودش و مصطفي اسماعيل گفت و گو کرده ايم. حالا که در تورنتو هستيد، تهران و سنگلج را که فراموش نکرده ايد؟ البته که نه! خب، مثلاً اسم مسجدمحل راخاطرتان هست؟ بله، ما به مسجد مجدالدوله مي رفتيم که به منزلمان نزديک بود. مرحوم آيت الله آملي، از مراجع تقليد، آنجا نماز مي خواندند. مرحوم پدرم خيلي وقت ها مرا به جلسات قرآن ايشان مي بردند. در حقيقت همين جلسات بود که باعث گرايش من به قرائت قرآن شد. اولين بار کي و کجا به طور رسمي قرآن را قرائت کرديد؟ در همين مسجد؟ نه! درمسجد مجدالدوله نبود؛ تقريباً 8 سالگي دريک محفل دين حاضر شدم که در منزل مرحوم دايي ام برقرار شده بود. آن سال ها تلاوت قرآن کريم در اين گونه محافل عموماً به صورت يک پيش درآمد براي اجتماع بيشتر مردم و آماده کردن زمينه شروع برنامه هاي اصلي مانند بيان چند مسأله شرعي، سخنراني و سرانجام عزاداري بود. مثل الان نبود که جلسه اي صرفاً براي قرائت قرآن به اين شکل تشکيل شود. قاري آن جلسه شخصي به نام «آقا رضا» بود که پس از قرائت قرآن مسأله مي گفت و وعظ مي کرد؛ دست آخر هم به نوحه خواني و عزاداري مي پرداخت. درست يادم نيست چرا و چطور اما به خاطرم هست که خودم را براي قرآن خواندن آماده کرده بودم؛ اما آقا رضا اجازه قرائت نداد با اين کارش دلم خيلي شکست و کلي گريه کردم. آقارضا که از جريان باخبر شده بود، اين بار از من خواست تا هر قدر که مي خواهم، قرآن بخوانم و من هم براي اولين بار چند آيه از قرآن را با غلط هاي فراوان خواندم. پس نقش آقارضا هم در قاري شدن شما پررنگ است؟ بله خب! بعد از آن 4-3 باري که قرآن را نزد او خواندم، استقبال هم مي کرد اما چون سؤال هاي زيادي از او درباره تلاوت قرآن و تجويد مي کردم، مرا نزد مرحوم ملامحمد باقرفاني (رحمه الله عليه) راهنمايي کرد که پيرمردي بسيار باتقوا و داراي چهره اي نوراني بود. من مرحوم فاني را استاد اصلي خود در زمينه تلاوت قرآن کريم مي دانم. ايشان هفته اي 2 جلسه داشتند؛ يکي شب هاي پنج شنبه و ديگري صبح جمعه. من مرتب در هر 2 جلسه شرکت مي کردم و گاهي اوقات هم خارج از برنامه هاي عادي خدمتشان مي رسيدم. ولي من دنبال يادگيري مطلب بيشتري بودم؛ بنابراين از محضر استادان بزرگواري مثل مرحوم حاج سيد حسن سيف، مرحوم سرهنگ حسن بيگلري ـ مؤلف کتاب «سرالبيان في تجويدالقرآن»ـ مرحوم حاج غلامعلي فخار، آقاي بيوک محمدي و سرانجام استاد ابراهيم پورفرزيب فيض مي بردم. حالا فکر کنيد به اين استادان دسترسي نداشتيد؟ چه اتفاقي مي افتاد؟ شک نکنيد که نه من بلکه همه قاريان آنچه را دارند، مديون استادان خود هستند استاد خوب نعمت است اما خب اينطور هم نبود که خودم نقش نداشته باشم. بخش عمده اي از پيشرفتم هم محصول تلاش هاي خودم بود. يادم هست که آن زمان، ما فقط به تلاوت مرحوم شيخ عبدالباسط دسترسي داشتيم. بعد از شنيدن تفاوت سبک تلاوت ايشان و سبک آن زمان در شگفت بودم و تصميم گرفتم تا سر اين معما را کشف کنم. رفتم دنبال کتب تجويد در کتابخانه ها. سرانجام در کتابخانه ملک در بازار تهران مجموعه «النشر في القرائات العشر» ابن الجزري را يافتم و هر روز براي مطالعه آن به کتابخانه مي رفتم چون نمي گذاشتند کتاب را به منزل ببرم. با هر مشقتي بود با استفاده از لغتنامه و ترجمه بخش هايي از النشر و همين طور نسخه برداري و فهم معاني آن کم کم رمز و راز تفاوت تلاوت قرآن به سبک ايراني با سبک مصري را کشف کردم؛ بعد هم نتيجه اين کشفيات را در اختيار دوستان و علاقه مندان قرار دادم. آنها هم نکات من را مي پذيرفتند و به کار مي گرفتند. منظورم اين است که در اين موفقيت ها تلاش خودم هم خيلي مؤثر بود. ميان موفقيت هاي شما، کسب رتبه اول درمسابقات بين المللي مالزي معروف شده است. چند بار شرکت کرديدتا اول شديد؟ من 3 بار درآن مسابقات شرکت کردم؛ بار اول سال 1967 ميلادي بود که در آن سال به دليل بي تجربگي در تلاوت قرآن مقامي کسب نکردم. در سال 1972 حائز مقام شدم. يادم هست سال 72 ميلادي مرحوم شيخ محمد خليل الحصري و شيخ فؤاد العروسي داوران مصري آن سال بودند و هر دو از اينکه کميته داوري بنده را با فرق 25 صدم درصد اختلاف پس از قاري مالزيايي ـ عبدالغني عبدالله ـ نفر دوم اعلام کرده بودند، به شدت ناراحت و عصباني بودند؛ حتي مرحوم شيخ خليل الحصري به عنوان اعتراض از دريافت هديه خود از پادشاه مالزي خودداري کرد. اين مسابقات الان هم برگزار مي شود. حال و هواي الان با گذشته چه فرقي کرده؟ تفاوت از زمين تا آسمان است. آن زمان مرحوم تونکو عبدالرحمن پوترالحاج نخست وزير مالزي بود و براي اين مسابقات اهميتي بسيار ويژه قائل مي شد؛ مثلاً وقتي خود من براي اولين بار در فرودگاه مالزي از هواپيما پياده شدم، تعداد زيادي خبرنگار و عکاس به فرودگاه آمده بودند. مسابقات در يک استاديوم ورزشي 50 هزار نفره به نام مردکيا برگزار مي شد که بزرگ ترين استاديوم مالزي بود. ورزشگاه تقريباً پر شده بود. شخصيت هاي مهم کشوري از پادشاه گرفته تا شاهان استاني، نخست وزير و همه اعضاي کابينه، رئيس و اعضاي پارلمان، نمايندگان کشورهاي اسلامي و ديگر شخصيت هاي مهم نه فقط در مراسم افتتاحيه و اختتاميه بلکه در بيشتر برنامه ها حضور داشتند. در حقيقت بين مسابقات کنوني قرآن مالزي و مسابقاتي که قبلاً برگزار مي شد، هيچ گونه مقايسه اي نمي توان انجام داد. سطح مسابقات آن زمان خيلي بالاتر بود. با استاد مصطفي اسماعيل چطور آشنا شديد؟ سال 1346 هجري شمسي که ايران نخستين بار براي شرکت در مسابقات بين المللي مالزي دعوت شده بود، به اين کشور اعزام شدم. در آنجا بود که براي اولين بار صوت ملکوتي ايشان را هنگامي که نماز جمعه را در مسجد مرديکا درکوالالامپور اقامه مي کردند، شنيدم. صدا و تلاوت عرفاني اين استاد، ذهن، جان و وجودم را تسخير کرد وتصميم گرفتم از آن لحظه و بعد از ايشان تقليد کند. خوشبختانه من را در همان مکاني اسکان دادند که از استاد مصطفي اسماعيل هم پذيرايي مي کردند. روزها در سالن وسيعي که خلوت بود، خدمتشان مي رسيدم و از محضرشان استفاده مي کردم. وقتي بعد از پايان مسابقات به ايران بازگشتم، تصميم گرفتم هر طور شده تلاوت هاي استاد مصطفي اسماعيل را به دست بياورم. بعد از کلي جست وجو فهميدم که راديو قاهره هفته اي يک بار تلاوت هاي استوديويي ايشان را پخش مي کند. يک راديوي ترانزيستوري خريدم و شب هاي شنبه روي پشت بام خانه مان مي رفتم که 3 طبقه بود تا بتوانم موج هاي قوي تر و صداي بهتري را دريافت کنم. من چنان به اين تلاوت دقت داشتم که تمامي نيم ساعت تلاوت از نظر الحان و مقامات به طور کامل حفظ کردم اگر چه به استاد دسترسي نداشتم اما به اين ترتيب با ايشان ارتباط برقرار مي کردم. بعدها چطور دوباره شيخ را ديديد؟ بعد از چند سال من براي مدتي به مصر رفتم. مهم ترين کارم پيدا کردن شيخ بود. در اولين شب رسيدن به مصر به يک محفل قرآني مي رفتم که ايشان هم آنجا بودند. از همان شب ايشان اجازه داد که من به طور نامحدود خدمتش برسم. به اين ترتيب دوره ارتباط نزديک من بااستاد مصطفي اسماعيل شروع شد. اين ارتباط خيلي صميمانه بود؛ يعني رفيق شديد با هم؟ نسبت من با ايشان هميشه نسبت شاگرد و استاد بود.اما خب ايشان خيلي به من لطف داشتند. استاد و همسرشان 2 بار افتخار داده و دعوت مرا براي صرف ناهار در منزلم پذيرفتند. از غذاهاي ايراني مخصوصاً قورمه سبزي و لوبيا پلو خيلي خوششان آمده بود. بعد ايشان هم ما را چند بار به منزلشان در روستايي در قاهره دعوت کردند. به هر حال من در اين کشور توفيق همنشيني با بسياري از قاريان مصري داشتم. قاريان مصري در ايران خيلي محبوب هستند. هم در زمان شما که تعريف کرديد با چه اشتياقي دنبال قرائت هايشان مي رفتيد و هم الان که باز هم قاريان مصري مورد توجه علاقه مندان به قرآن مخصوصاً جوانان هستند. بله! همين طور است. اما من مي خواهم توجه شما را به يک نکته مهم جلب کنم و آن شکل گرفتن شايعات نادرست درباره اين افراد مشهور است. گاهي مطالبي در مدح يا ذم آنها چنان بي اساس شکل مي گيرند که واقعاً نگران کننده است. گاهي وقت ها شايعاتي درباره اين افراد مي شنويم که اصلاً در شأن خادمان قرآن نيست و گاهي هم مطالب اغراق شده اي که دروغ محض و قهرمان پروري است. مثلاً سال هاي پس از وفات استاد عبدالباسط مطالبي درباره اين استاد شنيدم که واقعاً حيرت کردم. شايع شده بود که اوايل دهه 30 در مراسم ختم خاله «ملک فيصل» ـ شاه آن وقت عراق که در صحن مطهر کاظمين (ع) برگزار شده بودـ هنگامي که مرحوم عبدالباسط مشغول تلاوت معروف خود (اواخر سوره الحشر و سوره التکوير و 2 آيه آخري سوره الفجر) بود، يکي از حاضران از فرط زيبا بودن تلاوت و صوت ايشان، جان به جان آفرين تسليم مي کند و از دنيا مي رود! کسي که اين شايعه را ساخته، به تصور خود، وقفه تلاوت را دليل وفات آن بنده خدا مي دانسته و اينکه شيخ هم به همين دليل تلاوت خود را متوقف کرده است. بعد هم شخصي آب مي طلبد تا با آن، تازه درگذشته را به زندگي بازگرداند. برايش آب مي آورند و او هم مرده را زنده مي کند. دليلش هم براي اين ادعا اين است که عبدالباسط متوجه اين ماجرا مي شود و درارتباط با آن، 2 آيه آخر سوره فجر را مي خواند که «يا ايتهاالنفس المطمئنه ارجعي إلي ربک راضيه مرضيه فادخلي في عبادي وادخلي جنتي...». اما واقعيت اين است که عبدالباسط تلاوت خود را در آن لحظه به دليل ورود شان به عراق به مجلس و ايجاد همهمه از سوي مردم به مدت 70 ثانيه قطع کرده بود؛ بعد از برقراري نظم هم تلاوت قرآن را ادامه داد. 2 آيه آخر سوره مبارکه که هم عبدالباسط در پايان تلاوت کرده، بنابر تفسير آيت الله «سيد مرتضي قزويني» از علماي عراق در شأن سيدالشهداء حضرت امام حسين (ع) نازل شده است و قاريان مصري هم در مراسم ترحيم، اين آيه و امثال آن را تلاوت مي کنند. الان استاد حبيب صحاف، از قاريان ممتاز که در همان مراسم حضور داشت و شاهد قضيه بود، مي تواند بر اين مسأله صحه بگذارد. مي بينيد که چطور قهرمان پروري شده؛ گاهي هم اهريمن پروري است. مسأله اين است که علاقه به اين افراد نبايد چنين نتايجي داشته باشد. مثلاً درباره مرحوم مصطفي اسماعيل هم شايعات هست که... بله، عده اي هستند که گاهي ندانسته و گاهي هم مغرضانه مي خواهند شأن اين قاري محبوب را که بحق «ام القراء» لقب گرفته پايين بياورند؛ مثلاً يکي از دوستان من سؤال مي کرد که آيا صحت دارد استاد مصطفي اسماعيل به روايت يکي از فرزندانش 60 هزار دلار آمريکايي را تنها براي اتاق خوابش خرج کرده بود؟ اين يک مطلب کاملاً کذب است، حتي اگر از زبان پسرش نقل شده باشد. اگر پسرش شخصاً اين موضوع را به خود من هم بگويد، نه تنها هرگز آن را نخواهم پذيرفت بلکه با دلايلي ثابت خواهم کرد که چنين گفتاري کاملاً کذب و افترايي ناجوانمردانه و به قول عوام، دروغي شاخدار است. اما منظور من از اين شايعات مشخصاً حرف و حديث هايي است که درباره استفاده ايشان از موسيقي مطرح است و اينکه عده اي حتي عنوان «مطرب» را استفاده کرده اند... ببينيد من هم شنيده ام که عده اي اين موضوع را طرح کرده اند. به نظرم بايد به اين نکته توجه داشت که مفهوم کلمه مطرب درعرف کشورهاي عربي ـ به ويژه مصر ـ با مفهوم آن در ايران به طور کامل متفاوت است. از نظر مصري ها مطرب کسي است که در هنر خوانندگي داري تمکني بسيار چشمگير باشد و از رموز و عمق دانش موسيقي آگاه بوده و آن را به طور عملي به کار بندد. ايشان، هم با موسيقي آشنايي داشت و هم از نظرات بعضي استادان موسيقي استفاده مي کرد. ارتباط ويژه اي ميان مرحوم مصطفي اسماعيل و موسيقيدانان، آهنگسازان و خوانندگان مصري به ويژه محمد عبدالوهاب ـ موسيقيدان و خواننده معروف مصري ـ وجود داشت. آقاي عبدالوهاب کارش را با حفظ و تلاوت قرآن آغاز کرد ولي بعدها به آهنگسازي و خوانندگي روي آورد. اين 2 شخصيت معمولاً براساس دوستي و رفاقت و همچنين همکاري با يکديگر در خلق آثار ماندگار همکاري مي کردند، عبدالوهاب در ساخت بسياري از آهنگ هاي خود به طور حضوري در محافل تلاوت محمد رفعت شرکت مي کرد و از تلاوت ايشان براي خلق آثارش الهام مي گرفت. مرحوم مصطفي اسماعيل به صورت خدادادي و شگرفي استعداد موسيقي داشت و از آن در تلاوت قرآن کريم هم استفاده مي کرد و شنوندگان حاضر و غائب تلاوت هايش را هم ـ چه در زمان حيات استاد و چه اکنون که چند دهه از خاموش ايشان مي گذرد ـ به وجد و طربي روحاني که منشأ آن کلام خداست سوق مي داد. ايشان موسيقي را کاملاًذوقي و قريحي بلد بود. حتي بارها تأکيد مي کرد که هرگز به مدرسه موسيقي نرفته و مي گفت: من آلات موسيقي اي مانند عود، قانون، کمانچه (ويولن) و پيانو را هرگز ننواخته ام و حتي نام اين مقامات را هم از مردم ياد گرفته ام. خيلي وقت ها جايي قرآن مي خواندم و آنهايي که جلوي من نشسته بودند مي گفتند اين «بيات شور» است، اين «حجاز» است، اين «چهارگاه» است و...». به هر حال، حساب اين موسيقي که مصطفي اسماعيل حرفش را مي زد و نوع کاربرد آن با تعريف و کاربرد کلي اي که ما از موسيقي در ذهن داريم جداست. استاد چطور مي خواند؟ آن قرائت به ياد ماندني هرچقدر هم گفت و گو با استاد مروت کش بيايد و هر اندازه هم که خواندني باشد، باز شنيدن صداي او لطف ديگري دارد. استاد که بسياري از قاريان پرآوازه امروز شاگرد او بوده اند، صداي دلنشيني دارد اما يکي از به يادماندني ترين قرائت هايش، تلاوت آياتي در مسابقات مالزي سال 1384 است. بخشي از اين قرائت را مي توانيد در وبلاگ «دارالقرآن نبي اعظم» به نشاني http://qurannaz.blogfa.com/post8-aspx بشنويد. فايل صوتي اين تلاوت به مدت 9 دقيقه و 48 ثانيه و حجم KB2,317 به راحتي قابل دريافت است. در اين وبلاگ ها بخش هايي از گزيده بهترين قرائت هاي استادان برجسته و همچنين جلسات آموزشي قرآن کريم را خواهيد ديد. دارالقران نبي اعظم در يزد است و توسط محمدحسين جعفري و دکتر هاشم صابري اداره مي شود. منبع: نشريه همشهري آيه سيدجاسم موسوي ـ فاطمه فريمانه /1001/

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 332]