مقابله‌ با بيابان يا بيابان زايي؟

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: مقابله‌ با بيابان يا بيابان زايي؟

منابع‌طبيعي- محمّد درويش*:
در آستانه‌ چهاردهمين سالروز هفدهم ژوئن (۲۸ خرداد) قرار داريم...

روزي كه سرانجام نمايندگان نخبه‌ كشورهاي عضو سازمان ملل متحد بر آن شدند تا به‌منظور جلب توجه بيشتر مردم و دولت‌هاي متبوع‌شان از خطرات روزافزون بيابان‌زايي، پاي پيماني را امضا كنند كه هدفش، مهار فشارهاي انساني در مناطق خشك جهان بود؛ پيماني كه به «كنوانسيون جهاني مقابله با بيابان‌زايي و خشكسالي» شهرت يافت و ايران در شمار نخستين كشورهايي بود كه در همان آغازين سال‌هاي انتشار اين پيمان، به عضويت رسمي‌اش درآمد.

در حقيقت ۱۴ سال پيش، بسياري از دانشمندان در گرايش‌هاي مختلف مربوط به علوم خاك، آب، زمين‌شناسي، اقليم، گياه‌شناسي، محيط زيست و... گردهم آمدند تا با تبيين ميثاق‌نامه‌اي جهاني به دولت‌سالاران كره‌ زمين هشدار دهند كه دست كم ۵۱۶۹.۲ ميليون هكتار يا ۳۹.۷ درصد از مجموع ۱۳۰۱۲.۶ ميليون هكتار خشكي‌هاي كره زمين تحت اثرِ جريان ويرانگرِ بيابان‌زايي قرار دارد؛ جرياني كه بيش از ۴۰ ميليارد دلار تنها زير بخش كشاورزي به امنيت غذايي شهروندان دهكده‌ جهاني آسيب مي‌رساند و اينك پس از ۱۴ سال، در خوشبينانه‌ترين برآوردها بايد اعلام كنيم كه شوربختانه خسارت بيابيان‌زايي را نه‌تنها نتوانستيم كاهش دهيم كه آن را به بيش از ۶۰ تا ۷۰ ميليارد دلار – بدون در نظر گرفتن خسارت‌هاي ديگر آن در ساير بخش‌هاي خدماتي و صنعتي - افزايش داديم.

اما دليل اين ناتواني چيست؟! در حقيقت - ظاهراً - براي دولتمردان جهاني و سردمداران نظم نوين كره خاك، سالي ۱۵۰۰ ميليارد دلار هزينه جنگ‌افزارسازي و جنگ‌افروزي در اولويت بالاتري قرار دارد تا مهار بيابان‌زايي و گرمايش جهاني؛ اولويتي كه برايش بيش از يك ميليون دانشمند در آزمايشگاه‌هاي جنگ به كار گمارده شده‌اند؛ اما دولتي پيدا نمي‌شود تا هزينه ۱۰ ميليارد دلاري اقدام‌هاي مقابله با بيابان‌زايي را بپردازد و اين درد بزرگ جامعه‌ امروز ماست.

جامعه‌اي كه هنوز ياد نگرفته دشمني واحد و بسيار خطرناك به نام تهديدات اقليمي، جهان‌گرمايي و بيابان‌زايي دارد كه مي‌تواند امنيت غذايي همه مردم جهان را به مخاطره اندازد؛ چه در شمال و چه در جنوب و همه بايد در پشت يك خاكريز و روبه اين دشمن مهلك متحد شوند.

كافي است به ياد آوريم كه بيشترين سهم تخريب خاك در جهان، به‌عنوان يكي از آشناترين شناسه‌هاي بيابان‌زايي، نه در آفريقا يا آسيا كه در اروپا رخ مي‌دهد و اين قاره به گزارش برنامه محيط‌زيست سازمان ملل متحد، بيش از ۲۳ درصد از خاكش را تا پايان قرن بيستم از دست داد.

در سال ۱۹۸۷ ميلادي، گزارشي با عنوان «آينده‌مشترك ما » از سوي دانشگاه آكسفورد منتشر شد؛ در آن گزارش مي‌خوانيم: «زمين يكي است، ولي جهان يكي نيست؛ همه‌ ما براي ادامه‌ حيات خويش به يك بوم‌سپهر متكي هستيم، با اين همه هر جامعه و هر كشور در تلاش براي بقا و سعادت خويش است، بدون آنكه به تأثير تلاش خود بر ديگران چندان توجهي داشته باشد.»

و اگر ادعا شود، روند كماكان شتابناك جريان بيابان‌زايي، در آغازين سال‌ها از هزاره‌ سوّم ميلادي، شاهدي است بر درستي گزارش آكسفورد، به‌نظر نمي‌رسد كه سخني به گزاف گفته شده باشد.

ميليون‌ها انسان آشكارا در معرض نيستي قرار گرفته‌اند، مالاريا هنوز بيش از يك ميليون نفر را در سال از پا درمي‌آورد؛ يك ميليون نفري كه اغلب در آسيب‌پذيرترين سرزمين‌هاي متأثر از بيابان‌زايي در آفريقا زيست مي‌كنند.

چنين است كه بيابان‌زايي در ميان ۳۷ چالش مهم جهاني، به‌عنوان يكي از ۳ چالش اصلي فراروي بشر در قرن ۲۱ انتخاب مي‌شود. بي‌گمان، هنگامي كه موضوعي واجد چنين درجه‌ اهميتي طبقه‌بندي شده و مقابله با آن از جايگاهي ممتاز در ميان اولويت‌هاي مشترك شهروندان زميني برخوردار باشد شناخت، ارزيابي و پايش مستمر نشانزدهاي آن تا چه اندازه مي‌تواند حياتي و تأثيرگذار قلمداد شود.

*پژوهشگر محيط‌ زيست

تاريخ درج: 27 خرداد 1387 ساعت 10:44 تاريخ تاييد: 27 خرداد 1387 ساعت 19:28 تاريخ به روز رساني: 27 خرداد 1387 ساعت 19:20
دوشنبه 27 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 357]