گفتگو ی اختصاصی با كارشناسان مسايل تربيتي و ديني درباره نماز

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
گفتگو ی اختصاصی با كارشناسان مسايل تربيتي و ديني درباره نماز

مجله نيايش: به نظر شما ضرورت پرداختن به نماز به عنوان يكي از فرائض ديني چه اهميتي دارد؟ سبحاني نيا: با هر نگاهي به موضوع نماز بنگريم ضرورت پرداختن به آن روشن مي گردد؛ مثلا نماز در كلام رسيده انبياء و ائمه (عليهم السلام) جايگاه ويژه اي دارد، زيرا اولين و آخرين توصيه هاي آنان به نماز بوده و تجلي باور توحيدي انسان در نماز است. ائمه (عليهم السلام) در هر فرصتي ضمن تاكيد بر انجام اين فريضه به راز و رمزهاي اين فرمان الهي اشاره داشته اند و او را بر هر امري مقدم مي داشتند. لذا ضرورت دارد اين امري كه پايه و راه بندگي است، به صورت شفاف و عميق به آيندگان منتقل و تبيين شود. اگر حتي به نماز از زاويه مسائل تربيتي، اجتماعي و سياسي نگاه كنيم ضرورت تبيين آن لازمست. مثلا نماز و نماز جماعت نشان داده است كه يكي از مؤثرترين راه هاي اجتماعي شدن انسان است. از سويي ديگر عامل مؤثري در معنويت بخشيدن به انسان در اجتماعات مي باشد. چيزي كه در آينده بيش از اين مورد نياز است و انسان نمي تواند خود را از اجتماع به دور نگه دارد و نياز دارد در اجتماع به گونه اي باشد كه در مقابل ناهنجاريها توان ايستادگي را داشته باشد، چيزي است كه براي آينده به عنوان يك چالش و آسيب مطرح شده، يعني در آينده نمي توان با تكيه بر اصل پرهيز و دور بودن از ناهنجاريها سالم ماند؛ زيرا قدرت تكنولوژي و ارتباطات رسانه اي به سرعت در حال جهاني شدن فرهنگها پيش مي رود و انسانهايي در چنين فضا عزت و هويت خويش را خواهند داشت كه به جاي پرهيز، در خود توانمندي و قدرتي را فراهم سازند كه بتوانند مصون بمانند و نماز چنين جايگاهي را براي انسان فراهم مي سازد و همچنين از هر زاويه ديگري به نماز بنگريم ضرورت طرح آن روشن است. اگر چه بايد بپذيريم كه دين يك نظام به هم پيوسته و مرتبط با يكديگر است و لازمست براي تربيت انسان به همه جنبه هاي ديني پرداخته شود. همچنان كه ايمان مجموعه اي از علم، عمل و اخلاقيات است كه در زندگي انسان عينيت پيدا مي كند. اگر ما تنها به نماز منفك از ديگر باورهاي ديني بپردازيم، توفيق كمتري خواهيم داشت. امروزه وقتي مي خواهند از يك مغز سالم و كامل سخن بگويند مغز انساني كه از تعادل رشد و همه جانبه برخوردار باشد، يك مغز سالم و كامل ناميده مي شود. خوب، پس در يك جمع بندي مي توان گفت: ضرورت دارد به نماز به دليل اين كه يك واجب الهي است و اثرات اين دستور الهي در زندگي به صورت مدام تجلي مي يابد متناسب با مقتضيات زمان پرداخته شود. بلاديان: نماز اگر با حضور قلب و توجه كامل به محتوي و فلسفه آن ادا شود نه تنها يكي از مهمترين فرائض دين است، بلكه محور تمامي فرائض ديگر و باعث تقويت آن ها است. بي دليل نيست كه عقل كل و ختم رسل حضرت ختمي مرتبت آن را ستون دين معرفي فرموده و شرط قبولي تمام اعمال و عبادات را قبولي فريضه نماز مي داند. ضيايي: نماز يكي از فرائض ديني، بلكه ستون دين است. نماز فريضه اي است كه با تمام تشخصات ديني ارتباط مستقيم دارد؛ حتي با اصول دين، كسي كه نماز را اقامه مي كند سيم هاي ارتباط قلبي خود را با توحيد، نبوت، معاد؛ عدل و امامت مستحكم تر مي كند؛ يعني در واقع هر روز كه نماز مي خواند موحدتر مي شود، قيامت را بيشتر باور مي كند و خدا در رفتار او بيشتر حضور مي يابد. علاوه بر آن نماز باعث اصلاح رفتار او مي شود و او را از فحشا و منكر باز مي دارد. به حلال و حرام خدا بيشتر توجه مي كند و خلاصه نماز به عبارتي ضامن دين، پاسدار دين و جلوگاه دين و ... است، پس سزاوار است كه بيشتر از هر فريضه ديگري بدان پرداخت شود. مجله نيايش: موانع يا عوامل تأثيرگذار بر گسترش فرهنگ ديني مخصوصاً در بين نسل جوان، از ديدگاه شما چه چيزهايي مي توان باشد؟ سبحاني نيا: در مورد موانع يا عوامل تأثيرگذار بر فرهنگ ديني يك سري عوامل وجود دارد كه بر همة باورهاي انسانها تأثير گذار است و مختص موضوع نماز نخواهد بود، بلكه از جدي ترين موانع پذيرش و الگوگيري يك امر خواهد بود. مثلا تعارض بين گفتار و رفتار انسان به خصوص در زندگي انسانهايي كه عهده دار ترويج مسائل فرهنگي و يا عهده دار مديريت يك جامعه مي باشد بسيار تأثيرگذار است و از موانع جدي كار خواهد بود و يا همراه نبودن يك فرهنگ از هنر و محبت و تواضع در رفتار در تعامل با ديگران خود يكي از موانع عمده و جدي خواهد بود. همچنين برخوردار نبودن يك تفكر از پايه هاي عقل و خرد و منطقي نبودن آن و بي ارتباطي بودن با زندگي انسان و نداشتن آن لطافت هنرو ادبيات زمان خود از عهده عوامل توسعه و گسترش يك فرهنگ خواهد بود. يا بي حوصله بودن، صبر و استقامت نداشتن و به دنبال نتايج مقطعي و لحظه اي بودن از موانع جدي يك حركت فرهنگي است اما اگر ما بخواهيم به موانع اختصاصي در گسترش نماز اشاره داشته باشيم، ضمن دخالت همه عواملي كه در قبل گفته شد مي توان در محيط مدرسه به حضور و عدم حضور مديران و مربيان در خانواده، به توجه نداشتن و يا توجه داشتن به دوران كودكي و در ادارات است به بستر سازي و دوري گزيدن از دولتي شدن نماز اشاره كرد. لازمست هر جامعه اي را آسيب شناسي و راه حلي براي آسيب هاي آن فراهم سازيم، بررسي كنيم كه جوان در خانه، جوان در مدرسه، جوان در دانشگاه و جوان در مسجد چه مي كند. زيرا جوان به عنوان عضو سنت شكن و بي قرار در يك سري سنتهاي ثابت انتظار دارد در هر محيطي با شخصيت او و جايگاه او متناسب برخورد شود؛ لذا موانع و عوامل مؤثر را در هر قسمتي جداگانه بايد ديد و راه حل براي آن پيدا كرد؛ اگر چه موانع كلي اشاره شده جزو عوامل عمومي و مؤثر خواهد بود. بلاديان: از مهمترين عوامل تأثيرگذار بر گسترش ديني فطرت پاك جوانان و نوجوانان است، آنها چون روانشان به تمايلات پست حيواني آلوده نشده و حقيقت پذيرند؛ با ايجاد شرايط مفيد نماز را به عنوان يك فريضه سازنده و ضروري ادا مي كنند؛ البته توجه به الگوهاي و الا همچون امام راحل، رهبر معظم انقلاب، شهدا و جوانان متعهدي كه در صحنه هاي علمي، ورزشي و هنري درخشيده و نماز را به عنوان نردبان ترقي مي نگرند، بعد از والدين (به شرطي كه آنها نيز صادقانه نماز بخوانند) همه تأثيرات سازنده خواهند داشت و در مقابل هر گونه انحراف و دوگانگي كه در خانواده و مبلغين دين حاصل آيد و يا فلسفه و راز و رمز نماز خوب تبيين نشود از موانع عمده بر گسترش فرهنگ ديني است. ضيايي: البته پاسخ هر كدام از اين سوالات را مي توان مفصل داد تا حق مطلب ادا شود ولي در اين مختصر مي توان به عواملي چند اشاره كرد. اول عوامل را مي شماريم: 1ـ غني تر كردن فعاليت هاي فرهنگي در كنار فعاليت هاي تبليغي براي جهت دادن به باورهاي مخاطبين با علم به آن كه احساس پرستش و نيايش و ستايش همگي يك احساس صادق هستند و اشباع صادق انها در فعاليت فرهنگي به سوي بعضي اعمال هدايت مي شود كه نماز در رأس آنها است. 2ـ اصلاح رفتار كساني كه شهرت به تدين دارند، به طوري كه اگر الگو و سرمشق قرار گرفتند باعث دلسردي افراد نشوند. براي مثال كسي كه در نماز جماعت محله يا بازار يا اداره ديده مي شود اگر بازاري است نبايد گرانفروشي كند، اگر اداري است نظم و ترتيب و وظيفه شناسي او زبانزد باشد. 4ـ پرهيز از ايراد و اشكال در كارهايي كه مباح هستند و حتي تبليغ بعضي از آنها به طوري كه پرداختن به آنها با نماز تعارض نداشته باشد. مثلا القاء نشود كه كسي كه نماز مي خواند نبايد گردش برود يا به موسيقي مباح گوش كند يا ... به هر حال بايد تربيت را از جايي شروع كرد كه مربي مي خواهد و به جايي برود كه مربي مي خواهد. موانع ـ در مورد موانع مي توان گفت عكس فعاليت هاي فوق اگر انجام يابد آن فعاليت ها به مانع تبديل مي شود، مثلا چنانچه به تبليغات بدون فعاليت هاي فرهنگي بپردازيم، مثل آن است كه در تلويزيون چيزي را تبليغ كنيم ولي عملا فوايد آن را اثبات نكنيم؛ يا آن كه كسي كه تبليغ مي كند خودش عامل به آن نباشد، فرضا نماز بخواند و تبليغ نماز بكند ولي از مواضع تهمت به فحشا و منكر پرهيز نكند يا آنكه وظايف نمازگزار را آنقدر سخت و تنگ بگيريم كه نتيجه عكس بدهد. مسلما در دنياي امروزي هر حركتي كه در جهت غير استكباري باشد بي جواب نمي ماند. ما معتقديم كه نماز خواندن چون دليل و پرچم اسلام است معارضين فراوان دارد، پس ما هم بايد بتوانيم پيشرفت كنيم و هم مقابل حملات بايستيم و البته آسان نيست. ميدان اين فعاليت ها و چالش ها ذكر، فكر و عقل نوجوانان و جوانان است كه هر يك از دو طرف متخاصم كه بتواند آن را اشغال كند، برنده است. البته حريف خيلي قوي است چون با سلاح سرمايه اي بسيار به ميدان آمده و مي توان گفت متاسفانه زمينه را هم شيطان در انسانها براي پذيرش آماده كرده است. ذهن جوانان سريع تر از هر چيزي متوجه وعده هايي است كه تضمين كننده دنياي آنها باشد نه آخرت، به محسوس توجه دارد نه به معقول. اگر كسي وعده ازدواج، اشتغال، رفاه و مسكن بدهد سريع تر جذب مي كند تا درس ايثار گذشت و ... مقابله با اين فقط هنگامي ميسر است كه آنقدر معنويت در ذهن آنها زيبا نمايانده شود كه عروس دنيا جلوه اي نداشته باشد. آنقدر خالق را بزرگ ببيند كه مادون آن حقير نمايد. اشكال در اين است كه زيبايي نماز ادراك نشده نه آنكه مخالفتي هست. اگر ما بتوانيم اين عروس دنيا و آخرت را بياراييم و چشم بصيرت مربي را به روي آن بگشاييم هرگز نگراني وجود ندارد. اگر وجود متربي چون آيينه باشد تجلي قرآن و عترت در آن به صورت نماز و دعا جلوه گر خوهد شد. آن وقت نيازي به تبليغ هم نيست. اگر چنين اتفاقي نيفتد زخرف دنيا آنچنان دل از جوان خواهد برد كه سر از پا نمي شناسد و چالش ما بي اثر خواهد بود. مجلّة نيايش: چالشهاي احتمالي در سالهاي آينده در برابر نسل جوان و يا مربيان و مبلغان براي تربيت ديني چه چيزهايي خواهد بود؟ سبحاني نيا: 1ـ چالش بيكاري و بي حالي و گرفتاري افراد در زندگي كه در ارتباطات انسانها تأثير دارد. نماز را نبايد پناه يافته پس از بازماندگي تلقي كرد، بلكه نماز را بايد به عنوان توكل و اميدواري مطرح كرد. 2ـ پديد آمدن پرسشهاي جديد در مسائل عبادي و اعتقادي كه رابطه مستقيم يا غير مستقيم با نماز دارد. 3ـ پاسخگو نبودن ادبيات و نوشته هاي امروز در ارتباطات آينده. 4ـ ايجاد پرسشهاي متنوع يا پديد آمدن شبهه و پرسشهاي متعدد نسبت به مناديان دين و تأثيرگذاري در باور ديني مردم 5ـ فراوان شدن پرسشها و آموزشهاي مختلف در شبكه هاي اينترنتي و ضرورت پرداختن پرسش به سوالات در اينترنت 6ـ پديد آمدن سبك و سليقه هاي مختلف در اجراي مراسم ديني به صورت افراط و تفريط 7ـ قدرت تكنولوژي و حاكميت يافتن اين ابزار بر فرهنگ جامعه و تحت تأثير قرار دادن باورهاي ديگران 8ـ تأثير جهاني شدن زندگي، باورها، اعتقادات و پديد آمدن زمينه هم گرايي به معني تبعيت از فرهنگ هاي كلي دنيا، نه گرايشهاي بخشي و جمعي و لو آداب مذهبي و سنتهاي ملي اختصاصي. 9ـ چـالـش تـعارض بـين گـفتار با عمل به خصوص در مربيان، مديران و مناديان تربيت به دلايل مختلف تنگناها و ... . بلاديان: شبيخون فرهنگي دنياي غرب از طريق ماهواره، اينترنت و مهاجرت ها و بهره برداري ناصحيح از آنها بيش از هرچيز فرهنگ ديني ما را نشانه مي گيرد كه طبيعتا در فرهنگ انسانساز نماز هم بي تأثير نيست. از نسلي كه در آينده همه چيز را زير سؤال مي برد و براي مساله اي غير مادي دلائل متقن و ارضا كننده طلب مي نمايد، با تبليغات سنتي نمي توان بهره گرفت. مجلّة نيايش: اولويتهاي پژوهشي و تحقيقي مرتبط با نماز چيست: سبحاني نيا: 1ـ تحقيق در ابزار و تكنولوژي مناسب مقطع راهنمايي و ابتدايي در انتقال و ترويج نماز ـ پرسشهاي عمده جوانان در مورد نماز 2ـ راههاي مناسب دروني سازي باورهاي ديني 3ـ راههاي مشاركت بخشيدن به ترويج نماز در محيطهاي آموزشي 4ـ بيشترين تأثير را چه عاملي در دور شدن انسان از مباحث عبادي و اعتقادي داشته است؟ 5ـ نيازهاي آموزشي ائمه جماعات و مديران در بخش نماز 6ـ عمده سؤال هاي مادران در مورد نماز نسبت به تربيت و ترويج نماز براي اعضاي خانواده 7ـ عوامل تأثيرگذار در گرايش و عدم گرايش در نماز جماعات ادارات 8ـ بحث نماز و عزت 9ـ عوامل مؤثر در گرايش جوانان به نماز جمعه و نمازهاي جماعت مساجد بلاديان: اولويت هاي پژوهشي و تحقيقي مرتبط با نماز روانشناسي و جامعه شناسي مخصوصا رابطه نماز با تعديل غرائز جنسي است. ضيايي: از مجموع آنچه گفته شد بر مي آيد كه ما با نسل نو سر وكار داريم و نسل نو، جواناني هستند كه هم استقلال طلب هستند هم استدلال خواه؛ هم آزادي را دوست دارند و هم به زمان خاص خودشان تعلق دارند و هم تبليغ و تحريكات خنثي كننده معنويت از در و بام آنها را بمباران كرده و هر مربي زماني در اين ازدحام مي تواند موفق باشد كه زمان را بشناسد (به معناي تاريخ و جامعه شناسي) هم مكان را بشناسد (خلاصه اقليمي)، هم مخاطب را بشناسد (روانشناسي اجتماعي)، هم روش هاي اثر گذاري را بداند (روش شناسي) و هم مواضع و تحركات دشمن را بشناسد (آسب شناسي) و ... . و اين همه ميسر نيست الا اين كه در هر مورد كارهاي پژوهشي انجام گيرد و آمارهاي حاصله از تحقيقات ميداني با در نظر گرفتن يافته هاي كتابخانه اي مبناي موضوعات اجلاسهاي استاني، كشوري و حتي بين المللي قرار گيرد و صاحب نظران اين يافته ها را توام با راههاي عملي عنوان نمايند، و در مرحله عمل مسؤولين سخت افزار در مورد نياز را فراهم آورند. در پايان تمام اين حرفها اگر توكل نباشد ابتر مي ماند، بايد بدانيم كه ما عاجزيم و خداوند قادر، منتها اينها وظيفه است، ما مكلف به وظيفه هستيم نه مسؤول حصول نتيجه. گفتگوبا: سيدموسي بلاديان (روزنامه نگار)، اسدالله ضيايي (استاد معارف)، حجت الاسلام سبحاني نيا (مدرس) /1001/

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 426]