زنگ فراغت براي تمام فصول

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: زنگ فراغت براي تمام فصول

رفاه‌و خدمات- زاهدالدين سلگي:
هرجا كه نامي از تابستان است، اوقات فراغت هم همراهش مي‌آيد به طوري كه ديرزماني است كه نام تابستان با اوقات فراغت قرين شده است.

اوقات‌ فراغت‌ منحصر به‌ تابستان‌ و تعطيلات تابستاني نيست‌ و البته‌ منحصر به‌ جوانان و نوجوانان‌ نيز نيست‌ اما چون‌ اكثر افراد جامعه‌ ما جوان‌ هستند و جنبه‌ آسيب‌شناسي اوقات فراغت هم‌ بيشتر در مورد اين‌ قشر مطرح‌ است‌، بيشتر در برنامه‌ريزي‌ براي‌ اوقات‌ فراغت‌، از جوانان‌ ياد مي‌شود.

ايام تابستان مخصوصاً براي دانش آموزان كه جمعيت قابل توجهي از جوانان و نوجوانان كشور را به خود اختصاص مي‌دهند، معني خاص خود را دارد و بايد براي جلوگيري از بطالت و انحرافاتي كه ممكن است عدم برنامه‌ريزي صحيح براي اين ايام در پي داشته باشد، براي اوقات فراغت برنامه‌ريزي منظمي داشته باشيم.

بارزترين ويژگي اوقات فراغت، آزادي انتخاب و نوع فعاليت است، ولي والدين به تصور اين كه بايد وقت فرزندان خود را لزوما پر كنند، بدون توجه به علايق آنها، كلاس‌هاي مختلف درسي، هنري، ورزشي، اردو و غيره را براي آنها تجويز و فرزندانشان را ملزم به شركت در آن مي‌كنند كه اين خود باعث عدم استقبال جوانان مي‌شود.

اين در حالي است كه اگر فراغت از جهتي زير سلطه و عقيده افراد ديگري غير از خود جوانان باشد، ديگر فراغت محسوب نمي‌شود؛ چراكه به عقيده كارشناسان ، افراد در اين ساعات، دست به گزينش مي‌زنند و در برابر فرصت‌هاي پيش روي خود، انتخاب مي‌كنند. دانستن اين نكته كه جوان در اوقات فراغت خود دست به چه انتخاب‌هايي مي‌زند، از اهميت ويژه‌اي براي دست اندركاران و برنامه‌ريزان امور جوانان برخوردار است.

اگر اوقات فراغت به درستي استفاده شود، زمينه‌ساز ايجاد نبوغ در جوانان و نوجوانان و بهترين زمان براي يادگيري مهارت‌هاي اجتماعي و توجه به خواست‌ها و نيازهايي است كه در طول سال امكان پرداختن به آنها وجود ندارد. حتي ممكن است برنامه‌هايي كه در تابستان اوقات فراغت را پر مي‌كند در آينده‌ تاثير بسزايي در زندگي انسان داشته باشد و مسير زندگي وي را تغيير دهد.

طبق نظرسنجي انجام شده توسط انستيتو روانپزشكي تهران و مركز تحقيقات بهداشت روان به طور متوسط بيش از 75 درصد جوانان در اوقات فراغت خود به تماشاي ويديو و سي‌دي پرداخته و در اين خصوص فيلم‌هاي سينمايي و موسيقي را به ساير برنامه‌ها ترجيح مي‌دهند.

برپايه اين تحقيقات 36 درصد پاسخگويان در بخشي از اوقات فراغت خود در منزل و براي سرگرمي و تفريح از اينترنت نيز استفاده مي‌كنند. از ميان برنامه‌هاي تلويزيوني، برنامه‌هاي تفريحي و سرگرمي، با جلب 64 درصد مخاطب، در صدر برنامه‌هاي مورد علاقه جوانان قرار دارند. در اين ميان پرداختن به فعاليت‌هاي ورزشي 67 درصد و تماشاي مسابقات ورزشي 50درصد كارهاي مورد علاقه جوانان در اوقات فراغت بوده و همچنين در ميان بازيهاي مورد علاقه نيز بازيهاي كامپيوتري بيش از همه مورد توجه جوانان واقع شده است.

پرداختن به فعاليت‌هاي هنري و صنايع دستي با اولويت نقاشي ، طراحي ، گرافيك و نواختن موسيقي از موضوعات مورد توجه 38 درصد جوانان، مسافرت خارج از استان و داخل استان به ترتيب 78 و 22درصد از ديگر موضوعات مورد توجه جوانان براي گذراندن اوقات فراغت است و از سوي ديگر 44درصد پاسخگويان در ايام فراغت به كلاسهاي آموزشي مي‌روند. 71 درصد جوانان نيز معتقدند كه اوقات فراغت آنها به بطالت مي‌گذرد، 80 درصد جوانان برنامه‌هاي دولت در زمينه اوقات فراغت را مطلوب نمي‌دانند و 89 درصد از بي‌عدالتي در توزيع عادلانه امكانات عمومي براي گذراندن اوقات فراغت گلايه دارند.

از سوي ديگر 73 درصد جوانان اعتقاد دارند كه توجه والدين به گذراندن اوقات فراغت آنها «زياد و خيلي زياد» 22 درصد «كم و خيلي كم» و 5 درصد والدين «بي‌توجه» به اين موضوع مي‌دانند. اين در حالي است كه طبق اين تحقيقات 50درصد جوانان اوقات فراغت خود را با خانواده، 30درصد با دوستان و 20 درصد به تنهايي سپري مي‌كنند و 48 درصد آنها نقش تشكل‌هاي غير دولتي را در پر كردن اوقات فراغت جوانان بسيار مهم دانسته و در اين زمينه 53 درصد براي ايام فراغت خود در تابستان برنامه‌ريزي داشته و 47 درصد هيچ برنامه‌ريزي براي اين ايام ندارند.

به گفته كارشناسان، در دنيا طي يك سال، 80 روز به عنوان اوقات فراغت در نظر گرفته شده، اما وجود 90 روز اوقات فراغت آن هم به طور متوالي و يكجا در ايران حاكي از تفاوت الگوي فراغت ملي كشور ما با ساير كشورهاست. همچنين ميانگين ساعت فراغت جهاني 5 ساعت (22 درصد) و اين رقم در ايران به دليل فراواني تعطيلات 6 ساعت (25 درصد) است.
پر كردن اوقات فراغت نبايد به گونه‌‌اي رسمي باشد كه جوانان احساس خستگي كنند و تفاوتي با ديگر فصول سال براي آنها نداشته باشد. اصولاً در تعريف اوقات فراغت يكي از نكات برجسته‌ آن داوطلبانه بودن و اختيار داشتن در انتخاب است. يعني براي پركردن اوقات فراغت هيچ‌گونه اجباري نبايد وجود داشته باشد در غير اين صورت معني واقعي «اوقات فراغت» را از دست مي‌دهد.

با وجود اينكه بيشترين امكانات و سرمايه‌ها در پايتخت متمركز شده و بيشترين توجه نيز به اين نقطه از كشور است، اما باز هم بيشتر جوانان و نوجوانان تهراني براي اوقات فراغت خود برنامه‌ منظم و تدوين شده‌اي ندارند و بيشتر اوقات فراغت آنان كه مي‌توان استفاده بسيار مفيدي از آن كرد به بطالت و بدون برنامه مي‌گذرد. البته در شهرستان‌ها و نقاط محروم كه بسياري از امكانات تهران را نيز ندارند، وضعيت به كلي فرق دارد و در بعضي موارد كمترين امكاناتي براي گذران اوقات فراغت جوانان وجود ندارد.

در چنين مواردي جوان و نوجوان در طول تابستان به كلي رها و آزاد از هر قيد و بندي در كوچه و خيابان پرسه مي‌زند واين شرايط جوان را مستعد هرگونه بزه و انحرافي مي‌كند. ضرب‌المثلي وجود دارد كه مي‌گويد: «شيطان براي دست‌هاي بيكار، كار مي‌تراشد» و تابستان نيز زماني است كه دست‌هاي بيكار به تعداد فراوان وجود دارد.

واقعيت اين است كه در طول تابستان آمار بزه و رفتارهاي ناهنجار اجتماعي در بين قشر جوان افزايش مي‌يابد كه اين مسئله نشأت گرفته از نبود برنامه براي غني سازي اوقات بيكاري است. به طوري كه همنشيني با دوستان ناباب و حضور در برنامه‌هاي محفلي آنها، به بروز ناهنجاري كمك مي‌كند و در نهايت برخي از جوانان را در دام خود گرفتار مي‌سازد و اين مسئله باعث مي شود كه چنين جواني قيد ادامه تحصيل را بزند و به دنبال كسب درآمدهاي كاذب و نامشروع براي خود باشد و اوقات فراغتي كه مي‌توانست براي او منشاء پيشرفت و ترقي باشد باعث تباهي و سقوط وي مي‌شود.

اوقات فراغت بايد به گونه‌اي باشد كه امكان دسترسي اقشار متوسط و ضعيف به اين برنامه‌ها وجود داشته باشد در حالي كه 85 درصد جامعه ايران جزو قشر متوسط به پايين هستند، به دليل كمبود درآمد و وضعيت مالي نامناسب عملا امكان برنامه ريزي حتي محدود را نيز براي اوقات فراغت فرزندان خود ندارند.

در سال‌هاي اخير با گسترش بازي‌هاي كامپيوتري مراكزي به نام گيم نت كه ارايه دهنده‌ بازي‌هاي كامپيوتري هستند روز به روز در حال افزايش هستند. نتايج تحقيقات و گزارشات غيررسمي نشان مي‌دهد روزانه حداقل بين 20 تا 30 هزار پسر 11 تا 21 ساله تهراني بيشترين ساعات اوقات فراغتشان را در مراكز گيم نت سپري مي‌كنند. در اين ميان نحوه‌ استفاده‌ جوانان ازاين مراكز بايد كنترل شده باشد. در اين رابطه حتي مواردي وجود دارد كه استفاده‌ بيش از حد از بازي‌هاي رايانه‌اي باعث اختلال جدي زندگي شخص مي‌شود.

اوقات‌ فراغت‌ يك‌ امر فرابخشي‌ است‌. يعني‌ قطعا با مسائل‌ اقتصادي‌ و فرهنگي‌ در ارتباط‌ مستقيم است. بنا بر اين برنامه‌ريزي‌ براي‌ اوقات‌ فراغت‌ جوانان‌ محدود به‌ يك‌ حيطه‌ و يك‌ بخش‌ نيست‌، و موضوع‌ فراغت‌، موضوعي‌ چند جانبه است‌. در حوزه‌هاي‌ سياستگذاري‌ براي‌ اوقات‌ فراغت‌ به‌ حضور متخصصان‌ روانشناسي‌، اقتصاد، اخلاق‌، جامعه‌‌شناسي‌ و ... نياز است‌. به همين دليل به‌ موضوع اوقات‌ فراغت‌ بايد با ديدي‌ كلان‌ نگريسته‌ شده‌ و از سطحي‌‌نگري‌ دوري‌ كرد. اينكه مثلا سازمان ملي جوانان را تنها ارگاني بدانيم كه وظيفه ساماندهي اوقات فراغت جوانان را بر عهده دارد به دور از واقعيت است و تاكنون نيز در عمل چنين اتفاقي نيفتاده است.

در صورتي كه بخش خصوصي با نظارت سازمان‌هاي ذيربط در امر اوقات فراغت سرمايه‌گذاري مناسبي داشته باشد مي‌توان اميدوار بود كه در اين بخش به ساماندهي مناسبي برسيم. فرهنگ سازي اوقات فراغت نيز نبايد از نظر دور نگه داشته شود. نكته‌اي كه در آينده‌اي نزديك بايد مورد توجه قرار گيرد اين است كه اوقات فراغت فقط مختص جوانان و تعطيلات تابستان نيست.

تاريخ درج: 26 خرداد 1387 ساعت 10:27 تاريخ تاييد: 26 خرداد 1387 ساعت 11:55 تاريخ به روز رساني: 26 خرداد 1387 ساعت 10:48
يکشنبه 26 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 428]