گفت‌وگوی «وطن امروز» با پروفسور حسین باهر در تحلیل نقش‌های فردی و اجتماعی زن

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
گفت‌وگوی «وطن امروز» با پروفسور حسین باهر در تحلیل نقش‌های فردی و اجتماعی زن

جناب پروفسور باهر! درباره مقام و منزلت حضرت زهرا(س) بسیار گفته و نوشته شد‌ه ا‌ست و این بزرگوار جایگاه رفیع و عظیمی در نزد خداوند دارد. چگونه یک زن به این مرتبه از مقام بلند علمی و معنوی دست پیدا می‌کند؟ پس از عرض سلام خدمت خوانندگان محترم روزنامه با این مقدمه شروع می‌کنم که با ظهور اسلام و آغاز رسالت حضرت محمد (ص) زنان جایگاه حقیقی و حقوقی خود را یافتند. با تولد حضرت فاطمه (س) ، تصریح قرآن مجید در سوره کوثر و احترام خاص پیامبر اکرم (ص) به دختر خود مثلا بوسیدن دست مبارک حضرت زهرا (س) و... همه حاکی از تاکید پیامبر اکرم (ص) بر مقام و منزلت زن در جامعه است. ایمان به خدا و معاد از قلب و روح فاطمه (س) عبور کرده وتمام اعضا و جوارح او را دربر گرفته است، بنابراین علم، عمل، اخلاص محبت و... فاطمه (س)برای ما سرمشق و الگو است. لازمه زن برای رسیدن به قله منیع شرافت چیست؟ طبق رهنمود قرآن، زن برای رسیدن به قله منیع شرافت چیزی از مرد کم ندارد، بلکه در تراژدی تکامل بشر نقشی ارزنده‌تر از مرد دارد، زیرا مردان برجسته تاریخ از دامان زنان پاکدامن به اوج کمال رسیده‌اند. بسیارند زنان تکامل یافته‌ای در طول تاریخ که کمال و عظمت خود را بر مردان تحمیل کرده‌اند. زن در ایدئولوژی اسلامی چگونه تعریف می‌شود؟ زن از منظر اسلام دارای شخصیت انسانی آزاد است؛ آزاد در عقیده و آزاد در تصرف امور مالی که هر دو به منزله سنگ زیر بنای اصلاحات اجتماعی و زندگانی است. پس در ایدئولوژی اسلامی زن هم مثل مرد، مسؤول و مکلف است، حتی زودتر از مرد به این کمال می‌رسد؛ خداوند او را در 9 سالگی شایسته واگذاری مسؤولیت دانسته و مردان را در 15 سالگی. کدامین شریعت و کدام طرز تفکر به اندازه اسلام به زن کرامت بخشیده است؟ نقل داستان با شکوه مریم (س) آن بانوی پاکدامن، ساره، هاجر و حتی بلقیس (ملکه‌ای از دودمان پادشاهان کشور سبا در زمان حضرت سلیمان بن داوود) که به تعبیر قرآن کریم در مقابل پیامبر خدا (سلیمان) سر تسلیم فرود آورد، اینها همه حاکی از ارزش‌گذاری اسلام به جنس زن است و این داستان‌ها دلالت بر ظرفیت‌های بالای انسانی زن دارد. جایگاه زن در عصر جاهلیت. با نگاهی به تاریخ می‌توان فهمید که زنان عرب در دوره قبل از اسلام، از حقوق اولیه انسانى بهره‏اى نداشتند و آنان را به صورت کالا در معرض خرید و فروش قرار مى‏دادند. زنده به گور کردن دختران در میان پاره‏اى از اعراب بویژه طایفه اسد و تمیم رواج داشت. اینان به خاطر حماقت و نادانى، دخترانشان را زنده به گور مى‏کردند. این عمل جنون‏آمیزشان بدان خاطر بود که مبادا دخترانشان در جنگ به اسارت دشمن درآیند و موجب ننگ و عارشان شوند و نیز معتقد بودند، اگر دخترانشان با افراد بیگانه ازدواج کنند، سبب ازدیاد نفوس‏شان شده، در نتیجه به روزی‌شان افزوده خواهد شد و این موجب شکست اینان مى‏شود، ولى قرآن کریم علت اصلى کشتن فرزندان را فقر و ندارى و تنگدستى مى‏داند. قرآن کریم درباره وضع زن در جاهلیت و عکس‏العمل مرد نسبت به او چنین مى‏فرماید: «وقتى به مردى خبر داده مى‏شد که دخترى به دنیاآورده، رنگش از خشم تیره شده و از شرمندگى از انظار مردم پنهان مى‏شد، سپس یا با نهایت بى‏علاقگى از دختر نوزاد نگهدارى مى‏کرد یا کودک بى‏گناه را زیر خاک مدفون مى‏کرد.» نحوه دخترکشى در میان قبایل عرب متفاوت بود. بعضى نوزاد دختر را سر مى‏بریدند و بعضى دیگر از بالاى کوه پرتاب مى‏کردند و گروهى نیز در آب غرق مى‏کردند. آنگاه که اسلام در آسمان تاریک جاهلیت درخشید، به زن عزت بخشید. فرزند دختر را حسنه و برکت خواند و زنان را ریحانه معرفی کرد. آنها که شخصیت والای زن را از وی ستانده‌اند و او را پست و حقیر و لجام‌گسیخته در تصرف بی‌چون و چرای مردان هرزه قرار داده‌اند، در حقیقت مهر عدم بر وجود زن زده‌اند، آیا اینگونه نگاه به زن، تفاوتی با نگاه به کالاهای مصرفی دارد؟ ارزش زن به همت والای او بستگی دارد که خویشتن را بشناسد و با درک شخصیت خود به هویت ارزشمند انسانی خویش که در قرآن بدان اشاره شده، پی ببرد و بفهمد در مرتبه‌ای واحد با مردان قرار دارد، به شرط آنکه مسؤولیت خود را بداند و در زندگی به آن عمل کند. قرآن مجید به شکل هم‌تراز و مساوی با مرد بیان واقعیت کرده. مردان و زنان مسلمان، مردان مؤمن و زنان مؤمنه، مردان و زنان اهل طاعت و عبادت، مردان و زنان راستگو، مردان و زنان صابر، مردان و زنان خداترس و خاشع، مردان و زنان خیر‌خواه مسکین‌نواز، مردان و زنان با حفاظ خوددار از تمایلات حرام و مردان و زنانی که یاد خدا بسیار کنند، خدا برای همه آنها مغفرت و پاداش بزرگ مهیا ساخته است. بنابراین در اصل کرامت انسانی، زن و مرد یکسانند و آنها که مقام والای زن را تحقیر می‌کنند از تعالیم عالیه بهره‌ای نبرده‌اند. قبل از اسلام به اقتضای جاهلیت بعد از تولد هر دختر، خانواده او به فکر می‌افتادند که آیا دختر را با ذلت و خواری نگهدارند یا زنده به گور کنند. البته قرآن می‌فرماید: عاقلان آگاه باشند که آنها بسیار بد می‌کردند و هنوز هم هستند کسانی که این موجود لطیف و موهبت بزرگ الهی، موجب آرامش خاطر و مودت و رأفت و عالی‌ترین مراتب دوستی و صفا را به بازیچه‌ای مبدل کرده و او را ملعبه دست هوسرانان بی‌مروت قرار می‌دهند. چه ویژگی‌هايي در زنان اساس حفظ عزت و شخصیت انسانی است؟ حیا و عفت، اساس حفظ عزت و شخصیت زنان است. زن جامعه اسلامی، با آگاهی کامل از شخصیت والای خویش و با علم به مسائل ضروری زندگی در بُعد معنوی و مادی و با شناخت دنیا و فرهنگ خود باید به پاسداری از اصیل‌ترین فضیلت، یعنی حیا و عفت بپردازد و در پرتوی آن، سعادت دنیا و آخرتش را تأمین کند. هیچ عامل معنوی چون حفظ حیا و عفت در سعادت زن مؤثر نیست. امیرمومنان علی (ع) درباره این دو صفت انسانی فرموده‌اند: حیا، کلید هر خوبی و عفت، منشأ هر خیر است. الگوی زنان مسلمان معاصر در فرهنگ و اسلام چیست؟ امت اسلامی همواره زنانی تربیت کرده که شایسته است الگوی دیگران باشند. زن مسلمان معاصر از این الگوها کم ندارد چراکه زنانی از بستر تاریخ برخاسته‌اند که بشریت به وجود آنان افتخار می‌کند و امت اسلامی از داشتن آنان به خود می‌بالد، ولی همه اینها باید به یک الگوی مطلق منتهی شوند که کسی جز دخت والامهر پیامبر (ص) و مادر حسنین (ع) و زینب قهرمان و ام کلثوم سلام‌الله علیهما نیست. او کسی است که 11 امام معصوم که الگوهای کامل همه انسان‌ها هستند، از نسل پاک اویند و جُز او، کسی شایسته چنین مقامی نیست. آری، اگر زهرا(س) نبود، راه بی‌نشان بود و زنان خداجو سرگردان و گمراه می‌ماندند. زن در فرهنگ اسلامی ما مظهر قداست و پاکی و موجب خیر و برکت شناخته شده و از ارزش و احترام فوق‌العاده‌ای برخوردار است. هویت زن، هویت جامعه است و در واقع ارزش گذاشتن به زن و کمالات و خدمات او، ارزش نهادن به همه جامعه است. این ارزش قائل شدن برای زن، فقط در دین مبین اسلام نیست و به طور کلی در فرهنگ وحی از زن به عظمت یاد شده است. برای نمونه می‌توان به داستان حضرت مریم (س) اشاره کرد. مریم مقدس، تجلیگاه یکی از بزرگ‌ترین اعجازهای آسمانی معرفی می‌شود و وجود عیسی (ع) یکی از تجلیات کمال روحانی این زن به شمار می‌رود. مریم(س)، با تقوا و درایت بود و لحظه‌ای از توجه به پروردگارش باز نمی‌ماند و بر اثر همین فضائل، آغوشش مهد پرورش عیسای مسیح شد. الفبای حقوق خانواده در اسلام بر پایه محبت پی‌ریزی شده و نقش آفرین هستی، زن را نقش‌آفرین تاریخ آفریده است. اهمیت اجتماعی آن در چه محوری نهفته که امام خمینی (ره) با قیامش، حیاتی دوباره به شخصیت زن ایرانی بخشید و در پیامی زن را به عنوان مربی صلاح و فساد یک جامعه معرفی فرمود؟ زن مربی بشریت است و کانون تربیت خانواده، بدون این مربی شایسته، رنگ سعادت نخواهد دید و خانه، حضور مسؤولانه و مدبرانه مادری کاردان را می‌طلبد. این نقش نمی‌تواند تشریفاتی یا حتی قراردادی باشد و حق تعالی در نظام زیبا و حکیمانه آفرینش، زن را در چنین جایگاهی قرار داده است. زن کانون هستی و پایگاه مهرورزی و عشق خانواده، مرکز آموزش صفا، صمیمیت، ایثار و عطوفت به همگان است. بی‌تردید سعادت هر جامعه، در گروی سعادت خانواده‌های آن است. خانواده، کانون پرورش نسل آینده و زن در خانواده، مرکز اصلی مهر و عاطفه است. کمبود عواطف در جامعه، زندگی افراد را خشک و بی روح می‌کند و نسل بعد را روز به روز از سعادت فردی و اجتماعی دور می‌سازد. امام خمینی (ره) می‌فرماید: « نقش زنان در عالم، از ویژگی‌های خاصی برخوردار است. صلاح و فساد یک جامعه، از صلاح و فاسد زنان در آن جامعه سرچشمه می‌گیرد. زن یکتا موجودی است که می‌تواند از دامن خود افرادی به جامعه تحویل دهد که از برکاتشان یک جامعه، بلکه جامعه‌ها به استقامت و ارزش‌های والای انسانی کشیده شوند و می‌تواند به عکس آن باشد. ویل دورانت اعتراف کرده است که بدون زن دلبندش، آریل، موفق به نوشتن تاریخ تمدن چندین جلدی خود نمی‌شد که کار تحریر آن نیم قرن طول کشید. امام خمینی (ره) با بیان «زن مظهر تحقق آمال بشر است » چه پیامی برای زنان دارد وجایگاه زن در اندیشه‌های امام (ره) چیست؟ امام خمینی (ره) که در مکتب حضرت فاطمه (س) پرورش یافته، عمر خود را در جهت تحقق اهداف اسلام سپری کرده است. امام خمینی (ره) در برخی از پیام‌ها و سخنرانی‌های خود به ترسیم و توصیف بخشی از فضائل شخصیت فاطمه زهرا(س) به عنوان شخصیت و الگوی کامل پرداخته‌ است. آزادی و انسانیت زن در اندیشه حضرت امام خمینی (ره) بیش از مرد مورد توجه قرار گرفته است. در نظر حضرت امام (ره) غایت و هدف قرآن کریم انسان‌سازی است و مقام حقیقی زن انسان‌سازی در جامعه است و حضرت فاطمه زهرا (س) عالی‌ترین الگو برای زنان در همه زمان‌ها و مکان‌ها معرفی شده‌اند. مقام و منزلت زن در اندیشه ایشان ریشه قرآنی دارد که آن خروج زن از حالت کالا بودن است و ‌شأن والای او را به بهترین و زیباترین بیان ترسیم کرده است. در اندیشه امام امت، تزکیه و سازندگی جامعه دو عنصر بزرگی است که کلمه مادر را معنا می‌کند. مصداق عینی حضور سیاسی زنان در جامعه چیست؟ تکلیف اجتماعی یک مسلمان مخصوص مردان نیست. زنان نیز بنا به تعهد دینی و مسلمانی خویش موظفند نسبت به جریان حق و باطل در جامعه و مساله ولایت و رهبری موضع داشته باشند، از رهبری حق دفاع کرده و از حکومت باطل و فساد‌های مسؤولان نالایق انتقاد کنند و از آنجا که پای حمایت از دین در میان است در صحنه حضور داشته باشند. زنان پاکدامن و شجاع ایران اسلامی در تبعیت از این اسوه‌ها هم در صحنه مبارزات، راهپیمایی‌ها و تظاهرات ضد طاغوت حضور فعال داشتند، هم حضور سیاسی و اجتماعی خود را همراه با حفظ متانت و حجاب داشتند؛ درسی که از عاشورا آموخته بودند و پیامی که عاشورا به زنان جهان برای همیشه و همه جا دارد. زن ایرانی نه‌تنها از شهادت جوان خویش در راه عقیده و دین خدا روی برنمی‌تابد بلکه مشوقی برای اینگونه مجاهدت و جانفشانی‌هاست و پسر را به جنگیدن و شهادت در راه امام حق ترغیب می‌کند. تربیت نسلی شهادت‌طلب و جان‌نثار، پیام عاشورا به همه مادران است. حضرت زینب‌(س) هم دختر شهید بود، هم خواهر شهید، هم مادر شهید و هم عمه شهید. صبر و مقاومت او در برابر این شهادت‌ها بود که او را قهرمان صبر ساخت. مروری به اظهارات مادران شهدا که درباره قربانیان خودشان به آستان اسلام و انقلاب داشته و دارند نشان‌دهنده تأثیر‌پذیری آنان از حرکت‌های الگویی زنان حاضر در نهضت کربلاست. میراث‌داری و نگهبانی از خط و خون شهدا حتی با حجاب خویش، تبیین اهداف و آرمان‌های شهیدان و صبر بر شهادت و بلا در راه خدا، همه و همه درس‌هایی است که بانوان ما از کربلا و حضرت زینب (س) آموخته‌اند. پیام عاشورا توسط حضرت زینب (س) به بانوان، دعوت آنان به شناخت رسالت سیاسی خویش، پشتیبانی از مبارزه شهیدان، تلاش اجتماعی همراه با عفاف و پاکدامنی ، شهیدپروری و تربیت نسلی شهادت‌طلب، تبلیغ و تبیین مدام اهداف شهیدان و صبر بر شهادت عزیزان است، همچنان که تاکنون چنین بوده است تا آخر نیز همین درس‌ها و پیام‌ها جاودانه خواهد ماند. مطالعه وضعیت مشارکت سیاسی زنان در ایران چگونه است؟ در ایران تا قبل از سال 1342 زنان از نظر مشارکت سیاسی حضور خیلی ضعیفی داشتند اما با کمی مطالعه می‌توان اذعان داشت که در مسیر پیروزی انقلاب اسلامی توده زنان به منظور مشارکت در امور سیاسی فرصت خاصی را نصیب این انقلاب کرده‌اند. در این میان فعالیت سیاسی گروه نخبه بیشتر است، زیرا قرارگرفتن در این گروه نیاز به زمان و کسب توانایی و نشان دادن قدرت و مهارت‌ها دارد. الحمدلله شرایط برای پرورش این گروه از زنان فراهم شده است.حضور زنان در سیاست موجب توسعه سیاسی جامعه می‌شود. فعالیت سیاسی زنان در ایران از یک رأی دادن شروع شد و سپس فعالیت‌ها از قبیل تشکیل جامعه زنان و سازمان اسلامی زنان، جمعیت زنان جمهوری اسلامی، شورای فرهنگی و اجتماعی زنان، کمیسیون امور بانوان و روند تشکیل مراکز گروه‌های مختلف تحقیقاتی و آموزشی نیز در حال افزایش است در امر وکالت وکارشناسی وزارت امور خارجه، نمایندگی مجلس، بخش مطبوعات و صدا و سیما نیز درصدی را به خود اختصاص داده‌اند. اما با نگاهی اجمالی به شرکت زنان در امور سیاسی متوجه می‌شویم که هنوز هم این مهم در کشور ناچیز است. نقش زنان در امور کشور تا تاریخ معاصر غیرقابل انکار است ولی آنچه مهم است نقش پنهان دخالت زنان است، به‌طور مثال مادر ناصرالدین شاه به‌طور پنهان در صدور قتل امیر کبیر دخالت دارد. چه عاملی در این موضوع اثرگذار است؟ زنان در تاریخ بشر نقش‌های انکارناپذیری در فعالیت‌ها و تعاملات سیاسی داشته‌اند اما در مقاطعی که اجازه فعالیت آشکار به آنها داده نشده و توسعه اتفاق نیفتاده فعالیت آنان به‌طور پنهان انجام شده است، این وضعیت در کشور ما نیز وجود داشت. در دهه‌های گذشته با به عرصه آمدن زنان، فعالیت سیاسی آنان علنی شده و نقش آنان از حالت پنهان به آشکار تغییر ماهیت داده است ولی به دلیل اینکه برخی جوامع هنوز توسعه کامل پیدا نکرده‌اند بسیاری از زنان زیر سایه مردان فامیل خود رشد کرده‌اند، نظیر «اینديرا گاندی» دختر آقای «نهرو» ، «نایکه» و «بی‌نظیر بوتو»، البته این زنان از خود شایستگي‌هايي نیز نشان داده‌اند. در حال حاضر این وضعیت در حال گذار است، یعنی در مرحله اول حضور زنان در عرصه سیاست به صورت پنهان و پشت پرده است، در مرحله بعدی زنان زیر سایه مردان به فعالیت پرداخته و در آینده زنانی خواهیم داشت که بدون تکیه به هیچ مردی از قدرت سیاسی خود استفاده می‌کنند. البته باید بررسی شود که آیا نقش زنان در سیاست تحت تاثیر جنسیت آنان است یا خیر. بشر در مراحل اولیه زندگی خود تحت تاثیر قدرت فیزیکی قرار دارد، به همین دلیل در این دوران حقوق زنان تضییع شده است اما در حال حاضر مردها هیچ ویژگی برتری نسبت به زنان ندارند و در رشته‌های مختلف علمی، فنی، هنری و... استعداد زن و مرد به‌طور یکسان به اثبات رسیده است. همانطور که نقش نیروی بدنی در طول تاریخ کمرنگ شده از نابرابری میان زن و مرد نیز کاسته شده به این ترتیب ظهور زنان در عرصه سیاست بیشتر شده است. اگر در گذشته یک سیاستمدار باید قدرت شمشیر زنی داشت به‌طور طبیعی احتمال موفقیت زنان در عرصه سیاست کمتر می‌شد. البته «کوروش» پادشاه هخامنشی توسط یک گروه جنگجوی زن کشته شد. درباره نقش کنونی زنان در کشور، باید گفت در مقایسه با دیگرکشورها ایران وضعیت خوبی دارد و در آینده شاهد ظهور و بروز زنانی خواهیم بود که دارای شخصیت انسانی قدرت یافته و غیروابسته به ناهمجنس خود هستند. زنان در جهان بیشتر با چه مشکلاتی مواجه هستند؟ مسائل فرهنگی، فصل مشترک مشکلات زنان در همه کشورهاست. بی‌اعتقادی و باور نداشتن به توانمندی زنان یک مشکل همه جایی است و کشورها بیشتر درخواست دارند که نقش رسانه‌ها در این زمینه مورد اهمیت قرار بگیرد و در اجلاس گواتمالا کشورها معتقد بودند رسانه‌‌ها می‌توانند در زمینه تغییر مسائل فرهنگی بویژه باور توانمندی‌های زنان کارهای زیادی انجام بدهند و از سوی دیگر می‌گفتند، باید این فرصت به زنان داده شود که بتوانند توانمندی خودشان را به اثبات برسانند. این مساله مورد درخواست بسیاری از کشورها بود. پس عدم باور به توانمندی‌ زنان مشکل همه کشورهاست، این وضعیت در کشور ما چگونه است؟ در کشور ما زمینه‌های اجرایی و تخصصی برای نشان دادن توانمندی‌های زنان در حال رشد است ولی انتظار می‌رود که این روند با شتاب بیشتری ادامه یابد تا رشد بیشتری را نشان بدهد. چه عواملی باعث عدم خودباوری زنان می‌شود و راه پیشگیری و روش درمان آن چیست؟ عدم توجه به قابلیت‌ها، عدم شناخت توانایی‌های بالقوه و تفکرات سنتی و قومی از عوامل اصلی عدم خودباوری است، راه‌های پیشگیری آن؛ توسعه دینی و فرهنگی، ارتقای سطح آگاهی و بینش، ارائه الگوهای موفق زنان در اقشار مختلف و دادن اعتماد به نفس است و روش درمان آن، فرصت فراهم کردن جهت مشارکت فعال زنان، علاقه نشان دادن خود زنان به احراز چنین مقامی و سپردن مدیریت و هدایت زنان شایسته متخصص است. به عنوان آخرین سؤال چه توصیه‌ای به دختران جوان دارید؟ من از دختران جوان می‌خواهم که گول مردهای غول را نخورند یعنی مردی که توخالی است و دروغ می‌گوید و با فریبکاری و ادعای ثروت و ظواهر مادی لطمه‌های عاطفی بدی را موجب می‌شود و توصیه دیگرم اینکه زن مظهر جمال الهی است لذا مخالف تمام چیزهایی است که موجب از بین رفتن معنویاتش شود و نباید اجازه دهد مادیات و اقتصاد، روح معنوی، زیبایی و جمال را از او بگیرد و با دل بستن و توجه یک بعدی به اقتصاد ارزش‌های خود را زیرپا بگذارد و در امر ازدواج انتخاب کننده باشد نه انتخاب شونده. ما مسلمانیم، زن، شخصیتی است که روح و سرمایه‌اش را از اسلام گرفته است و زنی که در این جامعه می‌خواهد خودش باشد و خودش را بسازد و یک بار دیگر متولد شود و در این تولد جدید، خود مامای خود باشد نه ساخته وراثت و نه پرداخته تقلید، نمی‌تواند از اسلام بی‌نیاز و نسبت به آن بی‌تفاوت بماند. /1001/

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 423]