بابانوئل به نارنجی های اوکراینی چه هدیه می دهد ؟

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
بابانوئل به نارنجی های اوکراینی چه هدیه می دهد ؟

بازی رولت روسی در زمستان اوكراینی دوباره شروع شده است و این‌بار نیز دستان رهبران كی‌یف برای ورود به این بازی یك‌طرفه كاملا خالی است، به خصوص اینكه به عكس دورهای گذشته بازی، هم‌اینك حامیان غربی آنان خود در چنبره مشكلات ناشی از بحران اقتصادی چنان درگیر می‌باشند كه ژست‌های سیاسی برای حمایت از اوكراین و تهدید روسیه نیز بعید به نظر می‌رسد. اخطار سرگی كوپریانوف، سخنگوی شركت عظیم گاز پروم روسیه مبنی‌بر اینكه چنانچه كی‌یف تا آخر ماه دسامبر سال جاری بدهی‌های قبلی خود را پرداخت نكند و راه دیگری یافت نشود هم اینكه از روز یكم ژانویه صدور گاز به این كشور قطع شده و هم قرارداد جدیدی بین دو كشور در مورد صدور گاز امضا نخواهد شد را باید جدی تلقی كرد. این سخنگو همچنین به غرب هشدار می‌دهد كه اختلاف مسكو - كی‌یف در این خصوص می‌تواند در ارسال گاز صادراتی به اروپا نیز تاثیر منفی گذاشته و همچون بحران سال 2005 - 2006 كشورهای اروپایی را نیز با كمبود ارسال گاز از خط لوله اوكراین روبه‌رو كند. روس‌ها در اواخر ماه نوامبر در طی دیدار خانم یولیا تیموشنكو، نخست‌وزیر اوكراین از روسیه در بحبوحه بحران جناح نارنجی و گرایش وی به سمت مسكو توافق كرده بودند كه از ابتدای سال 2009 شركت سوئیسی روس اوكر اونركو را كه به عنوان واسطه از سال 2005 و بروز بحران عدم‌ اعتماد بین دو كشور گاز صادراتی را از روس‌ها در مرز، به طرف اوكراینی تحویل می‌دهد از چرخه معاملات دوجانبه خارج كنند. این اقدام در آن شرایط یك امتیاز بزرگ به نخست‌وزیر اوكراین در مبارزه قدرت در جناح نارنجی تلقی می‌شد كه با توجه به سابقه دلالی خانم تیموشنكو و نقش وی در مناقصات گازی، منافع شخصی را هم برای وی به همراه داشت ولی در شرایط كنونی كه بحران بین دو كشور دوباره تكرار شده است طرف اوكراینی را از وجود یك واسطه قدرتمند غربی در این دعوای به ظاهر اقتصادی محروم خواهد كرد. صدور گاز روسیه به كشورهای پیرامونی و از طریق آنان به اروپا یك داستان بیشتر سیاسی است كه در حین بستر اقتصادی آن، اهداف ژئوپلیتیك را همواره مدنظر قرار داده است. هم‌اینك قیمت گاز صادراتی روسیه به اوكراین 250 دلار می‌باشد كه با قیمت حدود 400 دلاری آن برای اروپا تفاوت چشمگیری دارد و روس‌ها از این امتیاز اهدایی انتظارات سیاسی از ساختارهای منطقه‌ای و از جمله اوكراین داشته‌اند. برخلاف تحلیلگرانی كه همواره با ابراز این عقیده كه معاملات اقتصادی هرگز نباید به اهداف سیاسی آغشته شود و به همین دلیل استفاده روسیه از اهرم انرژی را مورد انتقاد قرار می‌دهند باید گفت كه همگان حتی لیبرال‌ترین ساختارهای اروپایی نیز در دنیای واقعیت‌ها این درك مجازی از حوزه اقتصاد را نقض می‌كنند. اصولا حتی به لحاظ اقتصادی و بر مبنای اصل «اقتصاد بازار» بدون دخالت مسائل سیاسی نیز فروش گاز با قیمت ترجیحی و سوبسیدی به دیگر كشورها می‌بایست یك اقدام اشتباه تلقی شود و به همین دلیل روس‌ها در مقابل طرف اوكراینی در شرایط كامل الوداد این حق را دارند كه خواهان پرداخت به موقع بدهی‌های ناشی از صدور گاز به این كشور و همچنین عقد قرارداد با قیمت جهانی با همسایه غربی خود باشند. ولی واقعیت این است كه نه آن امتیاز در خصوص قیمت ترجیحی و مسامحه برای پرداخت بدهی‌ها در گذشته و نه بروز بحران كنونی و عدم ‌توافق بین دو كشور در مورد صدور گاز، فارغ از بازی‌های سیاسی و نگرش ژئوپلیتیك نبوده است. توافق خانم تیموشنكو در هفته گذشته با ویكتور یوشچنكو، رئیس‌جمهوری اوكراین برای بازسازی ائتلاف نارنجی و تشكیل كابینه راست و غربگرای متشكل از احزاب بلوك تیموشنكو، حزب اوكراین ما و حزب كوچك لیتوین، انتظار رهبران مسكو برای حذف رئیس‌جمهوری شدیدا ضدروسی اوكراین را با ناكامی مواجه كرد. دقیقا یك ماه قبل از این در اوج اختلافات بین تیموشنكو و یوشچنكو به خصوص در مورد جنگ قفقاز و پیوستن اوكراین به ناتو كه اولی را به مسكو نزدیك كرد و دومی را به سمت جبهه غربی، كرملین شطرنج سیاسی در كشور همسایه را با توجه به وزن بلوك تیموشنكو و اپوزیسیون شرقی قدرتمند این كشور به نفع خویش محاسبه كرده بود. هم‌اینك جناح مخالف در اوكراین متشكل از حزب مناطق به رهبری ویكتور یانكویچ، نخست‌وزیر سابق، حزب كمونیست و حزب سوسیالیست تقریبا نماینده نیمی از افكار عمومی این كشور می‌باشند. دوقطبی شدن جامعه اوكراین با توجه به اینكه بلوك نارنجی قسمت غربی با بافت كشاورزی و كاتولیك هوادار غرب را نمایندگی می‌كند و بلوك آبی قسمت شرق صنعتی، تقریبا روس‌تبار و ارتدوكس را، این كشور را به یك میدان منازعه و رقابت بین غرب و روسیه تبدیل كرده است. با توجه به منافع كلان و استراتژیك مسكو درخصوص چینش‌های ژئوپلیتیكی در منطقه و تهدیدات گسترش ناتو به سمت شرق، استقرار سپر دفاع موشكی آمریكا در جمهوری چك و لهستان و گسترش دامنه نفوذ واشنگتن در قفقاز و آسیای‌میانه، رهبران كرملین را به سمت استفاده از اهرم انرژی در مبارزه با زیاده‌خواهی‌های غرب در حوزه نفوذ خویش سوق داده است. در جواب آنان كه در لباس مصلحان اجتماعی و كارشناسان اقتصادی از استفاده روسیه از اهرم اقتصادی برای فشار بر همسایگان ناساز خویش انتقاد وارد می‌كنند همین بس كه ایالات متحده و اتحادیه اروپایی نیز بارها از چنین اهرمی علیه دولت‌ها مخالف خود استفاده كرده‌اند. تحریم‌های اقتصادی یكجانبه از جمله 28 سال عدم ‌اجازه برای خرید هواپیمای غربی و قطعات یدكی آن از طرف ایران و همچنین تحریم همه‌جانبه كوبا توسط واشنگتن تنها سر لیست این سیاهه می‌تواند باشد كه دامنه آن حتی به عدم ‌اجازه صدور دارو و مواد غذایی به كشورهای منتقد نیز كشیده شده است. روس‌ها از اهرم انرژی در چارچوب بازی‌های معمول در دنیای كنونی به درستی استفاده می‌كنند و این كار را هم دقیقا در قالب معاهدات قانونی و در بهترین زمان ممكن انجام می‌دهند كه همین نشان‌دهنده برنامه‌ریزی استراتژیك آنان در وضعیت كنونی است. با توجه به اینكه قرارداد گازی بین مسكو - كی‌یف در آخر دسامبر 2008 پایان می‌پذیرد به جهت حقوقی ادعایی مسكو برای عدم‌صدور گاز تا زمان عقد قرارداد جدید كاملا قانونی و به لحاظ اقتصادی مشروع می‌باشد. دلیلی وجود ندارد كه مسكو گاز را با قیمت ترجیحی و 250 دلاری در اختیار كی‌یف قرار دهد در صورتی كه ساختار حاكم سیاسی در این كشور هم‌اكنون بزرگ‌ترین تهدید استراتژیك برای موقعیت ژئوپلیتیك روسیه تلقی می‌شود. اینكه طی بحران‌های سال 2006 - 2005 و همچنین بحران كنونی بین مسكو - كی‌یف اهرم فشار گازی روسیه دقیقا در آستانه یخبندان و جشن‌های سال نو مسیحی اتفاق می‌افتد نشان دیگری از دورنگری روس‌ها برای زمانبندی قراردادهای اقتصادی خود با دیگران می‌باشد كه می‌توانند از اهرم زمان به بهترین وجه ممكن استفاده كنند. اگر در ماه اوت مشت آهنین مسكو به جهت تجاوز احمقانه گرجستان به منطقه جدایی‌طلب اوستیای‌جنوبی كه تحت حمایت صلحبانان روسی بود گرمای یك جنگ مهیب را به میخائیل ساكاشویلی، رئیس‌جمهوری این كشور چشاند این‌بار در یخبندان كی‌یف مشت اقتصادی آنان «بابانوئل روسی» را در پوست خرس قطبی به یوشچنكو هدیه داده است. اوكراین هیچ راهی برای برون‌رفت از این بحران ندارد به غیر از اینكه یا ملاحظات سیاسی روس‌ها را مدنظر قرار دهد یا اینكه به شرایط تازه آنان برای عقد قرارداد جدید گردن ‌گذارد. اهرم انرژی سلاح قاطع و چندجانبه‌ای است كه حتی اروپاییان را نیز برای نقش‌آفرینی در حمایت از كی‌یف در بن‌بست قرار می‌دهد چراكه در آستانه زمستان اخلال در ترانزیت گاز از خط لوله اوكراین، همانگونه كه در روز پنج‌شنبه سخنگوی گاز پروم به اروپا هشدار داده است، می‌تواند ارسال گاز، به جهت برداشت غیرقانونی كی‌یف از لوله‌های ترانزیت، به اروپا را هم با مشكل روبه‌رو كند. عدم ‌تثبیت چینش‌های ژئوپلیتیك در منطقه اروپای شرقی و موقعیت ژلاتین سیاسی ساختارهای حاكم در این مجموعه كشورها كه گاه به سمت شرق و گاه به سمت غرب گرایش پیدا می‌كنند، با توجه به بازی بزرگ رقابت بین روسیه - غرب، همواره می‌تواند بحران‌هایی اینچنین را به وجود آورد. افراط و تفریط در فاز روابط دوجانبه و منطقه‌ای در كنار این ویژگی در تثبیت ساختار درونی كشورهای شرق اروپا كه مترادف با نقض موازنه منطقه‌ای و ساخت سیاسی - اجتماعی درونی است، همزمان می‌تواند منطقه را دچار تنش كرده و شكاف سیاسی - اجتماعی را در این جوامع تعمیق بخشد. این تصویر از هر دوجنبه موجب بروز تنش و شكاف خواهد بود و تمامی اهرم‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و نظامی در مراحل متفاوت توسط بازیگران در چارچوب رقابت و منازعه مورد استفاده قرار خواهد گرفت. تنش كنونی در روابط مسكو - كی‌یف درخصوص صدور گاز به این كشور ارتباط مستقیم و انكارناپذیری با تحركات سیاسی در اوكراین دارد و چون موقعیت جناح‌بندی‌های سیاسی در این كشور و پیامدهای منطقه‌ای - بین‌المللی آن تاثیر مثبت یا منفی بر وضعیت روس‌ها می‌گذارد، مسائل اقتصادی به‌طور اجتناب‌ناپذیری متاثر از فرآیندهای سیاسی خواهد بود.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 314]