به بهانه امضاي هفتمين موافقت‌نامه همكاري‌هاي فرهنگي ميان ايران و چين‌ ابريشم فرهنگ از تهران تا پكن

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: به بهانه امضاي هفتمين موافقت‌نامه همكاري‌هاي فرهنگي ميان ايران و چين‌ ابريشم فرهنگ از تهران تا پكن
جام جم آنلاين: همزمان با آغاز سي‌امين سال برقراري روابط رسمي ميان جمهوري اسلامي ايران و جمهوري خلق چين، هفتمين موافقت‌نامه همكاري‌هاي فرهنگي ايران و چين به وسيله دكتر مهدي مصطفوي، مشاور رئيس‌جمهور و رئيس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي و چاي‌وو وزير فرهنگ چين، در پكن امضا شد. به همين مناسبت اين نوشته نگاهي دارد به كشور چين و روابط 2 كشور و اهميت اين مناسبات فرهنگي.

جمهوري خلق چين پس از روسيه، كانادا و امريكا چهارمين كشور پهناور جهان است و با 29 كشور مرز مشترك دارد. مركز اداري، سياسي و فرهنگي چين، شهر تاريخي پكن با حدود 14 ميليون جمعيت (بجز دوره‌اي كوتاه پيش از پيروزي انقلاب كمونيستي چين كه شهر نانجينگ پايتخت اين كشور شد) براي مدت بيش از 800 سال، پايتخت سلسله‌هاي مختلف امپراتوري چين است.

اكنون پكن به يكي از پررفت و آمدترين شهرهاي دنيا تبديل شده و به دليل ميزباني بازي‌‌هاي المپيك سال 2008 فعاليت‌‌هاي عمراني بشدت در آن جريان دارد.

امروز اين سرزمين پهناور با تمدني ديرين، با اتخاذ سياست درهاي باز و با مديريتي مدبرانه، رشد و توسعه حيرت انگيزي را تجربه مي‌كند. علاوه بر مديريت، عوامل موفقيت اين كشور را توجه و تمايل به بازار، برون‌نگري، سرمايه‌گذاري مشترك و مهم‌تر از همه، پيشينه فرهنگي ذكر مي‌كنند.

امروز جمهوري خلق چين داراي قدرت اقتصادي بزرگي در دنيا محسوب مي‌شود و اين روند روبه رشد در چين، طبيعت فرهنگي و اجتماعي اين كشور را نيز تحت تاثير قرار مي‌دهد و موجب برخي تغييرات در شرايط فرهنگي چين مي‌شود كه قابل توجه است.

فراموش نكنيم كه كشور چين يكي از كهن‌ترين و قديمي‌ترين كشورهايي است كه قدرت جذب و بومي‌سازي و دور كردن فرهنگ غير بومي و تعامل را دارد و اين به ريشه‌هاي قومي، اخلاقي و رفتاري وي برمي‌گردد كه ريشه در آيين كنفوسيونيسم، دائوئيسم و بودائي دارد.

استواري فرهنگي در آيين و امور فرهنگي و اجتماعي، داشتن مردمي آرام، سختكوش، متين، با انضباط و پرتلاش از ويژگي‌هاي مردمان اين سرزمين پرجمعيت و كهن است.

براساس قانون اساسي جمهوري خلق چين، آزادي اديان و مذاهب عموم مردم وجود دارد و بودائي، دائوئيسم، اسلام، يهود و مسيحيت اديان اصلي موجود هستند و 85 هزار مكان فعال مذهبي و بيش از 3000 اتحاديه‌ مذهبي منطقه‌اي در اين كشور وجود دارد.

ديوار چين، تنها بناي دست‌ساز بشر، در شمال اين كشور با طول 6700 كيلومتر با ارتفاع ميانگين 8/7 متر و پهناي 8/7 متر با قدمت 2000 سال كه از كره ماه با چشم غير مسلح قابل رويت است و مقبره سربازان سفالي در وسعتي حدود 2 هزار متر مربع، به‌عنوان عجايب هشتگانه جهان، از ديدني‌ترين آثار تاريخي چين هستند كه هر دو به عنوان ميراث فرهنگي جهان در يونسكو به ثبت رسيده‌اند.

پيشينه روابط فرهنگي

روابط فرهنگي 2 كشور ايران و چين، تاريخي ديرينه دارد و به بيش از 2500 سال بر مي‌گردد. در كنار داد و ستد تجاري و روابط بازرگاني كه از گذشته‌هاي دور برقرار بوده، مبادلات فرهنگي و هنري و تاثيرگذاري و تاثيرپذيري فرهنگي، علمي و آموزشي ميان 2 كشور نيز جريان داشته و اوج اين روابط در دوران طلايي و بالندگي تجارت در مسير جاده ابريشم بوده است.

از اين طريق، فرهنگ و هنر و حتي مذاهب مختلف ايراني اعم از زرتشتي، مانوي، نسطوري، بودائي و اسلام از طريق جاده ابريشم وارد چين شده كه آثار و نشانه‌هاي باقيمانده از آن دوران، حكايت از عمق تاثير‌گذاري فرهنگ ايراني در حوزه تمدني چين دارد.

2 كشور در دوران معاصر، پس از برقراري روابط سياسي در سال 1979 علاقه‌مندي خود را به گسترش روابط فرهنگي ابراز داشتند؛ اما در عمل روابط فرهنگي چين پس از پيروزي انقلاب اسلامي در ايران و انعقاد موافقتنامه فرهنگي در سال 1363 به چندين برنامه ارتقا يافت و رايزني فرهنگي جمهوري اسلامي در چين، سال 1367 تاسيس شد.

اشتراكات تاريخي‌

جاده ابريشم به عنوان يك پديده تاريخي فرهنگي پيچيده، تقريبا تمام عوامل براي حفظ جامعه بشر را شامل مي‌شده است. اطلاق جاده ابريشم به خاطر صادرات ابريشم از اين جاده بوده، چون ابريشم مهم‌ترين كالاي چيني است كه راز توليدش در طول قرن‌ها به‌وسيله چيني‌ها پنهان نگهداشته شده بود.

جاده ابريشم زميني كه از سرزمين ايران عبور كرده و جاده ابريشم دريايي كه از خليج فارس گذشته، مبادلات سياسي، اقتصادي و فرهنگي 2 كشور چين و ايران راهر چه بيشتر پيش برد و از آن به بعد مبادلات فرهنگي 2 كشور روزبه‌روز زيادتر شد. اين مبادلات فرهنگي در زمان‌هاي تانگ و سونگ (از سال 618 تا سال 1128 ميلادي) به اوج رسيد.

در آن زمان تاجر، فرستاده، روحاني، مبلغ مذهبي، هنرمند و مقامات عالي‌رتبه، گروه گروه به چين مسافرت مي‌كردند و بيش از 5000 نفر ايراني در شهر چانگ ان (سي ان امروز) ساكن شده بودند كه اين نشانگر دامنه گسترده مبادلات ميان 2 كشور بود. اكنون در سين كيانگ، نينگ شيا، سي ان، فوجيان، گوانگ دونگ چين و اصفهان و تبريز ايران،آثاري مربوط به اين مبادلات باقي مانده است.

جاده ابريشم كه از سي ان چين شروع شده و از طريق ايران به درياي مديترانه مي‌رسيد، علامت ديرينه روابط دوستانه 2 كشور چين و ايران بوده است. جاده ابريشم در تاريخ پيشرفت تمدن جهان، پيوند ميان كشورهاي كهن و متمدن جهان يعني چين، ايران، هند، مصر، بابل و غيره بوده است.

اشتراكات معاصر

در خصوص پايداري روابط 2 كشور و 2 ملت ايران و چين بايد گفت استواري تمامي روابط بين 2 كشور بر يك بستر اصولي و پايه‌اي به نام فرهنگ، همسويي در مسير توسعه، زندگي اقوام پيروان اديان مختلف در كنار هم، مواضع مشترك و نزديك بسيار در اوضاع كنوني بين‌المللي، اعتقاد به گفتگوي تمدن‌ها و افزايش تفاهم و دوستي ملت‌ها، همزيستي مسالمت‌آميز كشورها، دفاع از صلح و آرامش در جهان، پيشينه روشن و مثبت روابط 2 كشور در تاريخ جاده ابريشم و بويژه در وضعيت‌هاي مخاطره آميز بيشمار و جنگ‌هاي پي درپي در جهان در طول تاريخ از مهم‌ترين عوامل نزديكي دو كشور هستند.

همچنين آثار تاريخي اديان ايراني مانوي، زرتشتي، نسطوري و نشانه‌هاي آيين بودايي و دين مبين اسلام كه ايرانيان حاملان اصلي آن به سرزمين چين بوده‌اند، جزء مبادلات فكري و انديشه‌اي هستند و حاكي ازعمق تاثير‌گذاري جهان فرهنگي ايراني در جهان فرهنگي چين است.

حضور بلندمدت و پررنگ فرهيختگان ايراني و شخصيت‌هاي بزرگ تربيت‌يافته` فرهنگ ايران در دربار امپراتوران مختلف چين بويژه در دوران حاكميت سلسله مغولان (يوان)، نشان دهنده نقش آنان در تداوم پيوستگي و بالندگي روابط فرهنگي ميان اين دو ملت متمدن آسيا بوده است. پايداري و پيوستگي اين روابط، به مرور جايگاه والاي خود را در همه شؤون فرهنگي، هنري، اعتقادي و اجتماعي چين باز يافته است.

اسلام و مسلمانان

طبق اسناد تاريخي، شهر چوانجو جزء اولين مناطق شمال شرق چين بود كه اسلام از طريق تجار مسلمان و از مسير دريا وارد اين منطقه شد. بر اساس برخي از نوشته‌هاي تاريخي در دوران اوليه گسترش اسلام (در زمان حيات حضرت رسول (ص)) 4 نفر از ياران پيامبر با هدف تبليغ اسلام از طريق دريا وارد چين شدند و در شهرهاي گوانجو، هانگجو و در شهر چوانجو به فعاليت‌هاي تبليغي پرداختند.

اسلام از همان قرن اول، هم از طريق جاده ابريشم دريايي و هم از جاده ابريشم خشكي وارد چين شد. مسجد كانتون در چين، درست مثل مسجد دامغان متعلق به قرن اول هجري است، بنابراين مي‌بينيم كه قدمت اسلام حوزه چيني به اندازه قدمت حوزه ايراني است.

حاملان اسلام به چين از طريق هر كدام از اين جاده ها، ويژگي‌هاي خاص خود راداشتند.جاده ابريشم دريايي مسير رسيدن اسلام به جنوب شرق چين و جاده ابريشم زميني، مسير ورود اسلام به شمال غرب اين كشور بوده است. شيوه ورود مسلمانان به سرزمين چين نيز تفاوت داشته است.

بعضي براي بازرگاني يا تبليغ وارد چين شدند. در اين سرزمين ازدواج كردند و ماندگار شدند. نژاد پر جمعيت هوي، حاصل اين شيوه ورود اسلام به چين است. مردم نژاد هان، نژاد هوي را از ميان اقليت‌هاي چين، نزديك ترين قوم به خود (به تعبيري پسر عمه‌هاي خود) تلقي مي‌كنند، زيرا نژاد هوي از پدران مسلمان مهاجر از كشورهاي فارسي و عربي و مادران «هان» شكل گرفته است.

امروزه آمار دولتي، جمعيت مسلمانان چين را حدود 22 ميليون نفر ذكر مي‌كند. 9 قوم از اقوام دهگانه معتقد به دين اسلام، به‌طور عمده در ايالات مرزي سين كيانگ و استان‌هاي چينگهاي و گانسو اسقرار دارند ، در حالي كه قوم هوي براساس الگوي پراكندگي بزرگ و تمركز كوچك در سراسر خاك و سرزمين چين پراكنده است و در شهر پكن و حومه بيش از 350 هزار مسلمان زندگي مي‌كنند كه 72 باب مسجد براي اداي فرايض ديني آنان داير است.

در حالي كه اقوال مختلفي مبني بر 40 تا 70 ميليون نفر نيز وجود دارد. با توجه به پراكندگي مسلمانان در تمامي استان‌ها و نواحي چين، به نظر مي‌رسد دست كم 26 ميليون نفر جمعيت مسلمانان را تشكيل دهند.

زبان فارسي در چين‌

زبان فارسي معاصر از قرن 9 ميلادي شكل گرفت و هنگام لشكركشي چنگيز به مناطق غرب در سال 1219 به اوج رسيد و به زبان مشترك مسلمانان در آسياي غربي و آسياي ميانه و فلات ايران و شبه جزيره هند تبديل شد. پس از اشغال چين توسط مغول‌ها، تعداد زيادي از صنعتگران، تجار، دانشمندان، نظاميان و روحانيون مسلمان مناطق غرب وارد چين شدند. آنها نياكان ملت‌هاي مسلمان كنوني چين بودند و بيشتر آنها به زبان فارسي حرف مي‌زدند.

در عصر يوان، مسلمانان از نظر زندگي سياسي، موقعيتي بالاتر از نژاد هان داشتند. در آن زمان 3 زبان مغولي، فارسي و چيني زبان رسمي بود.

اكنون دردانشگاه پكن، دانشكده زبان‌هاي خارجي شانگهاي و دانشگاه زبان‌هاي خارجي لوه يانگ، كلاس زبان فارسي و در دانشگاه بهشتي تهران، رشته زبان چيني داير است. بيش از 70 دانشجو در دانشگاه شهيد بهشتي زبان و ادبيات چيني مي‌آموزند.

همچنين 5 مركز ايران شناسي در شهرهاي شانگهاي، پكن، شي آن، كونمينگ و شهر چونگ چينگ در شرق، شمال، جنوب و در جنوب غرب چين فعال هستند.

با توجه به اين‌كه روابط فرهنگي ميان دو كشور در طول تاريخ محفوظ مانده است و نسل جديد هر 2 كشور نيازمند ارتقاي سطح شناخت و آگاهي نسبت به مسائل فرهنگي، سياسي، اقتصادي، آموزشي، پژوهشي بويژه در حوزه دانشگاه‌ها و مراكز تحقيقاتي هستند.

فعاليت‌هاي اخير

ترويج آموزش زبان فارسي و پشتيباني از كرسي‌هاي آموزش زبان و ادبيات فارسي در دانشگاه‌هاي چين و برگزاري دوره‌هاي دانش افزايي و اعزام دانشجويان به منظور شركت در دوره‌هاي بازآموزي در ايران، برگزاري يا مشاركت در نمايشگاه‌ها و هفته‌هاي فرهنگي و فيلم، نمايشگاه‌هاي هنري، كتاب، همايش‌ها و... تلاش براي گسترش گردشگري، ارتباط با مراكز علمي و آموزشي و فرهنگي مسلمانان چين، علما، روحانيون، مدارس و حوزه‌هاي علميه در مناطق مسلمان نشين و برقراري ارتباط آنها با مركز جهاني علوم اسلامي قم و دانشگاه بين‌المللي امام خميني قزوين و ديگر مراكز و دانشگاه‌هاي داخل ايران و ارتباط با ايران شناسان،ارتباط با دانشجويان ايراني شاغل به تحصيل در دانشگاه‌هاي چين، ترجمه كتب و تحقيقات در زمينه‌هاي مختلف، ارتباط با ايرانيان مقيم پكن، راه‌اندازي سايت پرتال اخبار و اطلاع رساني به زبان چيني را از فعاليت‌هاي كلان فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در چين مي‌توان نام برد.

چاپ هجدهم مجموعه شاهكارهاي ادبي ايران شامل شاهنامه، مثنوي، ديوان حافظ، گلستان و بوستان سعدي، رباعيات خيام و اشعار رودكي، مجموعه مقالات سومين سمينار ايران‌شناسي، نهج‌البلاغه به زبان چيني، زندگينامه سياسي امام خميني (ره)، گزيده ادبيات معاصر ايران از كتاب‌هاي منتشر شده به زبان چيني از سوي رايزني فرهنگي بوده است و چاپ ايران كشور اسلامي مدرن و سنتي موسي وانگ فنگ، ضرب‌المثل‌هاي فارسي به چيني و اصطلاحات چيني به فارسي پروفسور زنگ يان شنگ، تاريخ ادبيات فارسي پروفسور جانگ هونگ نيان، چهار مقاله عروضي پروفسور جانگ هونگ نيان، ترجمه بخشي از كتاب چهل داستان ايراني، نغمه تازه ققنوس (اشعار برگزيده معاصر ايران) با مشاركت رايزني فرهنگي بوده است.

همكاري‌هاي راديو تلويزيوني، خواهر خواندگي اصفهان و شيان، خواهر خواندگي مشهد و ارومچي، قرارداد انتشار تمبر مشترك، يادداشت تفاهم ميان سازمان ملي جوانان ايران و فدراسيون سراسري جوانان چين و يادداشت تفاهم بين سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي و آكادمي علوم اجتماعي از امضاي يادداشت‌هاي تفاهم ميان مراكز فرهنگي 2 كشور است.

آموزش زبان فارسي در چين‌

آموزش زبان فارسي در چين از زمان يوان آغاز شد. دولت مركزي يوان براي تربيت مترجم زبان فارسي به سال 1389 ميلادي در مدرسه هوي هوي، دپارتمان مخصوص تدريس زبان فارسي تاسيس كرد. از اواخر زمان مينگ، آموزش مسجدي مردمي در چين رواج يافت و مدارس وابسته به مساجد همه به آموزش زبان عربي و زبان فارسي مي‌پرداختند. 2 سند گرانبها يعني فرهنگ مدرسه هوي هوي و لغتنامه مدرسه هوي هوي از آن دوران در چين باقي مانده است.

فرهنگ مدرسه هوي هوي شامل زبان فارسي، آوانگاري زبان فارسي به‌صورت زبان چيني، معني زبان چيني و متن 26 نامه ارسال شده از طرف مناطق غرب و لغتنامه مدرسه هوي هوي شامل واژه‌هاي زبان فارسي با معني چيني بوده است. اين دو لغتنامه 1010 واژه زبان فارسي را شامل مي‌شده‌ است.

پس از تاسيس چين جديد، آموزش زبان فارسي در دانشگاه پكن از سال 1967 آغاز شد و در مدت نزديك به 40 سال، تعداد زيادي از فارسي دانان مورد نياز كشور در آنجا تربيت شدند سپس دانشگاه زبان‌هاي خارجي لوه يانگ، دانشگاه زبان‌هاي خارجي شانگهاي و دانشكده راديو پكن، پي‌درپي كلاس زبان فارسي داير كردند و نيروي‌هاي تدريس زبان و ادبيات فارسي سال به سال رشد و توسعه مي‌يافتند.

تدريس دستور زبان فارسي در چين معمولا به 2 روش صورت مي‌گيرد. در روش اول، دستور زبان فارسي در كتاب درسي در كنار ديگر مطالب نوشته شده و دانشجويان با مطالعه كتاب درسي، آن را فرا مي‌گيرند. در روش دوم، درس دستور زبان فارسي جداگانه به‌طور منظم تدريس مي‌شود.

سعيد محمدي
چهارشنبه 22 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 334]