دانش - مهمان كوتوله قهوه‌اي

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: دانش - مهمان كوتوله قهوه‌اي
دانش - مهمان كوتوله قهوه‌اي

ميشل بروكس/ ترجمه: مريم جعفر اقدمي:اخترشناسان سياره‌اي با جرمي سه برابر زمين كشف كرده‌اند كه به دور يك جسم آسماني كوچك‌تر از خورشيد ما مي‌چرخد. پيش از اين سياره‌هايي حتي كوچك‌تر از اين هم كشف شده بود كه به دور ستاره‌هاي مرده‌اي به نام ستاره‌هاي نوتروني مي‌چرخند. ستاره نوتروني وقتي به وجود مي‌آيد كه ستاره پرجرمي به شكل ابرنواختر منفجر مي‌شود و هسته‌اش سالم مي‌ماند. اگر هسته بين 4/1 تا 3 برابر جرم خورشيد باشد، گرانش ستاره آن را تا حدي متراكم مي‌كند كه پروتون‌ها و الكترون‌ها براي تشكيل نوترون‌ها به يكديگر فشرده شوند. چنين جرم آسماني‌اي ستاره نوتروني ناميده مي‌شود. وقتي كه قطر ستاره‌اي 10 كيلومتر باشد، انقباضش متوقف مي‌شود. برخي از ستارگان نوتروني در زمين به شكل تپنده شناسايي مي‌شوند كه با چرخش خود، دو نوع اشعه منتشر مي‌كنند. اما اين سياره جديد سبك‌ترين سياره‌اي است كه در مدار ستاره‌اي جوان قرار دارد و در آغاز عمر خود است. در واقع ستاره مهمان اين سياره خودش بسيار سبك است و تصور مي‌شود يك كوتوله قهوه‌اي به بزرگي 6 تا 8 درصد خورشيد باشد. كوتوله‌هاي قهوه‌اي كه در واقع ستاره‌هايي نارس نيز ناميده مي‌شوند، بسيار سنگين‌تراز سياره‌ها هستند اما جرم‌شان آنقدر زياد نيست كه در هسته آنها واكنش‌هاي هسته‌اي مانند ستاره‌هاي معمولي انجام شود. به همين دليل همچنان بحث‌هاي زيادي وجود دارد كه چگونه بايد آنها را از سياره‌هاي بزرگ متشكل از گاز شبيه مشتري در منظومه خورشيدي متمايز كرد. ديويد بنت از دانشگاه نوتردام مدير تيمي بين‌المللي از اخترشناسان است كه موفق به اين كشف شده‌اند. او مي‌گويد: «كشف ما نشان‌دهنده اين است كه حتي ستاره‌هايي با جرم كم نيز مي‌توانند داراي سياره باشند.» اين سياره كه با نام MOA-2007-BLG-192Lb شناخته مي‌شود، سه هزار سال نوري با زمين فاصله دارد. نظريه ساختار سياره‌ها مي‌گويد اين سياره عمدتا از سنگ و يخ تشكيل شده است. مدار آن به دور ستاره‌اش تقريبا با فاصله‌اي هم‌اندازه فاصله زهره از خورشيد است. با اينحال احتمالا بسيار سردتر از پلوتون است زيرا ستاره ميزبانش يك كوتوله قهوه‌اي است. اندازه كوچك ستاره ميزبان نشان مي‌دهد كه تلسكوپ جيمز وب اسپيس ناسا كه قرار است در سال 2013 پرتاب شود، مي‌تواند چنين منظومه‌هايي را جست‌وجو كند. اين پروژه مي‌تواند جست‌وجو براي حيات فرازميني را در فاصله نزديك‌تري به زمين انجام دهد به جاي اينكه كاوشگرهايي را به فاصله‌هاي بسيار دور بفرستد. جان ماتر، برنده نوبل از مركز پرواز‌هاي فضايي گودارد ناسا، مي‌گويد: «اگر كسي بتواند سياره‌هايي شبيه اين پيدا كند، ما قطعا اميدواريم چيزهاي جديدي درباره آنها كشف كنيم. هرچقدر هم ستاره ميزبان آنها كوچك‌تر باشد و جرم كمتري داشته باشد براي ما بهتر است.» يك ستاره كوچك انتقال و حركت ستاره را طوري تنظيم مي‌كند كه راحت‌تر مشاهده مي‌شود. اين موضوع احتمال بيشتر و بهتري براي اندازه‌گيري ساختار و تركيب شيميايي اتمسفر آن سياره مي‌دهد. همين نكته مهم‌ترين بخش از تحقيقات براي يافتن نشانه‌هاي حيات است.

خم شدن نور
تيم بنت، از طريق پديده‌اي به نام ميكرولنزينگ گرانشي موفق به كشف اين سياره شده‌اند. اين روش بر مبناي تحليل خم شدن نور از ستاره ميزبان و مقايسه آن با ستاره‌اي دورتر قرار دارد. حضور سياره در مدار دو ستاره‌اي كه با هم مقايسه مي‌شوند تاثيري قابل اندازه‌گيري بر خم شدن نور دارد و همين موضوع نشانه‌اي از وجود آن است. به نظر مي‌رسد ميكرولنزينگ موضوع تازه‌اي در اخترشناسي باشد اما در واقع اين روش حداقل از لحاظ نظري عمري طولاني دارد. سابقه اين بحث به نظريه نسبيت عام اينشتين و خميدگي فضا- زمان در حضور جرم‌هاي بسيار سنگين و با چگالي زياد برمي‌گردد. اينشتين در نظريه نسبيت عام خود پيش‌بيني كرده بود كه نور در اطراف يك ميدان گرانشي انحنا پيدا مي‌كند. او در نظريه نسبيت عام خود نشان داد هرجرمي كه داراي ميدان گرانشي باشد توانايي تغييرشكل دادن هندسه فضا – زمان اطراف خود را دارد. انجام چنين مشاهده‌هاي دقيقي بسيار دشوار است، زيرا ستاره و سياره مورد نظر بسيار سبك هستند و خميدگي نور در اطراف آنها خيلي كم است. اما اين سياره با دقت و حساسيت بالاي تلسكوپ MOA در نيوزيلند مشاهده شده است. البته وجود اين سياره به طور مستقل توسط مشاهدات تلسكوپ VLT در شيلي نيز تاييد شده بود. بنت اطمينان دارد اين روش در ابتداي مسير خودش است و مي‌تواند اولين روش براي كشف سياره‌هايي با اندازه زمين باشد.
NewScientist. com , June.2, 2008
چهارشنبه 22 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 234]