دوستي‌هايي كه بايد بماند

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: دوستي‌هايي كه بايد بماند

سياست‌خارجي- گروه سياسي:
خاطره ميهماني آذر 76 آنچنان در حافظه اميرعبدالله حك شده است كه او اين روزها با ميزباني از اكبرهاشمي رفسنجاني گويا قصد جبران آن را دارد.

هاشمي كه در سفري 10روزه در عربستان سعودي به سر مي‌برد طولاني‌ترين سفر مقامي ايراني را در اين كشور تجربه مي‌كند، فرصتي كه او هر روز خبري درباره بهبود روابط اعلام مي‌كند؛ روز گذشته خبر از دستور پادشاه عربستان براي مقابله با رفتارهاي افراطيون عليه شيعيان در شهرهاي مكه و مدينه را داد و ديشب نيز در جوار حرم نبوي(س) خبرداد كه‌«بقيع به‌زودي احيا خواهد شد» وي اين خبر را در قبرستان بقيع در دقايق پاياني يكشنبه شب داد و پس از آنكه به دستور مستقيم ملك عبدالله شاه عربستان براي اولين بار زائران زن حاضردر حرم مطهر رسول اكرم(ص) توفيق حضور در كنار ائمه بقيع(ع) را يافتند داد.

رئيس مجلس خبرگان رهبري ضمن تشكر از مساعدت مسئولان سعودي با زوار ايراني گفت: آقاي ملك عبدالله پادشاه عربستان طي امروز دو بار با وزير عربستاني همراه من صحبت كرد و از او خواست كه رضايت شيعيان مدينه جلب شود.

رئيس مجلس تشخيص مصلحت نظام هر چند ميهمان ويژه پادشاه عربستان است و امروز به‌عنوان اولين ايراني به منطقه فدك در اطراف مدينه رفته و از اين مكان مقدس كه جايگاه ويژه‌اي نزد شيعيان دارد بازديد مي‌كند اما همين كافي است در شرايطي كه افراط گرايان عربستان هر روز بر آتش مخاصمه با شيعيان مي‌افزايند سران دو كشور همراهي، دوستي و مفاهمه را پيشه كرده‌اند.

اميرعبدالله كه در دوره وليعهديش آذر 1376 براي شركت در اجلاس سران كشورهاي عضو سازمان كنفرانس اسلامي به تهران آمد به دعوت اكبر‌هاشمي رفسنجاني در زماني كه او دوران رياست‌جمهوري‌اش را به پايان برده بود به ايران سفر كرده بود، سفري كه نقطه اوج روند رو به بهبود مناسبات سياسي دو كشور در دهه 1370 بود. پس از اين سفر رفت‌وآمد بلندپايگان دوكشور به پايتخت‌هاي يكديگر فزوني يافت.

سوء تفاهم و عدم‌شناخت صحيح اصلي‌ترين ويژگي مناسبات ميان عربستان و ايران بوده است، موضوعي كه شكنندگي روابط اين دو كشور راهبردي منطقه را طي سه دهه گذشته به‌دنبال داشته است. از همين جهات است كه همزمان با سفر رئيس مجلس خبرگان رهبري به عربستان سعودي ضرورت گفت‌وگوي كشورهاي عرب با ايران ضروري دانسته شده است.

با نگاهي به پيشينه روابط ايران و عربستان شاهد روزهاي پرفرازو‌نشيبي هستيم. عربستان ابتداي پيروزي انقلاب اسلامي ايران سياست احتياط، سكوت و نظارت را در پيش گرفت، ولي پس از مدتي هيأتي بلندپايه به سرپرستي دبيركل «رابطه العالم اسلامي‌» را براي تبريك پيروزي انقلاب اسلامي به ايران فرستاد. ملك خالد در اولين عكس‌العمل خود برپايي حكومت اسلامي را در ايران مقدمه نزديكي و تفاهم هرچه بيشتر دو كشور خواند. فهد وليعهد وقت عربستان نيز گفت‌: «براي رهبري انقلاب ايران احترام زيادي قائل هستيم‌.»

اما با شروع جنگ تحميلي عراق عليه ايران، عربستان با كمك‌هاي اقتصادي‌، سياسي‌، نظامي و تبليغاتي خود، در كنار عراق قرار گرفت‌. مجموع اين اقدامات باعث سردي و تيرگي روابط شد و مناسبات ايران و عربستان سعودي تا سطح كاردار تنزل يافت.

يك هواپيما ربايي روابط ايران و عربستان را در اوج جنگ تحميلي عراق وارد شرايط بهتري كرد و مناسبات ايران و عربستان بهبود يافت. در سال 1363 حادثه ربوده شدن يك فروند هواپيماي سعودي و فرود آن در فرودگاه مهرآباد و اقدامات مثبت جمهوري اسلامي ايران در پايان دادن به اين حادثه، باعث شد روابط دو كشور تا حدودي رو به بهبود نهد.

در 1364 سفر وزيرخارجه عربستان به جمهوري اسلامي و سفر وزير خارجه وقت ايران به عربستان انجام شد كه اين سفرها باهدف بهبود روابط و حل پاره‌اي از مشكلات فيمابين چون حج و جنگ ايران و عراق صورت گرفت‌، اما نتيجه‌اي در پي نداشت‌. اما باز در سال 1365، عربستان براي فشار بر جمهوري اسلامي ايران و با افزايش صدور نفت‌، قيمت را كاهش داد كه به تيرگي مجدد در روابط دو كشور انجاميد.

سردي حاكم بر روابط دو كشور و تشديد آن توسط آمريكا با هدايت جريانات منطقه‌اي بر ضد‌ايران، همچنين شهادت 400تن از حجاج ايراني در مراسم حج 1366 كه اعتراض شديد جمهوري اسلامي را به‌دنبال داشت تيرگي روابط دو كشور را به اوج خود رساند. ششم ارديبهشت 1367 عربستان اقدام به قطع يكجانبه مناسبات سياسي با جمهوري اسلامي ايران كرد و اين قطع رابطه حدود سه سال به طول انجاميد.

سه سالي كه هيچ زائر ايراني به حج مشرف نشد؛ اما عربستان سعودي كه از قطع روابط با ايران منفعتي نبرده بود با بهانه‌اي به‌دنبال تجديد رابطه بود. موضوع پذيرش قطعنامه 598 شوراي امنيت سازمان ملل توسط جمهوري اسلامي ايران گام مؤثري در تجديد رابطه با عربستان بود. عربستان قبول قطعنامه از سوي ايران را يك اقدام شجاعانه توصيف و از آن استقبال كرد. در اين شرايط، جبهه‌گيري مطبوعاتي عربستان عليه جمهوري اسلامي متوقف شد و فهد شخصاً اعلام كرد كه با ايران اختلافي ندارد كه قابل حل نباشد. تهران نيز آمادگي خود را براي شروع مذاكرات مستقيم با رياض اعلام كرد.

تجاوز عراق به كويت در 1369 و مواضع ايران در اين حادثه و هم نياز شوراي همكاري خليج‌فارس به حمايت ايران‌، باعث شد تا كشورهاي حاشيه خليج‌فارس، به ويژه عربستان براي تجديد رابطه با جمهوري اسلامي ايران تلاش كنند.

اولين ديدار مقامات ايران و عربستان بين وزراي خارجه دو كشور در اجلاس سالانه مجمع عمومي سازمان ملل متحد ـ شهريور 1369 ـ و ديدار بعدي در ژنو انجام گرفت‌. در 15 اسفند 1369 نيز وزراي خارجه دو كشور در مسقط با هم ملاقات كردند. به‌دنبال اين ديدار در 2۷ اسفند 1369 بيانيه مشتركي در زمينه برقراري مجدد روابط سياسي دو كشور همزمان در تهران و رياض منتشر شد.

سعودالفيصل وزير خارجه عربستان پس از ديدار با علي اكبر ولايتي وزير خارجه وقت در مصاحبه‌اي اعلام كرد، عربستان سعودي و جمهوري اسلامي ايران در حل تمام مشكلات في مايبن به تفاهم رسيده‌اند. سرانجام پس از سه سال قطع رابطه سياسي‌، در پي مذاكرات وزراي خارجه دو كشور، تجديد روابط متقابل اعلام شد و مقامات تهران و رياض در فروردين 1370 سفارتخانه‌هاي خود را در پايتخت‌هاي يكديگر گشودند.

بين سال‌هاي 1370ـ شروع مجدد روابط دو كشور ـ تا 1376 كه سال آغاز كار دولت خاتمي و دوره تنش‌زدايي و بسترسازي روابط دو كشور به شمار مي‌آيد.عربستان سعودي نشان داده است «تاثير پذيري از بيرون» ويژگي است كه سعي كرده است در سالهاي اخير از آن فاصله بگيرد و براساس منافع ملي و منطقه‌اي مناسباتش را با جمهوري اسلامي ايران بر مدار منفعت دو سويه تنظيم كند. بومي‌گرايي و منطقه‌گرايي كه طي بيش از دو دهه اخير شعار آرماني جمهوري اسلامي ايران براي فائق آمدن بر مشكلات منطقه به شمار مي‌رود، به تدريج نزد دولتمردان عربستان سعودي نيز معنا و مفهوم حقيقي خود را يافته است‌.

رفتار فعلي سران عربستان سعودي نشان مي‌دهد تغييراتي در راستاي منافع جهان اسلام در حال وقوع است چرا كه به اعتقاد نويسنده سرمقاله ديروز روزنامه الرياض عربستان « در جهاني كه كشورها براي تشكيل ائتلاف و پيمان‌هاي مشترك تلاش مي‌كنند، عقل حكم مي‌كندكه اعراب براي حفظ منافع اساسي خود درباره گفت‌وگو و دستيابي به توافق با ايراني‌ها تلاش كنند به‌خصوص كه اعراب و ايراني‌ها ازامكانات بسيار در زمينه‌هاي انرژي، نيروي انساني، گردشگري، موقعيت جغرافيايي، صنعت، كشاورزي وعرصه‌هاي ديگر برخوردارند.»

الرياض نوشت، اگر اعراب و ايراني‌ها به اختلافات خود ادامه دهند درواقع با فطرت الهي خويش جنگيده‌اند زيرا فطرت بشر براستفاده از امكانات وخلاقيتهاي انسان و كنار گذاشتن حوادث تلخ گذشته حكم مي‌كند.

اين روزنامه افزود: انسان‌ها به‌طورطبيعي با يكديگر دربرخي زمينه‌ها ازجمله عقايد و افكار متفاوت هستند اما مسئله اين است كه اين تفاوت به اختلاف ومنازعه نبايد تبديل شود. الرياض نوشت، اكنون مسئله مسلمانان اعم از عرب، ترك و ايراني بايد اين باشد كه چگونه ازامكانات خود براي بهبود و پيشرفت اوضاع مسلمانان استفاده كنيم نه اينكه برسراين بحث كنيم كه حق با كيست.

تاريخ درج: 20 خرداد 1387 ساعت 14:33 تاريخ تاييد: 20 خرداد 1387 ساعت 16:17 تاريخ به روز رساني: 20 خرداد 1387 ساعت 16:15
دوشنبه 20 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 198]