از هر زبان‌كه مي‌شنوم نامكرر است

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: از هر زبان‌كه مي‌شنوم نامكرر است

سينماي‌ايران- مازيار فكري ارشاد:
از ميان تمامي زيرشاخه‌هاي ژانركمدي، رويكرد كمدي رمانتيك محبوب‌ترين و در عين‌حال سهل و ممتنع‌ترين گرايش به شمار مي‌رود.

سينماي آمريكا به عنوان محور صنعت فيلمسازي و خاستگاه ژانرهاي گوناگون، داراي سنتي غني و مستمر از ساخت كمدي به‌ويژه با رويكرد رمانتيك است.

به اين ترتيب ويژگي‌ها و عناصري كه ساختار يك كمدي رمانتيك را شكل مي‌دهند، لاجرم از مناسبات سينماي هاليوود اقتباس مي‌شوند. كمدي رمانتيك از همان دهه‌هاي اوليه تاريخ سينما، به يكي از جريان‌هاي مستمر و قدرتمند اين هنر-صنعت محصول پيشرفت‌هاي فناوري در ابتداي قرن بيستم تبديل شد.

در طول اين بازه زماني رويكرد كمدي- رمانتيك گاه با فراز و نشيب‌هايي مواجه شد اما هرگز مورد بي‌توجهي عمومي قرار نگرفت و همواره گروه‌هايي از جامعه، به‌ويژه نسل جوان را به خود جلب كرد و يكي از گرايش‌هاي محبوب فرهنگ عمومي به شمار مي‌آمد.

كمدي رمانتيك در غايت و جوهر خود، به پيچيدگي‌هاي برقراري روابط عاطفي ميان زن و مرد مي‌پردازد. پي‌رنگ‌روايي اين‌گونه فيلم‌ها اغلب برپايه شكل‌گيري رابطه‌اي عاشقانه ميان دو شخصيت اصلي داستان، از ميان رفتن يا به سردي گراييدن اين رابطه و سپس شكل‌گيري مجدد آن بنا مي‌شود. از ويژگي‌هاي آثار منتسب به اين رويكرد، معاصر بودن آن است. فيلم كمدي رمانتيك بايد داستاني به روز و حاوي شرايط فعلي زندگي اجتماعي باشد.

فيلم كمدي رمانتيك به هر حال بايد راوي داستان باشد كه براي نسل سينما واجد جذابيت‌هاي دوره توليد و نمايش خود بماند. از جمله عناصر كمدي رمانتيك مي‌توان به پيچيدگي روابط عاطفي، نوستالژي،موسيقي، حضور ستارگان روز و حد ميانه سليقه عمومي اشاره كرد.

مخاطب اصلي فيلم‌هاي كمدي رمانتيك، نوجوانان و جوانان زير 25 سال به ويژه زنان و دختران اين قشر محسوب مي‌شوند. اما اين گونه‌ سينمايي به واسطه جذابيت‌هاي متني و فرامتني به طور بالقوه داراي كشش لازم براي همه اقشار و رده‌هاي سني است. از ديگر ويژگي‌هاي گرايش كمدي رمانتيك، بهره‌گيري از ستارگان روز سينما در نقش‌هاي اصلي است. اين عامل تاثير شگرفي بر ميزان استقبال عمومي و درنتيجه توفيق تجاري كمدي‌هاي رمانتيك دارد.

سينما در ايران، پديده‌اي وارداتي و متعلق به دوران تجددخواهي قاجاري بود كه چون هر پديده مدرن ديگر، به شكلي ناقص و ناقض اقتباس شد. در نتيجه ابزار و لوازم عملي و تئوريك خود را به همراه نداشت، از اين رو صحبت كردن درباره ژانر و زيرشاخه‌هاي منتسب به يك ژانر سينمايي در تاريخچه سينماي ايران، گاه كاري عبث و دشوار به نظر مي‌رشد. به‌ويژه آنكه به طور طبيعي، درصد قابل توجهي از محصولات دو دهه آغازين پيدايش سينما در ايران را، آثاري تقليدي از گرايش‌هاي كميك سينماي جهان تشكيل مي‌دادند.

به هر روي و به‌رغم وجود قصه‌هاي عاشقانه در ميان كمدي‌هاي عصر صامت (به‌ويژه در آثار چاپلين و لويد) كمدي رمانتيك را مي‌توان محصول ورود سينما به عصر ناطق ناميد. در نتيجه رهگيري عناصر شكل‌دهنده سينماي كمدي رمانتيك در سال‌هاي نخست فعاليت سينماي ايران ناممكن است.

احتمالاً نخستين فيلم ايراني كه مي‌توان عنوان كمدي رمانتيك را به آن اطلاق كرد «دزد عشق» ساخته اسماعيل كوشان است كه در سال 1331 ساخته شد. در اواخر دهه 1330 جرياني كه مي‌توان آن را اولين جريان سينماي كمدي رمانتيك در ايران ناميد با فيلم‌هايي چون «اينم يه جور شه» (عزيز رفيعي)، «داماد ميليونر» (سالار عشقي) و . . . شكل مي‌گيرد. اينگونه فيلم‌ها تا حد زيادي به قواعد و عناصر كمدي رمانتيك پايبند بوده‌اند.

اندكي بعد تيم سه‌نفره گرشا رئوفي، منصور سپهرنيا و محمد متوسلاني وارد مناسبات سينماي كمدي ايران مي‌شوند كه برخي از آثار آنها را مي‌توان در چارچوب تعاريف ژانر «كمدي» در زيرشاخه «رمانتيك» ارزيابي كرد. از اينجا به بعد كمدي رمانتيك به عنوان رويكردي تثبيت شده و امتحان پس داده در سينماي ايران رخ مي‌نمايد؛ هر چند در گذر زمان كمدي‌هاي رمانتيك با فراز و نشيب‌هايي مواجه شدند.

به عنوان مثال در نيمه دوم دهه 1340 با شكل‌گيري جريان موج نوي سينماي ايران و رويكرد جدي‌تر طيف‌هايي از سينماگران، نخستين دوره ركود كمدي رمانتيك در سينماي ايران فرا مي‌رسد، اما به دليل موفقيت تضمين شده در گيشه و اقبال توده مخاطب عام، كمدي‌هاي رمانتيك هرگز به محاق نرفته و فراموش نشدند.

آغاز دهه 1350 خورشيدي در ايران با افزايش فشارهاي سياسي، اجتماعي و عميق‌شدن شكاف طبقاتي همراه شد. اين امر به رشد روند پوچ‌گرايي جامعه، به ويژه ميان قشر جوان دامن زد. عصر طلايي سينماي خياباني ايران با مضامين تلخ و ترانه‌هايي اندوهگين فرارسيده بود. در اين دوران كمدي‌هاي رمانتيك چندان جدي گرفته نمي‌شدند. قشر فرهيخته جامعه يا آن‌گونه فيلم‌ها را به كل نمي‌پسنديد و مردود مي‌دانست يا توليد آثاري از اين رده را در خدمت تحميق خلق و فراموشي دردهاي جامعه مي‌دانست.

پس از پيروزي انقلاب اسلامي، بنيان‌ها و تعاريف سينماي ايران نو شد. در اين مقطع به دلايل عديده،كمدي رمانتيك از مناسبات سينماي ايران حذف شد. با پايان جنگ تحميلي و آغاز دهه سازندگي و به موازات شكل‌گيري جريان طنزهاي شبانه در تلويزيون، سينماي كمدي نيز جان مي‌گيرد، اما هنوز جايي براي گرايش كمدي رمانتيك وجود ندارد.

در نيمه دوم دهه 1370 اندك‌اندك نشانه‌هاي بروز دوباره كمدي‌هاي رمانتيك در سينماي ايران رخ مي‌نمايند. «آقاي شانس» ساخته رحمان رضايي در سال 1376 از بيشتر نشانه‌هاي سينماي كمدي رمانتيك بهره مي‌جويد. در ادامه آثاري چون «معجزه خنده» (يدالله صمدي)، «آبي» (حميد لبخنده) و «سيندرلا»(بيژن بيرنگ و مسعود رسام) با بهره‌جستن از پاره‌اي مولفه‌هاي كمدي رمانتيك تا حدودي خود را به اين رويكرد نزديك مي‌كنند،اما ساخت فيلم «دختر ايروني» (محمدحسين لطيفي) در سال 1382 را مي‌توان سرآغاز تولد دوباره كمدي رمانتيك در سينماي ايران دانست. اين فيلم تقريباً تمامي ويژگي‌هاي كمدي رمانتيك را در خود دارد.

توفيق كم‌سابقه تجاري فيلم و كمرنگ شدن برخي خطوط قرمز جاري در مناسبات سينماي ايران، باعث شكل‌گيري موج جديدي از كمدي رمانتيك‌هاي جوان‌پسند مي‌شود. موج جديد چنان همه‌جانبه و بنيان برافكن است كه كليت سينماي ايران را تحت‌الشعاع خود قرار مي‌دهد. استقبال عظيم توده مخاطب از اين‌گونه فيلم‌ها و تمايل تهيه‌كنندگان و مديران سالن‌هاي سينما به چنين آثاري عرصه را بر ديگر رويكردهاي سينمايي تنگ مي‌سازد. از سال 82 تاكنون كمدي‌هاي رمانتيك، اغلب رده‌هاي صدر جدول فروش سالانه را به خود اختصاص داده‌اند.

محبوبيت‌ بي‌سابقه كمدي‌هاي رمانتيك در سال‌هاي اخير به توليد فيلم‌هايي چون «مجردها»، «شاخه گلي براي عروس»، «كلاغ‌پر»، «كلاهي براي باران»، «مهمان»،«عاشق» و. . . انجاميده و طي ساليان اخير فيلم‌هايي چون «آتش‌بس» يا «توفيق اجباري» به ركوردهايي دست نيافتني در فروش سينماي ايران دست يافته‌اند. با توجه به ذائقه كنوني تماشاگران سينما، به نظر مي‌رسد موج توليد و نمايش كمدي رمانتيك‌هاي جديد تا چند سال آينده ادامه خواهد داشت؛ موجي كه معلوم نيست تبعات مثبتي براي سينماي ايران در پي داشته باشد.

تاريخ درج: 20 خرداد 1387 ساعت 08:42 تاريخ تاييد: 20 خرداد 1387 ساعت 10:03 تاريخ به روز رساني: 20 خرداد 1387 ساعت 10:02
دوشنبه 20 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 159]