روزهاى ناآرام قفقاز

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: روزهاى ناآرام قفقاز
مهين السادات صمدى حتى ديدار ها و مذاكرات گرم سران اروپا با رئيس جديد كرملين نيز نتوانست گره بحران ميان تفليس با همسايه قدرتمندش را باز كند. نزاع عميق ميان روسيه وگرجستان همچنان به مسير خطرناك خود ادامه مى دهد و تاكنون هيچ كدام از ميانجيگران نتوانسته اند دو طرف را به پذيرش آتش بس و تفاهم راضى كنند. سقوط هواپيماهاى تجسسى گرجى ها توسط آتشبارهاى روسى در منطقه آبخازيا همچنان ادامه دارد و ارتش هاى دو طرف هر روز واحد ها و يگان هاى تازه اى به منطقه مورد نزاع اعزام مى كنند. تاكنون چند هيأت از اروپا و امريكا به عنوان ميانجى و براى پايان دادن به تنشهاى موجود ميان تفليس و مسكو به منطقه بحران رفته اما اين تلاش ها همگى بى نتيجه مانده است. دلايل اين ناكامى دست كم نزد طرف روسى مشخص است. مسكو معتقد است كه اروپا و غرب در اين كشمكش خود يكى از طرف هاى بازى است و حتى شخص پوتين گفته است كه كليد حل بحران هاى هر دو جمهورى گرجستان و اوكراين در دست غرب قرار دارد. به باور كرملين هر دو دولت ساكاشويلى و يوشچنكو در تفليس و كى يف در داخل كشور آن قدر دچار مشكل هستند كه فرصت ايجاد يك كشمكش در فراسوى مرزهاى خويش را پيدا نكنند اما اين اراده ناتو بويژه امريكا است كه اقتضا مى كند كه اين دولت هاى ضعيف به صورت مهره هاى بازى در رقابت بزرگ غرب با روس ها به كار گرفته نشوند. ديدگاه طرف روسى در اين بحران چندان با حوادث اخير اين منطقه مغاير نيست. اگر چه گرجستان نيز به مانند همه جمهورى هاى شوروى سابق لايه اى پنهان از اختلاف با كرملين را از روز استقلال تاكنون داشته است اما اين تضاد چيزى نبود كه بحرانى بزرگ بيافريند يا دو كشور را تا آستانه يك جنگ پيش ببرد. در اين مدت دو اتفاق باعث شد كه همه رشته هاى اعتماد و دوستى ميان دو طرف از هم بگسلد. اتفاق نخست به ماجراى دو انقلاب رنگى ۲۰۰۳ در كى يف و تفليس برمى گردد كه محصول آنها دو دولتى است كه اكنون قدرت را در اين كشورها در دست دارند و از نگاه مسكو مأموريت هر دو انقلاب ليبرالى تضعيف اقتدار و امنيت ملى روسيه است و اتفاق دوم كه به غائله خطرناك امروز منجر شد همانا كارت دعوت ناتو براى گرجى ها و اوكراينى ها جهت عضويت در نهادهاى اروپايى بود، اتفاقى كه روسيه آن را تهديد ى آشكار عليه امنيت ملى خويش خوانده و حتى خطر آن را بالاتر از ديوار برلين مى داند. بنابر اين سؤال كه چرا دامنه رويارويى نظامى ميان گرجستان و روس ها در ناحيه آبخازيا روز به روز عميق تر مى شود پاسخى روشن دارد و آن اين كه همه اسباب و علل خصومت در مناسبات دو طرف هنوز باقى است. به همين دليل مدودف در بحران گرجستان همان مشى سياسى را پيش گرفته كه پوتين دنبال مى كرد. پرونده بحران گرجستان در حال حاضر جزو دستوركارهاى جدى كرملين است كه با كمترين آشتى و نرمش پيگيرى مى شود، به اين دليل كه طرف روسى معتقد است كه چشم طمع امريكا و ناتو از سمت اوكراين و گرجستان برداشته نشده است و پروژه جدا سازى اين دو پاره اقليم شوروى سابق با قوت در پايتخت هاى غربى پيش مى رود. اما چنان كه از حوادث اخير پيداست هر دو گروه از سياستمداران دوست غرب در كى يف و تفليس در پيگيرى اين سياست با موانع غير قابل حل روبه رو هستند. بخشى از اين موانع ماهيت اقتصادى دارند به اين معنا كه هنوز ادامه حيات اقتصاد اين كشور ها بويژه در امر مهم انرژى بدون يارى روسيه ممكن نيست و مسكو هرگاه اراده كند مى تواند آنها را در زنجيره تحريم اقتصادى قرار دهد و مسئله دوم بافت چند گانه قومى - سياسى اين كشور ها است به نحوى كه اين تركيب متنوع گروهى و قومى اجازه حاكميت انحصارى يك جناح غربگرا را نمى دهد. نتيجه اين تنوع ساختارى اين شده كه در اوكراين مقابل دولت يوشچنكو ائتلافى قدرتمند به نام اتحاديه مناطق شكل بگيرد كه عملاً عرصه سياست را به دو قطب روس گرايان و غرب گرايان تبديل كند و در گرجستان نيز به غير از احزاب نيرومند، اپوزيسيون دو منطقه خودمختار آبخازيا و اوستيا سربه شورش بردارند. به اين صورت بود كه در فرداى حضور نمايندگان گرجستان و اوكراين در ضيافت ناتو هر دو جريان ضد دولت مركزى در اين دو جمهورى حركت خويش را آغاز كردند. حزب مناطق با يك نظر خواهى توانست رأى مخالف اكثريت اوكراينى ها را براى پيوستن به ناتو جلب كند و در گرجستان نيز مبارزان آبخازيا با تقويت پيوند خويش با روسيه دور تازه اى از درگيرى را براى تغيير سياست ساكاشويلى آغاز كنند. نخستين جرقه كشمكش در آبخازيا در نيمه آوريل روشن شد وقتى كه كرملين پرچم دوستى و اتحاد با دو منطقه جدايى طلب گرجستان يعنى آبخازيا و اوستياى جنوبى را به اهتزاز در آورد ، در واكنش به اين رويكرد روسيه، وزارت امور خارجه گرجستان اعلام كرد تفليس از توافقنامه دفاع هوايى با روسيه خارج مى شودو سرگئى لاوروف نيز تصميم گرجستان را براى خروج از اين پيمان دفاعى، نشان دهنده تمايل تفليس براى شروع رويارويى نظامى با مسكو توصيف كرد. اكنون نظر قاطبه ناظران بر اين است كه با شكست ميانجيگرى اروپايى ها، گرجستان در مسير جنگ با روسيه گام بر مى دارد. تاكنون نزديك به ۵ هواپيماى تجسسى گرجى ها در منطقه جنگى سرنگون شده است. حادثه ديگرى كه خوف يك جنگ جديد در اين نقطه قفقاز را تشديد كرده است، اختلاف هاى تازه ميان ساكاشويلى با اپوزيسيون اين كشور بر سر انتخابات پارلمانى است. انتخاباتى كه غرب اميد داشت موقعيت دولت ليبرال اين كشور را تثبيت كند اما اكنون در نتيجه اى معكوس شكافى تازه بر مجموعه بحران هاى اين كشور افزوده است. ايراداتى كه مخالفان بر فرايند انتخابات وارد كرده اند براى دولتهاى غربى نيز غيرقابل اغماض است و حتى مشروعيت و دموكراسى گرجستان را نزد كشورهاى اروپايى زير سؤال برده است. تاحدى كه يورسولا هايزى از تحليلگران قفقاز بر اين عقيده است كه انتقاد سازمان امنيت و همكارى اروپا از دولت گرجستان به دليل عمل نشدن به اصول دموكراتيك در انتخابات پارلمانى اخير اين كشور، جايگاه و موقعيت تفليس را در رويارويى با مسكو تضعيف مى كند. سخن امروز اپوزيسيون گرجستان كه خيابان هاى تفليس را به ميدان نمايش قدرت تبديل كرده اند اين است كه بى توجهى به اصول و معيارهاى دموكراتيك امنيت ملى ما را به خطر مى اندازد. بر اساس نتايج اوليه انتخابات گرجستان حزب ميخائيل ساكاشويلى رئيس جمهور گرجستان كه از حمايت غرب برخوردار است در انتخابات پارلمانى اخير اين كشور موفق شد يكصد و بيست كرسى از مجموع يكصد و پنجاه كرسى پارلمان را به دست آورد. اما نتيجه اين انتخابات از همان ابتدا با چالش جدى روبه رو شد و اپوزيسيون پارلمان جديد را تحريم كرده و چوب نامشروع بودن بر آن زدند در اين راستا ناظران سازمان امنيت و همكارى اروپا كه انتخابات پارلمانى گرجستان را به طور دقيق دنبال مى كردند و در پايان فاش ساختند رأى دهندگان مرعوب شده و ناظران انتخاباتى نيز تحت فشار قرار گرفته اند. بروس جورج، ناظر انتخاباتى مجمع پارلمانى ناتو و عضو پارلمان انگليس در اين باره مى گويد، كشورهايى هستند كه در ناتو عضويت دارند اما هنوز نتوانسته اند در زمينه دموكراسى به مرحله اى كه اكنون گرجستان رسيده است نزديك شوند. اين موضوع اسباب اعتراض بى سابقه دولت گرجستان شد و سخنگويان ساكاشويلى اعلام كردند كه كشورش بايد بر اساس معيارهاى سختگيرانه و دقيق غرب اروپا سنجيده شود نه معيار ها و اصول دوران پس از فروپاشى اتحاد جماهير شوروى سابق. اما پشت اين مجادله يك واقعيت بود و آن اين كه اكنون اروپا به اين جمعبندى رسيده كه دولت ساكاشويلى ديگر توان مديريت صحنه سياسى را ندارد .انتخابات سراسرى اخير گرجستان در حقيقت به منزله آزمونى واقعى براى رهبرى اين جمهورى اتحاد جماهير شوروى سابق بود و در شرايطى كه او قادر به تفاهم با احزاب قدرتمند اين كشور نيست به طريق اولى نمى تواند پروژه سختى مانند ورود خود را به سازمان پيمان آتلانتيك شمالى (ناتو) ، و همچنين اتحاديه اروپا را آن هم در برابر مخالف بزرگى مانند روسيه پيش ببرد. به اين صورت انتخابات سراسرى گرجستان از آن جهت كه ساكاشويلى هيچ اعتنايى به خواست مخالفان نداشته است آتش نزاع را هم در تفليس و هم در منطقه جدايى طلب آبخازيا و اوستياى جنوبى كه از حمايت روسيه برخوردار هستندشعله ور كرده است. واقعيت اين است كه در اين بحران از اروپايى ها كارى ساخته نيست زيرا ساكاشويلى نه ارتش نيرومند براى رويارويى با نيروهاى روسى را دارد و نه احزاب و ائتلاف سياسى او به اندازه اى است كه بر اپوزيسيون غلبه كند. لذا به نظر مى آيد كه خود ساكاشويلى رئيس جمهور گرجستان نيز از سمت غرب نااميد شده است. او به تازگى برخى از رهبران اروپايى را متهم كرد كه در بحران به وجود آمده ميان روسيه و گرجستان بيش از اندازه به مسكو ملايمت نشان مى دهند. خبرهاى جديد دلالت براين دارند كه با وخيم شدن اوضاع گرجستان شكاف ميان اروپايى ها برسر ادامه همراهى با ساكاشويلى عميقترشده است و ميان اعضاى ناتو بويژه اروپايى ها در خصوص اهداف جاه طلبانه دولت ساكاشويلى براى پيوستن به اتحاديه اروپا و سازمان پيمان آتلانتيك شمالى (ناتو) ، اختلاف نظر بروز كرده است و برخى از كشورهاى مهم اروپايى بويژه آلمان و فرانسه مايل نيستند در رابطه با گرجستان رو در روى روسيه قرار گيرند. از همين روست كه گيگچيدزه كارشناس مؤسسه مطالعات راهبردى و بين المللى گرجستان معتقد است مقامات تفليس حتى اگر غربى ها را متقاعد سازند كه گرجستان در مسير توسعه دموكراتيك قرار گرفته است و گرجستان در مناقشه خود با روسيه بر سر مناطق جدايى طلب آبخازيا و اوستياى جنوبى به حمايت اروپايى ها نياز زيادى دارد اما نبايد از اين واقعيت غافل شويم كه غربى ها بيشتر از امور دموكراسى به مسائل ژئوپوليتيك اهميت مى دهند. اين فرضيه بويژه پس از مذاكره مدودف با مركل قوت گرفت كه در آن طرف روسى حل پرونده ادعاهاى سياسى غرب را شرط دوستى جديد كرملين با اروپا قرار داد.
دوشنبه 20 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 339]