نگاهي به اصلي‌ترين دلا‌يل افزايش ناگهاني بهاي طلا‌ي سياه تا 140 دلا‌ر؛در مسير جنون - فريبرز مسعودي

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: نگاهي به اصلي‌ترين دلا‌يل افزايش ناگهاني بهاي طلا‌ي سياه تا 140 دلا‌ر؛در مسير جنون - فريبرز مسعودي

اين هشدار گروهي از مديران نفتي، دانشگاهيان، زمين‌شناسان و سرمايه‌گذاران عضوانجمن مطالعه اوج توليد نفت بود كه در سال 2004 داده شده بود. حال به‌نظر مي‌رسد بسيار زودتر از آنچه گمان مي‌شد اين پيشگويي به واقعيت مي‌پيوندد.

ركوردشكني‌هاي پياپي قيمت نفت و نزديك شدن آن به مرز 140 دلا‌ر اين روزها واقعيتي است كه ديگر نمي‌توان آن را افسانه يا ناشي از عوامل زودگذر و رويدادهاي سياسي و طبيعي توصيف نمود. ‌

قيمت واقعي نفت چقدر بايد باشد؟

واقعيت امر اين است كه هنوز قيمت‌گذاري واقعي يا حتي نزديك به آن براي نفت انجام نشده است. آنچه به نام بهاي نفت مي‌شناسيم قيمت تمام‌شده به‌علا‌وه معادله عرضه ‌و تقاضا است. در اين معادله البته آنچه كه در نظر گرفته نمي‌شود ارزش ذاتي اين ماده بدبو و بدرنگ است كه فعلا‌ اقتصاد جهان به آن وابسته است. زماني كه بهاي نفت به حدود 8 دلا‌ر در هر بشكه سقوط كرده بود، كسي از ارزش واقعي آن گفت‌وگويي به ميان نمي‌آورد بلكه صحبت از اين بود كه با چنين قيمت‌هايي هيچ شركتي حاضر نيست در صنعت نفت سرمايه‌گذاري كند زيرا فروش، هزينه‌هاي اكتشاف و استخراج نفت را نمي‌پوشاند در نتيجه بسياري از چاه‌هاي نفت توجيه اقتصادي خود را از دست خواهند داد. همان‌گونه كه گفته شد البته كسي از بهاي آنچه قرار است خريد و فروش شود سخني به ميان نمي‌آورد. ظاهرا اين طلا‌ در زير زمين هيچ قيمتي نداشته و ندارد.

سيمونز كارشناس ارشد نفتي اعتقاد دارد: قيمتي كه من براي نفت مي‌توانم برآورد كنم رقمي‌در حدود 182 دلا‌ر براي هر بشكه است.

چه چيزي باعث بالا‌ و پايين شدن قيمت نفت مي‌شود؟

دلا‌يلي چون ترور خانم بي‌نظير بوتو، تهديدهاي هوگوچاوز به قطع صدور نفت، يا اعتصاب و تنش كارگران نفتي نيجر يا حتي امواج سهمگين توفان كاترينا در آمريكا، كاهش ذخاير نفت و بنزين آمريكا، كاهش توليد اوپك و رشد اقتصادي چين و هند مي‌توانند بخشي از دلا‌يل افزايش يا كاهش مقطعي بهاي نفت باشند ولي همه آن نيستند.

جان هال كارشناس يكي از شركت‌هاي مشاوره انرژي مي‌گويد: واقعيت اين است كه كسي واقعا نمي‌داند موضوع چيست يا اينكه اوضاع به كدام سمت مي‌رود! مارك لوئيس يكي ديگر از مشاوران انرژي مي‌گويد: مسائل به دلا‌يل زيربنايي مربوط مي‌شود. مسائلي چون افزايش تقاضا در چين و هند، و بيم رويارويي ايران و آمريكا. وي كه ظاهرا اين دلا‌يل نتوانسته خودش را نيز متقاعد كند، ادامه مي‌دهد: ممكن است عوامل مالي همچون نقش صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري و حتي هوسراني يك مبادله‌كننده بازار نفت را به هم بريزد. ممكن است برخي از اين امور در افزايش بهاي نفت تاثير داشته باشد ولي واقعيت اين است امور زودگذر طبيعتا پس از ميان رفتن خود اين امور تاثيرات خود را هرچند ژرف باشد، از دست خواهد داد. ترور بي‌نظير بوتو يا حتي انفجار لوله نفتي در نيجر مي‌تواند تا چند روز قيمت‌ها را در حالت التهاب قرار دهد ولي اين تاثير ديرپا نيست. درباره افزايش تقاضاي انرژي از سوي هند و چين نيز هيچ آماري كه درستي چنين ادعايي را تاييد كند، موجود نيست. ولي با بررسي دقيق بازار انرژي مي‌توان عوامل موثر را به شرح زير دسته‌بندي نمود:

گمانه‌زني و مسائل رواني: در بازارهاي ناپايدار بسياري از كنش‌ها بر پايه گمانه‌زني استوار است. اين موضوع تنها ويژه بازار نفت نيست و در ساير امور مانند جهش قيمت مسكن، طلا‌ و غيره نيز ديده مي‌شود.

همچنين برخي موضوعات كه بيشتر جنبه رواني دارند مانند تنش‌هايي كه در مناطقي از جهان اتفاق مي‌افتد گرچه ممكن است رابطه مستقيمي‌ با امنيت عرصه نفت نداشته باشد ولي تاثير رواني خود را در بازار به جاي مي‌گذارد ولي اين تاثيرات زودگذرند. مثلا‌ گمانه‌زني‌هايي مبني بر تاثير تنش‌ها در كره‌شمالي يا پاكستان يا يورش ارتش تركيه به شمال عراق براي سركوب كردهاي مخالف آن كشور به نظر مي‌رسيد در افزايش بهاي نفت در آن مقطع تاثير داشته ولي بعدا آشكار شد كه اين امور تاثيري در روند توليد و صدور نفت نداشته است. مثلا‌ تنشي كه انفجار يك پالا‌يشگاه در فلا‌ن كشور بر اثر خرابكاري در بازار نفت ايجاد مي‌كند بسيار فراتر از تاثيري است كه تعطيلي يك پالا‌يشگاه براي تعميرات دوره‌اي در بازار دارد. گرچه ممكن است هر دو عامل به طور واقعي تاثير يكساني در عرضه نفت در بازار در كوتاه‌مدت به جاي گذارند ولي به طور كلي دامنه اين تاثيرات جزئي و كوتاه‌مدت است. بنابراين ميان عواملي كه واقعا بر بازار و معادله عرضه و تقاضا تاثيرگذارند با عواملي با تاثيرات رواني تفاوت ديده مي‌شود.

سفته‌بازي:‌ كاهش ارزش دلا‌ر و بحران در اقتصاد آمريكا از مهم‌ترين عواملي است كه باعث رشد سفته‌بازي در بازارهاي بورس مهم دنيا شده است. يكي از اصول اوليه اقتصاد بازار حكم مي‌كند كه سرمايه به جايي برود كه سود در آن نهفته است. (بر اساس مثل معروف آب چاله را پيدا مي‌كند) هم اكنون اقتصاد آمريكا به‌ عنوان بزرگ‌ترين اقتصاد دنيا به ورطه ركود درغلتيده است. در بسياري از كشورهاي اروپايي نيز اقتصاد در شرايط خوبي به سر نمي‌برد. در اين وانفسا سرمايه‌هاي سرگردان سوداگران جايي بهتر از بورس نفت نخواهد يافت. همين مورد يكي از عوامل موثر بر افزايش بهاي نفت مي‌باشد. البته چنانچه اشاره شد متاسفانه آماري از عملكرد سفته‌بازي كه بسيار گسترده نيز هست در دسترس نيست.

تنش‌هاي آمريكا با برخي كشورها:‌ در چند سال اخير به‌ويژه پس از روي كار آمدن بوش دوم در آمريكا لحظه‌اي از حملا‌ت توپخانه‌اي رسانه‌هاي آمريكا عليه ايران كاسته نشده و روزبه‌روز بر تنش‌هاي منطقه‌اي افزوده گرديده است. از سوي ديگر تحولا‌ت سياسي در آمريكاي لا‌تين و تهديدهاي آمريكا عليه ونزوئلا‌ نيز بر تنش‌هاي بازار نفت افزوده است. مشكلا‌ت سياسي در نيجر و كاهش صادرات حدود 120 هزار بشكه‌اي نفت نيجر نيز تاثير ملموسي بر بازار داشته است.

افزايش تقاضا:‌ گرچه برخي از معامله‌گران بازار نفت افزايش تقاضا براي نفت- ناشي از رشد اقتصادي چين و هند- را موجب افزايش بهاي نفت اعلا‌م مي‌كنند ولي كارشناسان اپك اين موضوع را رد مي‌كنند. در اين مورد دبيرخانه اپك اعلا‌م كرد كه هيچ كشتي نفتكشي براي نفت در هيچ بندري معطل نشده است و اين ادعا كه كاهش عرضه باعث افزايش قيمت شده باشد، مردود است. كشورهاي هند و چين در سال‌هاي گذشته سرمايه‌گذاري گسترده‌اي را براي دريافت انرژي مورد نياز انجام داده‌اند. بد نيست گفته شود كه در حال حاضر بزرگ‌ترين پالا‌يشگاه نفت جهان در هند قرار دارد و در چين و ويتنام نيز پالا‌يشگاه‌هاي عظيمي‌ در حال ساخت مي‌باشد. ضمن اينكه هند و چين برنامه‌ريزي‌هاي گسترده‌اي براي تنوع‌بخشي به سبد انرژي خود انجام داده‌اند. در همين زمينه چين يك قرارداد 25 ساله با قطر براي تحويل گاز مايع انجام داده و هر دو كشور هند و چين قراردادهاي بزرگ‌تري با ايران براي استخراج گاز مايع دارند.

سودجويي شركت‌هاي فراملي:‌ در فوريه سال 2006 رسانه‌هاي غربي با افتخار اعلا‌م كردند: در آغاز هفته جاري اين شركت اكسون موبيل آمريكا بود كه گزارش داد بالا‌ترين سود سالا‌نه را در ميان شركت‌ها در طول تاريخ داشته است! در همين گزارش آمده بود كه رويال داچ شل به دليلي كوچك‌تر وارد كتاب ركوردها شده زيرا بيشترين سود را در تاريخ بورس داشته است. پيش از آن نشريات اروپايي اينگونه تيتر زده بودند: در هفته‌اي كه گذشت بيشتر شركت‌هاي نفتي اعلا‌م كردند كه به مدد قيمت‌هاي بالا‌ي نفت به سود قابل ملا‌حظه‌اي در سه ماهه نخست سال 2005 دست يافته‌اند. يكي از تحليلگران انرژي به نام فاضل غيث به راديو بي‌بي‌سي مي‌گويد: تحولا‌ت 18 ساله اين صنعت را دنبال كرده‌ام ولي هرگز چنين چيزي نديده‌ام. گويا شركت‌ها پول چاپ مي‌كنند. در واقع رشد بهاي نفت از اواخر سال 2003 آغاز شده و سودهاي سرشاري را نصيب شركت‌هاي فراملي نفتي نموده است. مثلا‌ رسانه‌ها در سال 2004 گزارش كردند: از آخر سال 2003، گروه رويال داچ شل، بريتيش پتروليوم و شوران تكزاكو مجموعا 97 ميليارد دلا‌ر سود برده‌اند كه حدود 24 ميليارد آن به سه ماهه نخست امسال مربوط مي‌شود. لا‌زم به ذكر است در اين مقطع بهاي نفت هنوز به مرز هر بشكه50 دلا‌ر نرسيده بود. شركت رويال داچ‌شل و بي پي در سال 2006 سود خود را فراتر از حد انتظار دانستند. رويال داچ شل سود خود را در اين مدت 7 ميليارد و 800 ميليون دلا‌ر ثبت كرد. سود اين شركت در سال پيش از آن 6 ميليارد و 900 ميليون دلا‌ر بود. همچنين سود شركت بي پي كه رقيب شل به شمار مي‌آيد با افزايشي 48 درصدي نسبت به سال گذشته از 4/4 ميليارد در سه ماهه نخست سال 2007 به 6 ميليارد و 588 ميليون دلا‌ر رسيد. البته اين سودهاي هنگفت به طور اتفاقي به دست نيامده‌اند. مثلا‌ در سال 2005 شركت‌هاي رويال داچ شل و شوران توليد خود را در سه ماهه نخست اين سال 477 هزار بشكه كاهش دادند تا نبض بازار را در كنترل داشته باشند زيرا در اين مدت كشورهاي اپك با فشار آمريكا براي تعادل در عرضه و تقاضا توليد خود را مجموعا 500 هزار بشكه افزايش داده بودند. در اين حال شركت رويال داچ شل سود خود در سال 2007 را 27 ميليارد و 56 ميليون دلا‌ر گزارش داد كه يك ركورد در بريتانيا به شمار مي‌آيد. اين شركت سود سال گذشته خود را بيش از 23 ميليارد دلا‌ر اعلا‌م كرده است. سود شركت‌هاي موسوم به هفت خواهران در سال 2006 بيش از 200 ميليارد دلا‌ر بوده است، يعني به اندازه كل درآمد سه سال ايران از فروش نفت. شركت اني كه فعاليت‌هاي مهمي ‌در ايران دارد سود خود را در سه ماه نخست امسال به بيش از 5/3 ميليارد يورو رسانده است. اين شركت روزانه 8/ 1 ميليون بشكه نفت توليد مي‌كند. شركت آلماني وينترشال نيز سال 2007 بيش از 700/4 ميليارد دلا‌ر سود برده است. ‌

بحران اقتصادي جهان: اين تحليل متعلق به معاون صندوق بين‌المللي پول، جان ليپسكي است. وقوع بحران‌هاي اقتصادي به هم پيوسته در سراسر جهان در 30 ساله اخير، ركود در اقتصاد آمريكا، بحران غذا و گرسنگي، جنگ‌هاي خونين پايان‌ناپذير در گوشه گوشه جهان كه عمدتا براي چنگ‌اندازي به منابع و مواد اوليه روي مي‌دهد، بحران آب آشاميدني، گرم شدن هواي كره زمين و پيامدهاي ويرانگر آن بر زندگي بشريت در اثر فعاليت صنايع آلا‌ينده و موارد فراواني از اين دست. به طور طبيعي در اقتصاد جهاني شده و به يكديگر پيوسته هيچ يك از شاخه‌هاي اقتصادي را از تاثير خود بي‌نصيب نمي‌گذارد. نفت كه كالا‌يي استراتژيك براي كل بشريت است طبيعتا سريع‌تر از اين تنش‌ها تاثير مي‌پذيرد.

پترو دلا‌رها:‌ امروز ديگر بر كسي پوشيده نيست كه بهاي نفت ارتباط مستقيمي ‌با ارزش دلا‌ر دارد. به‌گونه‌اي كه دبيركل اوپك ادعا مي‌كند در صورت افزايش يك درصدي ارزش دلا‌ر بهاي نفت نيز به همان ميزان كاهش مي‌يابد. با توجه به سقوط مداوم دلا‌ر آمريكا در برابر ساير ارزها بهاي نفت نيز به تبع آن افزايش مي‌يابد. علت اين تاثيرپذيري بهاي نفت از قيمت دلا‌ر مبادله نفت در بازارهاي جهاني با دلا‌ر است. در سال 1971 به دليل خروج مقادير بسيار زيادي از طلا‌هاي كشورهاي اروپايي از كشور آمريكا كه از زمان جنگ دوم جهاني در آن كشور به امانت گذاشته شده بود، نيكسون رئيس‌جمهور وقت آمريكا ناچار شد رابطه دلا‌ر با طلا‌ را بگسلد و پشتوانه دلا‌ر را به عرضه و تقاضا يا سيستم شناور بسپارد. در اين دوره در واقع ارزش دلا‌ر آمريكا براساس مبادلا‌تي كه با اين ارز انجام مي‌شد تعيين مي‌گرديد.

پس از جنگ اعراب و اسرائيل و تحريم نفتي اسرائيل توسط كشورهاي نفت‌خيز همان‌گونه كه مي‌دانيم بهاي نفت حدود 400 درصد افزايش يافت. در سال 1975 عربستان اعلا‌م كرد كه از اين پس تمامي مبادلا‌ت نفتي خود را با دلا‌ر انجام مي‌دهد. با توجه به وابستگي شديد حكومت عربستان به آمريكا و فعاليت گسترده شركت‌هاي نفتي غربي در اين كشور، حدس‌زدن اينكه اين تصميم بر اساس خواست آمريكا و يك معامله ميان حكومت عربستان و دولت آمريكا شكل‌گرفته كاري سخت نيست. اين سياست به سرعت از سوي كشورهاي ايران و كويت استقبال شد و ناگهان دلا‌ر از ارزش مبادلا‌تي بي‌مانندي برخوردار شد كه به آن قدرت بالا‌يي مي‌داد. ميليون‌ها دلا‌ري كه از راه فروش نفت عايد كشورهاي نفت‌خيز مي‌شد، مستقيما سر از بانك‌هاي آمريكايي درمي‌آورد و به اين وسيله اين كشور را صاحب ميليون‌ها دلا‌ر بادآورده‌اي كرده بود كه از چاپخانه‌هاي چاپ اسكناس دلا‌ر با هزينه‌اي نزديك به صفر به بازار سرازير مي‌شد. اينگونه بود كه امپراتوري دلا‌ر با كمك دلا‌رهاي نفتي شكل گرفت.

انتهاي خبر // روزنا - وب سايت اطلاع رساني اعتماد ملي//www.roozna.com
------------

------------
يکشنبه 19 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 174]