كارشناسان: زنگ‌ خطر تكرار آتش ‌سوزيها در جنگل‌ هاي شمال شنيده مي‌شود

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: بنا بر آمار رسمي، از سال 1377 تا 1389 در جنگل‌ها و مراتع شمال كشور سه هزارو 215 فقره آتش‌سوزي رخ داد كه منجر به تخريب 15 هزار و هشت هكتار از عرصه‌هاي منابع طبيعي كشور شد. 31 درصد اين تخريب‌ها، يعني چهارهزارو 707 هكتار فقط در سال 1389 روي داد كه سه هزارو 575 هكتار آن در استان گلستان بود. اين درحالي است كه در سال 1388 مجموع مساحت جنگل‌ها و مراتع آسيب ديده از آتش‌سوزي 5/400 هكتار يعني نزديك به يك دوازدهم سال 1389 بود. حريق آذرماه 89 در جنگل‌هاي استان گلستان به دليل صخره‌اي و سخت‌گذر بودن محل آتش‌سوزي و همچنين برخي ضعف‌هاي مديريتي حدود يك ماه طول كشيد و عاقبت نيز بارش باران عامل اصلي اطفاي آن بود. به عقيده كارشناسان، مهم‌ترين علل وقوع و تشديد آتش‌سوزي در جنگل‌هاي شمال عبارت است از افزايش حضور مردم بومي و غيربومي، تغييرات جوي و نوسانات غيرمعمول آب و هوايي، ضعف مجريان طرح‌هاي جنگل‌داري بويژه در جنگل‌كاري‌ها و در اجراي عمليات فني نظير عمليات بهداشتي و پرورشي، وارد كردن گونه‌هاي درختي غيربومي و حساس به آتش‌سوزي نظير سوزني برگان، كم‌رنگ شدن پيش‌بيني و اجراي عمليات پيشگيرانه از حريق در طرح‌هاي جنگل‌داري، كمبود امكانات اطفاي حريق و استفاده از ابزارهاي سنتي. جنگل‌هاي شمال ايران اغلب از گونه‌هاي پهن‌برگ تشكيل شده است كه حساسيت كمتري در مقايسه با سوزني‌برگان در مقابل آتش‌سوزي دارد زيرا رزين و صمغ موجود در سوزني ‌برگان، شدت آتش را بيشتر مي‌كند. از اين نظر خطر آتش‌سوزي در شمال ايران به اندازه‌اي كه در جنگل‌هاي سوزني‌برگ غرب فرانسه يا آمريكا يا منطقه مديترانه روي مي‌دهد نيست. ولي به دليل كمبود سطح جنگل در ايران و اين‌كه جنگل‌هاي شمال، تنها جنگل انبوه كشور محسوب مي‌شود، خطر آتش‌سوزي در اين جنگل‌ها جدي است. اين امر بويژه براثر تغييرات آب و هوايي از جمله خشكي و گرماي سال‌هاي اخير اهميت زيادي مي‌يابد. علتِ بسياري از حريق‌ها در جنگل‌ها و مراتع شمال معلوم نمي‌شود. ممكن است دامد‌ار يا شكارچي يا گردشگري كه براي پخت غذا آتش روشن كرده است، آن را به طور كامل خاموش نكند و براثر وزش باد از يك طرف و خشكي برگ‌ها و خرده چوب‌هاي كف جنگل از طرف ديگر، آتش گسترده‌ رخ دهد. البته معدودي از آتش‌ها نيز به‌ عمد و با هدف تصرف زمين يا انتقام‌گيري از ادارات منابع طبيعي افروخته مي‌شود. تاثير واضح آتش‌سوزي بر درختان و گياهان كف جنگل است. ولي حريق، آثار مخرب زيادي هم بر خاك جنگل دارد و چون حيات درختان وابسته به خاك است، ازبين رفتن خصوصيات لازم خاك باعث اخلال در رويش گياهان جنگل مي‌شود. يك كارشناس معاونت مناطق مرطوب و نيمه مرطوب سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري كشور گفت: آتش‌سوزي در جنگل به چهار نوع زميني و سطحي و تاجي و تنه‌اي تقسيم مي‌شود. جهانگير جهاندار در گفت وگو با ايرنا افزود: آتش‌سوزي زميني در مناطقي كه مواد آتش‌گير مانند رگه‌هاي زغال سنگ و تُورْب و مواد آلي تجزيه نشده وجود دارد رخ مي‌دهد و از نظر ميزان خسارت، براي جنگل‌هاي ما اهميت چنداني ندارد. وي درباره آتش‌سوزي سطحي اظهار ‌داشت: اين نوع حريق براثر آتش گرفتن پوشش مرده گياهي و نهال‌هاي كوچك به وجود مي‌آيد و سطح وسيعي از جنگل را نابود مي‌كند. به گفته جهاندار، آتش‌سوزي تاجي در تاج درختان و نهال‌ها رخ مي‌دهد و براي جنگل بسيار خطرناك است كه در آن، براثر حرارت، به لايه‌ زاينده گياه صدمه مي‌رسد و موجب مرگ درختان مي‌شود و آتش‌سوزي تنه‌اي نيز به درختان ميان‌تهي و خشك سرايت مي‌كند. اين كارشناس جنگل درباره علل حريق در جنگل يادآورشد: حريق‌هاي غيرعمدي يكي از دلايل مهم آتش‌سوزي در جنگل است كه اغلب به دست چوپانان ، شكارچيان و قاچاقچيان چوب كه در اعماق جنگل براي گرم شدن يا پخت غذا آتش روشن مي‌كنند و آن را به طور كامل خاموش نمي‌كنند رخ مي‌دهد. وي با اشاره به اين‌كه برخي حريق‌ها نيز عمدي است تصريح كرد: كمبود سطح زمين‌هاي كشاورزي و نداشتن مرتع براي تعليف دام، روستاييان و جنگل‌نشينان شمال را وادار مي‌كند كه با آتش زدن جنگل به مساحت زمين‌هاي كشاورزي و مراتع خود بيفزايند. كارشناس معاونت مناطق مرطوب و نيمه مرطوب سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري كشور ادامه مي‌دهد: آتش زدن بقاياي محصولات كشاورزي نيز يكي ديگر از عوامل بروز حريق در جنگل است و حتي جرقه ناشي از شليك تفنگ‌هاي سرپر نيز ممكن است باعث حريق شود. جهاندار تاكيد ‌كرد : برخي از آتش‌سوزي‌ها نيز به طور طبيعي روي مي‌دهد كه مي‌توان به اصابت صاعقه و يا واكنش‌هاي شيميايي ناشي از تخمير مواد آلي اشاره كرد. وي خسارات آتش‌سوزي در جنگل‌هاي شمال را به صورت تغيير تركيب جنگل و نابودي گونه‌هايي همچون افرا، بلوط، راش، آزاد، گيلاس جنگلي، بارانَك، نَمْدار و ديگر گونه‌هاي با ارزش بر اثر از بين رفتن بُنْ‌لايه (cambium) بر ‌شمرد و مي‌گويد: طبق بررسي‌هاي انجام شده، حرارتي بين 65 تا 69 درجه سانتي‌گراد براي كشتن بن‌لايه كافي است. اين كارشناس جنگل بيان كرد: اگر خسارت در بن‌لايه به نحوي باشد كه يك نوار حلقوي آن دچار مرگ شود، درخت حالت كَت‌زدگي پيدا مي‌كند و خشك مي‌شود و يا در صورت زنده ماندن، در چوبِ درخت عيب و نقص دايم ايجاد مي‌شود. جهاندار با تاكيد بر اين كه نهال‌هاي جوان به دليل داشتن پوست نازك، بيش از درختان بر اثر آتش‌سوزي صدمه مي‌بينند، به ايرنا گفت: گاهي اوقات حتي آتش‌سوزي‌هاي خفيف نيز موجب از بين رفتن نهال‌ها مي‌شود. وي اضافه كرد : آتش‌سوزي در مناطقي از جنگل كه براي مقاصد تفريحي و تفرجي استفاده مي‌شود نه تنها باعث از بين رفتن درختان و نهال‌ها و پوشش مرده و زنده مي‌شود، بلكه منظره طبيعت را غير مطلوب مي‌كند و ارزش تفرجي جنگل را به شدت كاهش مي‌دهد. كارشناسان مي‌گويند : عوامل جوي اثرگذار بر آتش‌سوزي شامل رطوبت نسبي كمتر از 40 درصد، دماي بيش از 25 درجه سانتي‌گراد، ناپايداري‌هاي جوي، نوع و سرعت باد است كه مخرب‌ترين آن گرمباد يا فون (foehn) با سرعت بيش از 20 كيلومتر بر ساعت است. به طور كلي رطوبت نسبي هوا بيشترين همبستگي را با وقوع حريق دارد و به عبارت ديگر خشكي هوا عاملي بسيار مهم در مساعد شدن زمينه وقوع آتش‌سوزي در جنگل و مرتع است. پژوهشگر مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان مازندران، ايستگاه نوشهر درباره راهكارهاي جلوگيري از تكرار آتش‌سوزي‌هاي گسترده سال 1389 به خبرنگار ايرنا گفت: براي تكرار نشدن اتفاقات پارسال در اين عرصه ها بايد كارهاي زيادي انجام شود. يوسف گرجي بحري ادامه داد : با توجه به شرايط فعلي يعني تغيير اقليم و بالا رفتن ميانگين دماي كره زمين و بروز دوره‌هاي طولاني خشك‌سالي، لازم است اقدامات پيش‌گيرانه مختلفي صورت گيرد. وي با تاكيد بر اين مساله كه در سال 1389 فقط حدود 120 روز باراني در ايستگاه هوا شناسي نوشهر ثبت شد، اظهار داشت: طبق همين آمار، كل بارندگي در سال 1389 كمتر از 1100 ميلي‌متر بود در حالي كه ميانگين بارندگي بلند مدت نوشهر هزار و 350 ميلي متر است. اين پژوهشگر تصريح كرد : توجه به اين آمار نشان مي‌دهد كه ميانگين دما نيز افزايش يافته و ماه‌هاي خشك بيشتر شده است و همه اين‌ها به معناي مساعد شدن اوضاع براي وقوع آتش‌سوزي در جنگل است. گرجي بحري با بيان اين كه جنگل‌هاي ما از نظر اقليمي به طور طبيعي در معرض آتش‌سوزي است ، گفت : از اين نظر كاري نمي‌توانيم بكنيم ولي دست كم مي‌توانيم امكانات كشف و اطفاي حريق خود را ارتقا بخشيم و براي مثال با بطري و دبه آتش جنگل را خاموش نكنيم! پژوهشگر مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان مازندران، ايستگاه نوشهر تصريح ‌كرد: ما هيچ راهي نداريم مگر اين‌كه اگر منابع طبيعي را مهم مي‌دانيم مراقبت از آن را گسترش دهيم و اين هدف جز با وجود جاده‌هاي دسترسي به مناطق آتش‌گير به دست نمي‌آيد. وي اضافه كرد : براي كشف آتش بايد از برج مراقبت و دوربين مدار بسته و سامانه‌هاي ماهواره‌اي و هشدار دهنده و همچنين تحليل‌هاي ديجيتال استفاده كنيم تا در كوتاه‌ترين زمان ممكن وقوع حريق را تشخيص دهيم. به گفته گرجي بحري، نيروي انساني نيز از بخش‌هاي مهم كشف و اطفاي حريق در جنگل ‌هاي شمال است و بايد از نيروي انساني آموزش ديده كه قادر به پايش است بهره گرفته شود. وي تاكيد ‌كرد : در اين ارتباط دو كار مهم بايد انجام شود،نخستين اقدام، تسهيل در دسترسي به عرصه‌هاي منابع طبيعي با گسترش جاده‌هاي جنگلي و دومين اقدام، بردن امكانات پايش جنگل به درون طبيعت است. گرجي بحري با اشاره به ناكامي‌هاي رخ داده در اطفاي آتش‌سوزي سال 1389 در جنگل‌هاي گلستان خاطرنشان كرد : استفاده از كارگران روزمزد براي فرونشاندن آتش تصميم درستي نبود و كار اطفا را بسيار طولاني كرد. اين پژوهشگر تاكيد كرد : روستاييان ساكن در اطراف مناطقي كه در خطر آتش‌سوزي قرار دارند، آموزش داده شوند و خاموش كردن آتش با استفاده از مردم محلي و مساعدت شوراي اسلامي روستاها و سازمان‌ها و انجمن‌هاي غير دولتي صورت گيرد. وي مي‌گويد: خود روستاييان و ساكناني كه نزديك به محل آتش‌سوزي هستند بهتر مي‌توانند آتش را اطفا كنند و اين‌كه از منطقه‌اي ديگر با ميني‌بوس افرادي را به صورت كارگر روزمزد به آن محل منتقل كنيم تا آتش را خاموش كنند كار درستي نيست. پژوهشگر مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان مازندران، ايستگاه نوشهر با تاكيد بر لزوم اصل پيشگيري در اين بخش گفت : لازم است سازمان جنگل‌ها به مناطقي كه سابقه آتش‌سوزي در جنگل دارد برود و افرادي را انتخاب و به آنان آموزش‌ها و امكانات لازم را بدهد تا پيش از وقوع حريق، سازمان‌دهي و برنامه كاري مشخصي وجود داشته باشد و در هنگام حادثه، كارها با سرعت و نظم بيشتري انجام شود. صاحب‌نظران مي‌گويند : در شمال كشور، بحراني‌ترين فصل وقوع آتش‌سوزي در جنگل‌ها و مراتع، ماه‌هاي آذر و دي و بهمن است و از نظر ساعت نيز 62 درصد حريق‌ها از ساعت 12 تا 18 روي مي‌دهد. بنابراين خطرناك‌ترين زمان سوختن جنگل از ظهر تا عصر همان روز است، چون در طول ساعات ياد شده هوا گرم و رطوبت موجود در هوا و چوب و ديگر مواد سوختني به حداقل رسيده و مبارزه با آتش‌سوزي و مهار آن بسيار مشكل است. در عوض بهترين زمان مبارزه با حريق جنگل از ساعت 18 تا ساعت 10 صبح روز بعد است چون در اين ساعات، هوا سرد است و رطوبت موجود در هوا و مواد سوختني به حداكثر رسيده و مبارزه با آتش‌سوزي را آسان مي‌كند. البته مبارزه با آتش‌سوزي در شب نيز مشكلات فراواني دارد. بديهي است اطفاي حريق چه در شب و چه در روز نيازمند همكاري و هماهنگي سازمان‌ها و نهاد‌هاي مختلف است زيرا گستردگي كار به نحوي است كه از عهده يك سازمان خارج است. فرمانده يگان حفاظت منابع طبيعي غرب مازندران در پاسخ به اين سوال خبرنگار ايرنا كه همكاري ستاد بحران استان مازندران براي اطفاي حريق تا چه حد بوده است، گفت: در حريق ‌هاي رخ داده، اين ستاد همكاري لازم را براي استفاده از نيروي انساني ادارات مختلف فراهم كرده است. سرهنگ يوسف‌علي اديب در گفت و گو با ايرنا افزود : ستاد بحران با هماهنگ كردن نيروي انتظامي و هلال احمر و فرمانداري، همچنين در اختيار گذاشتن يك فروند بالگرد، نقش موثري در اطفاي حريق جنگل‌ها و مراتع شمال داشته است. وي درباره ميزان آمادگي يگان حفاظت منابع طبيعي براي جلوگيري از تكرار آتش‌سوزي‌هاي گسترده سال 1389 اظهار داشت : نيروهاي يگان و به طور كلي نيروهاي منابع طبيعي به منظور پيش‌گيري از بروز هر گونه حريق احتمالي، با تمام امكانات موجود به صورت كشيك‌هاي شبانه‌روزي آماده كشف و خاموش كردن آتش‌سوزي هستند. اديب با ناكافي دانستن امكانات فعلي اطفاي حريق يادآور شد: با توجه به گستردگي مناطق تحت پوشش و عوامل متعدد تاثيرگذار در بروز آتش‌سوزي، امكانات مختلفي نياز است كه مي‌توان به ماشين‌هاي آب‌رساني، بالگرد، نيروي انساني ماهر، بي‌سيم با برد بلند يا با پوشش گسترده اشاره كرد. فرمانده يگان حفاظت منابع طبيعي غرب مازندران درباره عمدي يا سهوي بودن حريق‌هاي رخ داده در جنگل‌ مي‌گويد: اغلبِ آتش‌سوزي‌هاي جنگل سهوي و ناشي از سهل‌انگاري مسافران و شكارچيان و اين گونه افراد است كه با ايجاد آتش در مناطق بحراني موجب وقوع حريق در جنگل مي‌شوند. اديب اضافه ‌كرد: البته برخي از آتش‌سوزي‌ها نيز عمدي و با اغراض گوناگون است كه به همين دليل دو نفر در محدوده واحد منابع طبيعي دو آب حسن آباد در شهرستان چالوس بازداشت و جريمه شدند. كارشناسان معتقدند برخي از مهم‌ترين اقدامات در زمينه پيش‌گيري و اطفاي حريق شامل شناخت عرصه‌هاي بحراني و حساس، تشكيل ستادهاي اطفا و مشخص شدن وظايف هر بخش،آماده‌باش كليه نيروها و ادوات و تجهيزات قبل ازشروع بحران، اجراي عمليات بهداشتي در جنگل‌هاي طبيعي و مراتع، اجراي عمليات پرورشي در جنگل‌كاري‌هاي سنواتي است. همچنين آميختگي گونه‌ها با هدف كاهش حساسيت و مقاوم كردن جنگل به حريق، پيش‌ بيني احداث آتش‌بُر و پاك‌سازي آتش‌بُرهاي قبلي، ايجاد و تقويت اسكادران هوايي در زمينه گشت و اطفاي حريق، آموزش عمومي مردم در پيش‌گيري و بهره‌گيري از مشاركت آنها نيز از كارهاي لازم در اين زمينه است. البته بايد به مساله گنجاندن الزامات حفاظتي ـ حمايتي در هنگام تهيه طرح‌هاي منابع طبيعي و ملزم كردن مجريان طرح‌ها به اجراي تعهدات و انجام دادن اقدامات پيش‌گيرانه از آتش‌سوزي و همچنين بازسازي مناطق آسيب ديده از حريق در قالب طرح و برنامه مشخص و تغيير نگرش بر مديريت منابع طبيعي نيز توجه كرد. شمال ايران داراي 9/1 ميليون هكتار جنگل و 7/1 ميليون هكتار مرتع است. ك/4 7517/621/506/503

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 842]