بسيج و قدرت نرم

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: بسيج و قدرت نرم
غلام رضا محمديقدرت كليدي ترين مؤلفه تعيين كننده مناسبات و جايگاه كشورها در عرصه بين المللي و نهادها در عرصه داخلي مي باشد. واقعيت هاي جهان مبين آن است كه اغلب كشورها درصددند قدرت سخت را به قدرت نرم، زور را به قانون، قدرت را به اقتدار و حمله را به نفوذ تبديل نمايند. بنابراين مشخص است كه حركت به سوي بعد نرم افزاري قدرت در دستور كار بيشتر كشورها قرار دارد.قدرت نرم، قدرت هدايت كردن، جذب كردن و سرمشق بودن است. قدرت نرم يعني توانايي يك كشور در صحنه بين المللي يا يك سازمان و نهاد در صحنه داخلي براي جذب به سوي خود، با ايده ها، ارزشها و ايدئولوژي خود يا توانايي در جهت واداشتن سايرين به اين كه آنها نيز مانند او بيانديشند.(1)اين قدرت ارتباط تنگاتنگي با قدرتهاي بي شكل (form less power) نظير فرهنگ، ايدئولوژي، ارزشها و... دارد.جهان شمولي فرهنگي يك كشور و توانائي اش براي تعيين هنجارها، قواعد و رژيمهاي حقوقي و بين المللي از منابع كليدي قدرت آن كشور به شمار مي آيد.قدرت نرم، ظاهري آرام و مخملي و باطني استوار و آهني دارد. به بيان ديگر هر چند قدرت نرم بنا به برخي تقسيم بندي ها در زمره قدرتهاي نامحسوس جاي مي گيرد ولي از آن جا كه هدف اصلي آن جذب قلوب و اذهان است، بنابراين داراي آثار و تاثيرگذاري بسيار عميق تر از قدرت سخت مي باشد. چرا كه قدرت نرم با باور، ايمان، نوع نگاه، ارزشها، فهم ديگران، تعريف خود و درون مايه انسان و... طرف مقابل (مردم خودي يا ملت. دولت ديگر) سروكار دارد.در اين راستا بدون ترديد عمق استراتژيك و راهبردي هر نظام با ثبات واقعي، مردم هستند. چرا كه عنصر اصلي در وضعيت هاي آفندي و پدافندي، مردم هستند. به عبارتي دفاع.تهاجم بدون حمايت مردم قرين موفقيت نخواهد شد.به عنوان مثال شكست آمريكا در ويتنام به عنوان يك مورد آفندي و شكست رژيم صدام به عنوان يك مورد پدافندي، مثالهايي بارز مبني بر تأييد ادعاي فوق مي باشد. بنابراين به منظور كسب حمايت مردم از سياستهاي دولت و نظام، استفاده از قدرت نرم ضروري است.بر اين اساس، استفاده از قدرت نرم نياز به تبيين مؤلفه هاي قدرت نرم دارد كه يكي از ضروري ترين و اساسي ترين آنها، مشاركت مي باشد.(2)(اگر چه مؤلفه هاي ديگر همچون مشروعيت- موفقيت و... در اين قدرت موثر هستند) مشاركت عمومي و حداكثري مردم در هدايت اهداف و راهبردهاي دولتها در جهت اعمال قدرت نرم بسيار موثر است كه يكي از اصول راهبردي مشاركت عمومي، وحدت ملي است به گونه اي كه مي توان گفت كه شاكله فرهنگ، سياست، اقتصاد و دفاع در هر كشوري بر همبستگي و وحدت ملي استوار است. بنابراين اساس انديشه همبستگي و وحدت ملي در قدرت نرم و اعمال آن نمي تواند مورد ترديد واقع شود. اگرچه مباني، منابع، عوامل و عناصر سازنده انسجام ملي، پيامدها و تبعات گوناگون سياسي- اجتماعي و اقتصادي، فرهنگي آن مي تواند در دو حوزه داخلي و كنش هاي بين المللي از منظرهاي مختلف مورد نقد و بررسي قرار گيرد.انديشه وحدت ملي در هر يك از نظامهاي فكري و سياسي به گونه اي خاص جلوه مي كند. به نحوي كه نظام هاي ليبرال- دموكراسي، همبستگي و وحدت ملي را محصول قرار داد اجتماعي و اعمال گونه اي تساهل و بدباري نظري و رفتاري در عرصه اجتماعي و سياسي مي دانند.(3)و بدين ترتيب اينان بر انديشه يكتاانگاري محض خط بطلان مي كشند و اين در حالي است كه سيستم هاي سياسي- فكري تمركزگرا در اساس چندگانه انديشي ترديد كرده و بر ضرورت يكسان سازي و اختلاف زدايي و وحدت گرايي در عرصه انديشه و عمل در جهت بالا بردن شاخص و نمودار قدرت نرم تاكيد مي نمايند.با توجه به مباحث مطرح شده لزوم افزايش ضريب وحدت ملي در كشورمان كه يكي از عناصر راهبردي افزايش قدرت نرم هم مي باشد با توجه به مسايل ذيل داراي اهميت دو چندان خواهد شد:1- وحدت بن مايه يك انديشه جمعي پويا براي رسيدن به مرزهاي ترقي و تعالي مي باشد.اگر در جهان عزمي به هدف اجابت رسيده است بر اثر دو مؤلفه بوده است كه اولي در پشتكار و سعي خلاصه شده و دومي در همدلي و وحدت متجلي شده است.سير تطور فلسفه سياسي و نظرات انديشمندان اين علم در گذر زمان همگي حول وحدت ملي و يكپارچگي هويت، دولت- ملت سير مي كرده است. تاريخ بسيار به ياد دارد افول تمدنهايي را كه در اثر گسستگي و چنددستگي به ضعف و سستي افتاده اند و چه ملت- دولتهايي كه در اثر وحدت ملي توانسته اند با افزايش قدرت نرم خود از قله هاي صعب العبور گذر كنند.سخن آن حكيم نكته دان كه وحدت را استراتژي هر ملت كهن و ريشه داري مي داند امري صحيح و معقول مي باشد و اگر همه توجه دولت مردان صرف اين شود كه انسجام ملي پررنگتر شود دولت به بيراهه نرفته است. پس در اينكه انسجام ملي امري استراتژيك و حياتي در افزايش قدرت نرم است شكي وجود ندارد.(4)2- ماهيت ايران و ايراني و مولفه هايي چون دين اسلام، انقلاب اسلامي، گذشته اي پرافتخار و خدمات متقابل ايران و ايراني به اسلام و جهان اسلام حقيقت ديگري را خلق مي كند و آن اينكه ايراني نه تنها در برابر خود و ملت خويش مسئول است بلكه به واسطه دين اسلام وظيفه اي مضاعف در برابر ديگر ملتها نيز دارد.براساس تعاليم مكتب اسلام هرمسلماني نسبت به برادران و خواهران ايماني اش مسئول است بنابراين درعرصه بين المللي دايره وحدت ملي فراتر از مرزهاي جغرافيايي، نژادي، زباني، فرهنگي و... ديده مي شود و به واقعيتي به نام وحدت ملي، اسلامي مي رسد كه همانا هويت و ماهيت ملت ايران را شكل مي دهد. در ابعاد داخلي هم اين اصول و شاخصه ها وقتي در كل جامعه بطور يكسان تبيين و اجرا شود در سايه بالارفتن ضريب انسجام ملي توانايي و قدرت نرم نظام هم درمقابل توطئه دشمنان بالا خواهدرفت.3- سال 1385 از حيث توطئه هاي دشمنان در اختلاف افكني بين شيعه و سني و كلا بين مذاهب مختلف موجود در كشورمان ركورد دار بود. بعد از پيروزي هاي غرورآفرين حزب الله لبنان در جنگ 33 روزه با اسراييل، مستاصل شدن آمريكا درعراق و روي كارآمدن دولتي درعراق برخلاف خواست آمريكا، دشمنان اسلام و ايران به نيرنگ كهنه ولي كارا، يعني اختلاف مذهبي به ويژه بين شيعه و سني دست زدند، اين سياست را هم در ابعاد بين المللي و هم در بعد داخلي پيش گرفتند، اقدامات انفعالي درمقابل هم قراردادن شيعه و سني در استانهاي مختلف همراه با ترورها و شبه افكني ها و... از جمله اين اقدامات در جهت از بين بردن انسجام ملي در كشور بود.4-كشور ما از تنوع قومي، گويشها، فرهنگ، آداب و رسوم و نژادها و... برخوردار است، بررسي درست و شناخت اصولي و برخورد منطقي با اين نكته ضريب وحدت ملي را در جهت افزايش قدرت كشور بالا خواهدبرد.با اين اوصاف و با توجه به مباحث ذكرشده، و با توجه به اين نكته مهم كه در بعد داخلي تلاش دشمنان بعد از ناكامي آنها در مواجهه نظامي و اقتصادي، درجهت به شكست كشاندن انقلاب اسلامي، اكنون به راهبرد استفاده از قدرت نرم در جهت خدشه واردنمودن به وحدت ملي و ايجاد نفرقه هاي قومي- مذهبي - سياسي و حتي فرهنگي در جهت ايجاد زمينه هاي انقلابات مخملي نظير آنچه كه در گرجستان و يا اوكراين اتفاق افتاد و يا حداقل كم كردن ميزان قدرت نرم و سخت كشور در مواجه با تهاجمات آنها روي آورده است.براين اساس نقش نهادهايي كه در ايجاد، حفظ و تحكيم وحدت ملي و مقابله به توطئه نرم دشمنان در حركت هستند، پررنگتر ديده مي شود. بسيج به عنوان نهادي كه نمونه كلي از اصل نظام اسلامي ايران كه توانسته است تقريبا تمامي اقشار ملت ايران را با تمامي تفاوتهاي فرهنگي- نژادي- قومي- مذهبي - زباني- اقتصادي و حتي سياسي در يك تشكل منسجم گردهم آورد، نقش اساسي و راهبردي در حفظ و تقويت وحدت ملي دارد. براين اساس لزوم شناخت شاخصه هاي قدرت نرم بسيج در وحدت ملي در جهت تقويت آنها و همچنين جلوگيري از آسيب آنها بسيار مهم جلوه مي كند.شاخصه هاي قدرت نرم بسيج:تاكيد بسيج بر عناصر عام و شاخصه هايي كه عموم مردم بر آنها معتقد هستند يكي از ويژگيهاي منحصر به فرد بسيج است كه در كمتر نهادي چه در داخل و چه در عرصه بين المللي و در كشورهاي ديگر مي توان نظيري براي آنها پيدا نمود. اين شاخصه ها عبارتنداز:1-اسلاميت:جمعيت عظيم اسلامي كشورمان كه در حدود 98% آنها مسلمان هستند، در صورتي كه امت واحده باشد مي تواند رشته ابرقدرتها و استكبار جهاني را پنبه كند و مانع نفوذ آنها دربين قشرهاي مختلف مردم شوند.لذا بهترين راه نفوذ در بين اين امت واحده، ايجاد اختلاف مذهبي است. متاسفانه در سالهاي اخير و بعد از اشغال عراق توسط آمريكا، زمينه اين امر در كشورمان ازسوي كشورهاي متخاصم بگونه اي در حال فراهم شدن بود كه زمينه را براي درگيري اقوام و شيعه و سني و ايجاد اختلاف مذهبي در كشورمان در جهت تضعيف انسجام ملي بوجود آيد كه با هوشياري مردم به شكست كشيده شد.بسيج با هوشياري به شاخصه قدرت نرم اسلاميت تاكيد نموده است كه اين عامل در چند بعد باعث تقويت انسجام ملي در كشور در بعد مذهبي شده است: 1- جمع شدن افراد با مذاهب مختلف در زير ساختار بسيج باعث افزايش وحدت و انسجام ملي و اخوت اسلامي بين شيعه و سني و حتي بين مذاهب ديگر با يكديگر شده است، وقتي كه در فعاليتهاي بسيج چه فعاليتهاي فرهنگي، نظامي، سياسي و... برادران شيعه و سني و ديگر مذاهب دوشادوش هم فعاليت مي كنند، وحدت و همبستگي و انسجام در ديدگاهها و هم فكري و همراهي بين آنها بيشتر شده و در سايه اين وحدت، قدرت نرم بسيج در مقابل تفرقه افكني مذهبي دشمنان سد خواهد شد.تبلور عيني اين همراهي مذهبي را ما در 8سال دفاع مقدس بخوبي لمس كرديم، جائي كه برادران شيعه و سني در كنار هم در مقابل تهاجمات دشمن متخاصم ايستادگي نمودند و خونشان در هم امتزاج يافت و در هم آميخت تا درخت بزرگ انقلاب اسلامي پابرجا بماند.امروزه هم كه راهبرد دشمن از جنگ سخت به سوي جنگ نرم تغيير يافته است لزوم اين وحدت و همدلي بيش از پيش احساس مي شود.2- ايرانيت:وجود جامعه متنوع با حضور قوميت هاي مختلف با گرايش هاي فرهنگي و زباني متفاوت، همواره مورد تحريك دشمنان براي ايجاد اختلاف در ميان اين اقوام بوده است. در اين ميان بايد تأكيد كرد كه در جامعه فرهنگي متنوع ايراني- اسلامي خرده فرهنگ هاي موجود هويت خويش را تعريف كرده و درعين حال با فرهنگ بزرگ حاكم بر جامعه نيز همزيستي مسالمت آميز داشته اند. فارس، لر، بلوچ، عرب، ترك، لك، گيلك، تركمن و... همه ايراني هستند. بي گمان توازن ميان خرده فرهنگها و فرهنگ ملي، محصول بزرگي به نام انسجام ملي را به همراه داشته است.اين امر همواره مورد تهاجم دشمنان قرار گرفته است، در طول تاريخ تأسيس كشورمان، تئوري تفرقه بيانداز و حكومت كن از سوي استكبار مورد استفاده قرار گرفته است، بعد از پيروزي انقلاب اسلامي، اين امر روند ديگري را در پيش گرفت، ايجاد گروه هاي خود ساخته فرقه اي و قومي و يا ايجاد درگيريهاي قومي با ميدان داري افراد خود فروخته كه مورد حمايت استكبار قرار مي گرفت از يك سو، و از ديگر سو كوبيدن بر طبل تضاد فرهنگي و قومي در جهت ايجاد افتراق قومي از سياستهاي آنها است كه در سالهاي اخير رونق بيشتري پيدا كرده است. ايجاد گروههاي پان تركيسم، استقلال خواهي اكراد، جدائي خواهي اعراب، ايجاد توهم تحقير بلوچها، استهزاء قوم لر و رواج فرهنگ تحقير اقوام توسط هم و... كه به روشهاي مختلف از سوي استكبار در كشور ما زمينه سازي شده است.بسيج در اين زمينه اوج قدرت نرم خود را نشان داده است. به گونه اي كه با اصل قراردادن ايرانيت و فرهنگ ايراني، همراه با انعطاف پذيري خود و پذيرش خرده فرهنگهاي قومي، زمينه حضور تمامي اقوام را در بسيج فراهم نموده است.اكنون در گردانهاي رزمي بسيج و يا گروه هاي فرهنگي بسيج و يا رده هاي ساختاري بسيج اقوام مختلف با فرهنگ هاي متفاوت در كنار هم حضور دارند و در كنار هم فعاليت مي كنند. از سوي ديگر تأكيد بسيج بر اصول فرهنگي عام از جمله تأكيد بر آداب و رسوم عام همچون عيد نوروز و يا اعياد مذهبي مشترك با ديگر مذاهب و يا احترام همه جانبه به اسطوره هاي علمي و ديني ديگر اقوام مثل رستم و كاوه يا حافظ و سعدي و شهريار و... و كلا كساني كه از سوي اقوام مختلف مورد احترام هستند و يا احترام به مراسمات مخصوص اقوام كه با ديدگاه فرهنگي و ديني فرهنگ كلي جامعه در تضاد نيست و زمينه لازم را براي همدلي و انسجام بيشتر قومي در كشور كه يكي از پايه هاي اساسي قدرت نرم بسيج است را فراهم نمايد. از سوي ديگر اين امر باعث شده است كه توطئه هاي دشمنان در ايجاد درگيري هاي قومي با شكست روبرو شود، به گونه اي كه انسجام اقوام مختلف و زندگي مسالمت آميز آنها در طول تاريخ كشورمان و به ويژه بعد از پيروزي انقلاب اسلامي تعجب كارشناسان سياسي و جامعه شناسان را برانگيخته است.3- همگانيت:در فرمايشات مقام معظم رهبري كه در حضور دانشجويان بسيجي در بهار 1386 در ديدار با آنها فرمودند كه هر كس كه به اين نظام معتقد باشد بسيجي است، تبلور همگانيت بسيج است.همگانيت بسيج باعث شده است كه طيف عظيمي از مردم در زير چتر بسيج گرد هم بيايند، كه اين امر باعث افزايش قدرت نرم بسيج در مقابله با سياستهاي تفرقه افكنانه دشمنان از يك سو و از سوي ديگر ضريب وحدت ملي در كشور شود. اصل همگانيت بسيج باعث شده است كه هر فردي كه معتقد به اصول اساسي انقلاب و اسلام است، جذب بسيج شود. افراد با سنين متفاوت، مشاغل مختلف، تحصيلات متفاوت وضع اقتصادي مختلف، ديدگاههاي متفاوت سياسي و... براساس اصل همگانيت بسيج جذب آن شوند، و در فعاليتهاي مختلف بسيج در كنار هم فعاليت كنند.اين امر باعث همدلي و همفكري و تبادل افكار وتبادل تجربيات و افزايش تحملات و انعطافات ديدگاه و سلايق مختلف در كنار هم شده است كه نتيجه آن افزايش توان و قدرت نرم بسيج شده است جامعه اي كه از اين امر برخوردار است سد محكمي است در مقابل تهاجمات نرم دشمنان و اميدي است به حاكمان در اتخاذ سياستهاي مستقل و محكم در سطح داخلي و بين المللي.4- منافع ملي:تأكيد بسيج به برآوردن و تلاش در جهت تأمين منافع عمومي و ملي و دفع سياستهاي شخصي باعث شده است كه بسيج بتواند زمينه مشروعيت خود را افزايش دهد، اين افزايش مشروعيت عمومي انگيزه افراد را براي جذب در بسيج افزايش داده است.منافع ملي را اگر ما هدفهايي كه مردم و دولت در صدد تحصيل و حفظ آنها در ابعاد داخلي و بين المللي را دارند كه از جمله آنها تماميت ارضي، حفظ جان مردم، حاكميت كشور، منافع همگاني و مشترك، اصول اسلامي بدانيم(5) در آن صورت بسيج با اتخاذ سياستهايي كه منافع ملي را در بردارد، ضريب مشروعيت خود و به تبع قدرت نرم خود را در مقابله با سياستهاي دشمنان را كه سعي در تقابل منافع افراد و گروهها با يكديگر را دارند، افزايش مي دهد.5- اشاعه فرهنگ و تفكر بسيجي:اساس روند حركتي بسيج در بين اقشار مختلف و ايجاد انگيزه بين اقشار بسيج در جهت تبيين انسجام ملي، اشاعه فرهنگ و تفكر بسيجي است. به عقيده اكثر كارشناسان سياسي و جامعه شناسان تقابل كشورها در عرصه قدرت نرم و درگيري نرم ايجاد و پايه گذار و انتشار و نشر ارزشها و هنجارهائي است كه ارزشها و هنجارهاي كشور هدف را مورد تهاجم قرارداده و يك نوع مسخي و سستي ارزشي و هنجاري را در كشور هدف پايه گذاري مي كند.براين اساس اشاعه فرهنگ و تفكري كه آميخته با ايثار- گذشت- محبت به هم نوع- شهادت طلبي- دين مداري- ولايت پذيري و ولايت مداري- دين مداري- داوطلبانه بودن- و... صدها صفت پسنديده ديگر كه ناشي از فرهنگ بسيجي است سد بسيار محكمي است در مقابل تهاجمات فرهنگي و ارزشي دشمنان كه تنها در وجود بسيج تبلور يافته است.اشاعه و نشر اين ارزشها در سطح جامعه، باعث رشد و بالندگي فكري و ارزشي نسل جديد و حتي نسلهاي آينده خواهد شد كه جامعه را در مقابل تهاجمات فرهنگي بيمه خواهد كرد.نتيجه گيري:بسيج به عنوان نهادي كه سنبل اتحاد ملي است در اين عرصه با فرمايشات فرماندهي معظم كل قوا داراي وظايف و نقش مهمي است. افزايش قدرت نرم بسيج در مقابله با تهاجمات نرم دشمنان، در سايه افزايش كارايي شاخصه هاي قدرت نرم بسيج كه در پيش به بررسي آنها پرداختيم باعث خواهد شد كه كشور و آحاد افراد جامعه و در كل، همه نهادها و رده هاي مشغول در سطح جامعه از گزند تهاجمات نرم دشمن در امان بمانند.البته نبايد فراموش كرد كه دشمنان در همه حال در حال طراحي و نقشه ريزي جديد هستند و بايد به اين نكته توجه كرد كه ابزار خصم، اشكال مختلف و بعضاً فريبنده دارد، شناخت و دفع آنها نياز به كار آمدي و انعطاف پذيري و بروز شدن اين شاخصه هاي قدرت نرم بسيج در جهت وحدت بخشي ملي دارد. بگونه اي كه ما شاهد بوديم كه كارگردانان كاخ سفيد تنها ظرف يكسال گذشته آرايش و موضع گيري خود را چند بار عوض نموده اند.امروز ملت ايران با دو دشمن دروني و بيروني روبروست. سستي و كم كاري و عدم اطلاع رساني درست در تلاش براي رسيدن به اهداف بالا و والاي انقلاب اسلامي و شناساندن به موقع و درست توطئه هاي دشمنان، بي تقوائي، زياده خواهي گروهي، قوم گرايي و مطالبات قومي صرف، منفعت پرستي شخصي و گروهي و جناحي، عدم اشاعه درست ارزشها، فكر و تفكر بسيجي در سطح كلان جامعه و انحصارگرايي امكانات مادي و معنوي و... آفتهايي هستند كه قدرت نرم بسيج و وحدت ملي و اتحاد جامعه را نشانه رفته اند، دشمنان اين نظام هم از اين طرق براي ضربه زدن به كشور استفاده خواهند كرد.براين اساس لزوم توجه، تقويت و تحكيم شاخصه هاي قدرت نرم بسيج در سطوح ايجادي، تحكيمي، و نشر و حفظ آنها براي بالا بردن ميزان وحدت ملي يكي از راهبردهاي نظام و رده هاي مرتبط با ساختار و سازمان بسيج خواهد بود. اين امر منوط به اين است كه بسيج پويائي و انعطاف پذيري، همراه با آينده نگري و شناخت راهبردهاي دشمن و اتخاذ سياستهاي مقابله اي و حتي اتخاذ استراتژي آفندي و خروج از حالت انفعالي به خود، همراه با اتخاذ سياست عاميت با پايبندي بر اصول اسلامي و انقلابي را بيش از پيش افزايش دهد و اهداف و ساختار اداري و برنامه ريزي و چارچوبه كاري خود را در جهت روز آمدي و كارآمدي با حداكثر كارايي در جهت دوري از سكون و نخوت و غوطه ور شدن در گذشته نگري صرف و حال زدگي، اصلاح و تقويت نمايد. در اين صورت است كه مي توان بسيج و قدرت نرم آن را سدي محكم و بنيان مرصوص در مقابل تهاجمات دشمن دانست.فهرست منابع:1- Josep nye the decline of american power foregn offairs vol 83 no 3 my 20042- robert cooper hard power soft power and the goals of diplomacy indavid held mathias Koenig-arch ibugi eds American power in the 21 contury 20043- حسين بشيريه- دولت عقل- تهران مؤسسه نشر زمين، 4731.4- روزنامه جوان 41.1.685- هرميداس باوند- منافع ملي چيست- ماهنامه اطلاعات سياسي- اقتصادي، سال 7 شماره04
شنبه 18 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 469]