اقتصاد - خشكسالي پديده‌اي كه باور نداريم

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: اقتصاد - خشكسالي پديده‌اي كه باور نداريم
اقتصاد - خشكسالي پديده‌اي كه باور نداريم

احمد قدرت‌نما : براساس تعاريف اقليم‌شناسي، خشكسالي در شرايطي بروز مي‌نمايد كه ميزان نزولات جوي در حد مناطق خشك باشد. بر همين اساس مناطق خشك نيز بالفعل مناطق تحت تنش خشكسالي هستند. از آنجايي‌كه بخش‌هايي از كشور ما در محدوده بارش كمتر از 150 ميلي‌متر در سال قرار دارند، بنابراين مي‌توانيم بگوييم كه اين بخش‌هاي كشور (خراسان جنوبي، بخش‌هايي از خراسان رضوي، يزد، سيستان‌و بلوچستان، بخش‌هايي از سمنان و...) عملا تحت تنش خشكي قرار دارند. حال از آنجايي كه طي دوره‌هاي خشكي اين پديده به مناطق همجوار بخش‌هاي خشك نيز كشيده مي‌شود، آيا مي‌توانيم بگوييم «پديده غير مترقبه خشكسالي»؟!

براساس مقايسات ژئوكليمايي بخش‌هاي خشك و نيمه‌خشك كشور با بخش‌هاي مشابه در كشورهاي ديگر جهان درمي‌يابيم كه در آن كشورها، به اين پديده طبيعي كه طي چند دهه گذشته با درجات مختلف بروز نموده به عنوان يك پديده غيرمترقبه برخورد نگرديده كه در نتيجه آن مديريت و نحوه مقابله با آن نيز كاملا با نوع نگرش و شيوه در كشور ما متفاوت است.
در صنعت دامپروري در حال حاضر در بخش‌هاي تحت خشكسالي عوارض بروز خشكسالي به شدت بروز يافته. چنانچه در بخش دام سبك (گوسفند و بز) شركت پشتيباني امور دام اقدام به خريد دام‌هاي روستاييان و عشاير نموده است. اگرچه اين اقدام به نوبه خود باعث كاهش ضرر و زيان دامداران روستايي و عشايري مي‌شود و حتي اگر فرض بر اين باشد كه بهاي پرداختي به دامداران منطبق بر قيمت عرضه گوشت گوسفند است، ولي نتايج زيان‌بار حذف دام در عرضه پرورش دام سبك چگونه جبران خواهد شد؟ طي خشكسالي‌هاي دهه 70، به دليل حذف دام‌هاي مولد از يك طرف و نوع تغذيه دام‌هاي باقيمانده در مراتع فقير، ميزان عرضه گوشت قرمز از اين بخش كاهش يافت و بررسي‌ها نشان داد كه حتي وزن لاشه‌هاي عرضه شده نيز در مقايسه با وزن لاشه‌هاي وارداتي كمتر بوده كه در نتيجه آن يك جهش قيمتي در عرضه گوشت قرمز از اين بخش براي مصرف كاملا مشهود بود. از طرف ديگر در بخش دام سنگين (پرورش گاو شيري) قيمت اقلام علوفه‌اي عرضه شده در مناطق تحت خشكسالي به شدت گران‌تر از قيمت همان اقلام در ديگر بخش‌هاي كشور است. اگرچه توجه به اين نكته ضروري است كه آيا اساسا نژادهايي از گاو شيري و گسترش آن با توجه به شرايط اقليمي امري منطقي و اصولي بوده است؟ چنانچه در اين بخش‌هاي كشور گسترش پرورش گاو شيري نژاد هلشتاين قابل مشاهده است در صورتي كه اين نژاد، ويژه مناطق معتدل و سرد اروپايي بوده و نسبت به دماي بالاتر از 25 الي 27 درجه سانتي‌گراد بسيار حساس است.
چگونه است كه اين نژاد به‌خصوص در كشور به‌ويژه در اين مناطق گسترش مي‌يابد؟!
از طرف ديگر مقايسه كشورهايي با اقليمي مشابه مناطق خشك ما نشان مي‌دهد كه در آن كشورها با هدف توليد شير و منابع پروتئين با منشا لبني، بهترين نوع دام، نژادهايي از بز كه مقاوم به گرما و تنش خشكي هستند، مي‌باشد. چنانچه در كشوري همچون عمان با اقليمي صحرايي، يكي از اقلام صادراتي آن پنير بز (براي مصرف در اروپا) است و با توليد گوشت قرمز از پروار اين حيوان به دست مي‌آيد.
از طرف ديگر در بخش‌هايي از كشورهاي خاورميانه و شمال آفريقا و بخش‌هايي از كشور چين با اقليمي خشك يكي از مهم‌ترين منابع غذايي ارزان قيمت، عمل‌آوري و بهبود كيفيت بقاياي زراعي و باغي است كه توانسته بخش قابل‌توجهي از خوراك دام‌هاي اين مناطق را تامين نمايد. در صورتي كه امروزه صنايع خوراك دام‌هاي اين مناطق را تامين نمايد. در صورتي كه امروزه صنايع خوراك دام در كشور ما در عين ويژگي تكنولوژيك آن عملا در حد نازلي از به‌كارگيري اين فن‌آوري نزول كرده و در حد آسياب كردن و مخلوط نمودن مواد غذايي كه بخش اعظم آن در تغذيه انسان و ديگر تك‌معده‌اي‌ها قابل مصرف است (بدون توجه به رقابت در مصرف بين تغذيه نشخواركنندگان و تك‌معده‌اي‌ها) خلاصه مي‌شود. در حالي‌كه علوفه‌اي عمل‌آوري شده در چين در كشورهاي همجوار ما، همچون تركيه و بخشي از كشورهاي عربي عرضه مي‌شود. با نگاه به نوع روش‌هاي اجرايي در مقابله با خشكسالي طي دهه 70 و 80، درمي‌يابيم كه اين شيوه نه فقط سبب بهبود عملكرد و يا حفظ ميزان توليد در دام‌ها نبود كه حتي سبب كاهش سطح اشتغال دامداران روستايي در اين بخش و در نتيجه تشديد ميزان مهاجرت روستاييان از اين مناطق گرديده است. در كشورهاي توسعه يافته‌اي همچون استراليا، به‌ويژه در مناطقي همچون شرق و جنوب استراليا كه ميزان نزولات در حد 70 تا 100 ميلي‌متر است نه فقط ميزان توليد علوفه محدودتر نشده است كه حتي ميزان توليدات دامي نيز قابل‌توجه مي‌باشد. براساس گزارش‌هاي مركز تحقيقات كشاورزي استراليا (CSIRO) در شرق استراليا با استفاده از ارقام علوفه‌اي مقاوم به شوري و خشكي، نه فقط سطح توليد علوفه در حد قابل‌توجهي مي‌باشد كه حتي سبب گسترش پرورش دام در مراتع و يا پروار و توليد گوشت قرمز نيز گرديده است. در حالي‌كه در مناطق گرم و خشك ما كه عمدتا با شوري آب و خاك نيز مواجه شده‌اند، الگوي كشت عملا تغييرات چنداني نداشته و حتي در برخي از مناطق از عمق بيش از 250 متر، آب جهت توليد برخي ارقام زراعي كه عملا توجيه‌پذير نيست، استحصال مي‌گردد.
در پايان ذكر اين نكته ضروري است كه كشور ما هميشه در طول تاريخ جزء مناطق خشك و نيمه خشك بوده در اساطير نيز ذكر الهه ناهيد و آناهيتا (الهه باران) مويد همين نكته است.
پس چه خوب است با عدم تكرار «پديده غيرمترقبه» خشكسالي را بپذيري كه شيوه برخورد و مديريت اين پديده نيز همچون وجود آن مي‌بايست دائمي و پيوسته است.
* استاديار پژوهشي تغذيه و تكنولوژي خوراك دام، مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خراسان رضوي
شنبه 18 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 162]