درآمدي بر واقعه غمبار فدك

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: درآمدي بر واقعه غمبار فدك
گروه خبرنگاران افتخاري / جمشيد غضنفري: فدك طبق نقل مورخين قريه‏اى آباد و حاصل‌خيز در سرزمين حجاز و در نزديكى خيبر بود.(1) هنگامى كه رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله از فتح خيبر بازمى‏گشت،خداوند رعب و وحشت را در قلوب اهل فدك كه از يهوديان سرسخت بودند، افكند و آنان به خاطر ترس از كشته شدن صلح نامه‏اى را با پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله امضاء نمودند.
براساس آن نيمى از فدك را به آن حضرت صلى‏الله‏عليه‏و‏آله بخشيدند و چون براى به دست آوردن فدك جنگى انجام نشده و سربازان اسلام هيچ دخالتى در آن نداشتند، مشمول عنوان غنيمت نگشته و «فِىْ‏ء» محسوب مى‏شود كه اختيار آن با پيامبر است.(2) به همين دليل وقتى برخى از سران مسلمين از پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله درخواست كردند كه فدك را مانند ديگر غنائم بين آنها تقسيم كند، اين آيه نازل شد: «وَ ما أفاءَ الله‏ُ على رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَما اَوْ جَفْتُمْ عَلَيْهِ من خَيْلٍ وَلا رِكابٍ ولكنَّ الله‏َ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلى مَنْ يَشاءُ وَالله‏ُ عَلى كُلِّ شى‏ءٍ قَديرٌ»(3)؛ «آنچه را خدا به رسولش از آنها (يهود) باز گرداند، چيزى است كه شما براى به دست آوردن آن نه اسبى تاختيد و نه شترى، ولى خداوند رسولان خود را بر هر كس بخواهد مسلط مى‏سازد و خدا بر هر چيز قادر است.»

از اينرو پس از اين كه آيه «وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ»(4)؛ «حق خويشاوندان نزديك خود را بده.» نازل شد، پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فدك را به حضرت فاطمه عليهاالسلام بخشيد. دانشمندان بزرگ اهل سنّت همچون ابى يعلى موصلى(5)، ذهبى(6)، سيوطى(7)، هيثمى(8)، خوارزمى(9) و حاكم حسكانى(10) نقل مى‏كنند كه وقتى آيه فوق نازل شد، «دَعَا النَّبىُّ فاطمةَ و أَعْطاها فَدَكَ؛ پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فاطمه عليهاالسلام را فرا خواند و فدك را به او اعطا نمود.»

ابن ابى الحديد دانشمند اهل تسنّن مى‏گويد: از استادم على بن فارقى پرسيدم: آيا فاطمه راستگو و صادق بود؟ پاسخ داد: آرى. گفتم: پس چرا خليفه اول «فدك» را به ايشان برنگرداند؟ استادم لبخندى زد و گفت: اگر در آن روز فدك را به فاطمه عليهاالسلام داده بود، در روز بعد فاطمه خلافت شوهرش را ادّعا مى‏كرد و او نمى‏توانست هيچ عذرى بياورد؛ چرا كه يقين داشت فاطمه در مورد خلافت شوهرش راست مى‏گويد.

از مطالب بيان شده روشن مى‏شود كه «فدك» ملك شخصى حضرت فاطمه عليهاالسلام بوده و خليفه اول به زور و بدون هيچ مدرك معتبرى و به صرف يك حديث جعلى دالّ بر اين كه پيامبران از خود ارثى به جاى نمى‏گذارند،(11) آن را غصب كرد. نقل شده كه بعد از وفات رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله حضرت فاطمه عليهاالسلام نزد ابوبكر رفت و فرمود: «يا اَبابَكْرٍ مَنْ يَرِثُكَ إذا مُتَّ؛ اى ابابكر! هنگامى كه بميرى چه كسى از تو ارث مى‏برد؟» ابوبكر گفت: أهل و فرزندانم. ايشان فرمودند: «فمالي لا أرثُ رسولَ الله‏ِ؛ پس چگونه است كه من از رسول خدا ارث نمى‏برم؟» و سپس فرمودند: «والله‏ِ لا أُكَلِّمُكَ بِكَلِمَةٍ ما حَيَيْتُ؛ به خدا قسم تا وقتى كه زنده‏ام كلامى با تو سخن نخواهم گفت.» و لذا تا وقتى كه ايشان زنده بود، با او سخن نگفت.(12)

البته «فدك» اگر چه از نظر اقتصادى براى اهل‏بيت عليهم‏السلام مهم بود ولى از آنجا كه سند مشروعيت و حقانيت و قرب معنوى آنان به رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله محسوب مى‏شد، دشمنان اسلام سعى داشتند به هر نحوى كه شده آن را در اختيار گيرند و به كار خود (غصب) مشروعيت بخشند. شاهد گويا بر اين مطلب اين است كه ابن ابى الحديد دانشمند اهل تسنّن مى‏گويد: از استادم على بن فارقى پرسيدم: آيا فاطمه راستگو و صادق بود؟ پاسخ داد: آرى. گفتم: پس چرا خليفه اول «فدك» را به ايشان برنگرداند؟ استادم لبخندى زد و گفت: اگر در آن روز فدك را به فاطمه عليهاالسلام داده بود، در روز بعد فاطمه خلافت شوهرش را ادّعا مى‏كرد و او نمى‏توانست هيچ عذرى بياورد؛ چرا كه يقين داشت فاطمه در مورد خلافت شوهرش راست مى‏گويد.(13)

آرى اين هم ظلم و مصيبتى ديگر، اما فاطمه كه در كوران حوادث تلخ روزگار همچون كوهى پرصلابت و استوار ايستادگى نموده بود، از حقّ مسلم خود گذشت و همچون ديگر موارد صبر و پايدارى نمود و دردهاى خود را با خالق خويش در ميان گذاشت و اين سخن پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله در ذهن او تداعى مى‏كرد كه: «اِلَى الله‏ِ أَشكُو ظالِميكِ مِنْ أُمَّتي؛ نزد خداوند از ستمكاران امتم كه در حق تو ظلم مى‏كنند شكايت مى‏كنم.»(14)

***************************************************

پي‎نوشت‎ها:

1. معجم البلدان، مادّه «فدك.»

2. ر.ك: سيرة النبوية، ابن هشام، دارالمعرفة، ج3، ص353.

3. حشر/6.

4. اسراء/ 26.

5. مسند ابى يعلى موصلى، دارالمأمون، ج2، ص334.

6. ميزان الأعتدال، ذهبى، ج2، ص228.

7. الدر المنثور، سيوطى، ذيل آيه فوق.

8. مجمع الزوائد، هيثمى، دارالكتاب العربى، ج7، ص49.

9. مقتل الحسين، خوارزمى، مكتبة المفيد، ج1، ص71.

10. شواهد التنزيل، حاكم حسكانى، مجمع احياء الثقافة الاسلاميّة، ج1، ص438.

11. تاريخ المدينة، ابن شَبّه، دارالفكر، ج1، ص197 ـ 198.

12. كشف الغمّة، همان، ج1، ص103؛ تاريخ المدينة، همان.

13. شرح نهج‏البلاغة، همان، ج16، ص284.

14. كشف الغمّة، همان، ج1، ص123؛ بحارالأنوار، همان، ج28، ص27.

منبع: مجله مبلغان، شماره 56.
دوشنبه 13 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 233]