واكاوي شيوه‌هاي نوين ارتباطي در گستره دين/ 35در نشست ايكنا با كارشناسان مطرح شدغفلت از ابزارهاي نوين ارتباطي و آسيب‌هاي آن در حوزه ارتباطات ديني

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: واكاوي شيوه‌هاي نوين ارتباطي در گستره دين/ 35در نشست ايكنا با كارشناسان مطرح شدغفلت از ابزارهاي نوين ارتباطي و آسيب‌هاي آن در حوزه ارتباطات ديني
گروه اجتماعي: ماهيت برخي از ابزارهاي ارتباطي همچون اينترنت شرايط ويژه‌اي را براي مخاطبان فراهم ساخته است به‌‌طوري‌كه هر گونه غفلت در استفاده از آن موجب وارد شدن زيان‌هاي جبران‌ناپذيري در حوزه ارتباطات ديني خواهد شد.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران(ايكنا)، «واكاوي شيوه‌هاي نوين ارتباطي در گستره دين» عنوان مبحثي است كه از چندي پيش در اين خبرگزاري در قالب گفت‌وگو با كارشناسان ديني و علم ارتباطات به بررسي گذاشته شد و در همين راستا نشستي با همين عنوان با حضور «علي گرانمايه‌پور» دكتراي علم ارتباطات و عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران‌مركز، حجج ‌اسلام «سعيد شمس» مدير پايگاه پرسمان‌ قرآني مركز فرهنگ و معارف قرآن و «تقويان» پژوهشگر ديني و سيد «تقي كمالي» مدير گروه مطالعاتي توسعه رسانه‌ ديني در محل اين خبرگزاري برگزار شد.

ارزيابي عملكرد ابزارهاي ارتباطي در حوزه تبليغات ديني مبحث آغازين اين نشست بود كه «تقي كمالي» مدير گروه مطالعات توسعه رسانه‌هاي ديني در پاسخ به آن گفت: در حال حاضر ما در عصر جامعه اطلاعاتي زندگي مي‌كنيم از اين‌رو لازم است با توجه به مقتضيات زمان با حفظ ارزش‌ها، فرهنگ و هويت ديني خود را با تحولات جهاني هماهنگ كنيم.

وي تحولات موجود در جهان را مبتني بر ايدئولوژي‌هاي مذهبي و فرهنگي خاص دانست و افزود: همه اديان الهي و مكاتب ساختاري بشر درصدد جذب مخاطبان خود هستند به همين دليل نيز در اهداف و سياست‌هاي كلان خود از هيچ تبليغي فروگذار نيستند به‌طوري‌كه به‌راحتي جبهه مقابل خود را مورد هجوم قرار مي‌دهند، براي مثال اگر قدري به سياست‌گذاري‌هاي اين اديان و مكاتب دقت كنيم به وضوح متوجه مي‌شويم كه اين سياست‌ها معاند نظام و حكومت اسلامي هستند از اين‌رو بايد ما در حوزه ارتباطات ديني با آگاهي داشتن در برابر هرگونه تحول و پيشرفت در حوزه ارتباطات قدرت تحليل سياسي و راهبردي را در سطوح مختلف اقشار جامعه افزايش دهيم.

اين پژوهشگر ديني با اشاره به موضع‌گيري جهان غرب نسبت به دين اسلام به‌ويژه تشيع خواستار بررسي اين موضع از جريا‌ن‌شناسي ديني و فكري شد و تصريح كرد: دستاورد ابزارهاي ارتباطي مدرن به دنبال ابزارهاي ارتباطي سنتي به وجود آمده‌اند هر چند كه شكل اين ابزارها كاملاً تغيير يافته است اما هدف اساسي اين ابزارها كه انتقال ‌پيام و ترويج مباني فكري است، همچنان به قوت خود باقي مانده است به عبارت ساده‌تر افزايش تراكم جمعيت و پراكندگي جغرافيايي انساني موجب شد تا ابزارهاي ارتباطي سنتي همانند گذشته كارآمد نباشند.

كمالي با تأكيد بر قدرت ابزارهاي ارتباطي اظهار كرد: اگرچه ابزارهاي ارتباطي مدرن دستاوردي غربي است و ممكن است كه در ‌محتواي پيام‌هاي ديني ما خللي وارد سازند اما نبايد اين تفكر مانع استفاده از آنان در رسيدن به اهداف ديني ما در حوزه ارتباطات شود.

در ادامه اين نشست حجت‌الاسلام‌والمسلمين «سعيد شمس» مدير پايگاه پرسمان‌ قرآني مركز فرهنگ و معارف قرآن به تأييد سخنان كمالي پرداخت و گفت: ماهيت و فضاي موجود در برخي از ابزارهاي ارتباطي همچون اينترنت شرايط ويژه‌اي را براي مخاطبان فراهم ساخته است كه هر گونه غفلت نسبت به آن موجب وارد شدن زيان‌هاي جبران‌ناپذيري در حوزه ارتباطات ديني خواهد شد براي مثال اين فضا اين امكان را براي افراد ايجاد كرده است كه اگر فردي بنا به هر دليلي نتواند در فضاي معمولي نظرات خود را در هر حوزه‌اي بيان كند به راحتي و بدون هيچ مانعي مي‌تواند آن را در فضاي مجازي مطرح ‌كند.

وي معتقد است كه ما نيز مي‌توانيم در حوزه ارتباطات ديني فعاليت‌هاي گسترد‌ه‌اي در حوزه فضاي مجازي داشته باشيم و همانند ساير كشورها در راستاي ترويج مباني دين اسلام گام برداريم بي‌شك اگر از دقت نظر خوبي برخوردار باشيم مي‌توانيم افرادي كه آمادگي پذيرش دين اسلام را دارند، به اين دين جذب كنيم.

مدير پايگاه پرسمان‌ قرآني مركز فرهنگ و معارف قرآن به برخي از مشكلات موجود در اين حوزه اشاره كرد و افزود: ما در استفاده از ابزارهاي ارتباطي با نوعي فرهنگ وارداتي روبه‌رو هستيم كه قادر به زدودن آثار آن نيستيم چراكه سازندگان اين ابزارها در ايجاد اين تكنولوژي به فرهنگ و اهداف خود توجه داشتند از اين‌رو لازم در استفاده از ابزارهاي مدرن ارتباطي به اين موضوع توجه داشته باشيم.

وي اختصاص ندادن بودجه و اهتمام نداشتن مسئولان در حوزه ارتباطات ديني را از ديگر عوامل مهم و اساسي ضعف در اين حوزه دانست و اظهار كرد: متأسفانه تاكنون دولت در راستاي استفاده از ابزارهاي ارتباطي تحقيقات و پژوهش مناسبي انجام نداده است براي مثال اگر فردي بخواهد سايت مذهبي را ايجاد كند از سوي هيچ سازمان و نهادي حمايت مالي نمي‌شود به عبارت ساده‌تر اختصاص ندادن رديف بودجه براي سايت‌هاي مذهبي از بزرگ‌ترين مشكلات ما در اين حوزه است.

در اين لحظه «علي گرانمايه‌پور»دكتراي علم ارتباطات و عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران‌مركز براي ارائه پاسخ مناسب به پرسش ابتدايي اين نشست با اشاره به ظهور اديان مختلف در عصرهاي گذشته و بيان كلياتي درباره چگونگي نحوه تبليغ گفت: در گذشته تبليغات ديني به‌صورت حضوري و با كمك ابزارهاي سنتي صورت مي‌گرفت و رهبران مذهبي سعي مي‌كردند تا از طريق ساده‌ترين نيازهاي اجتماعي و فردي مخاطبان خود را متقاعد سازند در حالي‌كه در عصر كنوني متقاعدسازي، جريان‌سازي و تغيير ارزش‌هاي فرهنگي شيوه مطلوبي براي تبليغات دين است.

وي در تشريح اين موضوع به دقت‌نظر صاحبان قدرت‌هاي رسانه‌اي بزرگ در جريان‌ تبليغات ديني اشاره و تصريح كرد: در نگاهي گذرا به سايت‌هاي ديني و شبكه‌هاي ماهواره‌اي فارسي‌زبان متوجه خواهيم شد كه صاحبان اين رسانه‌ها و ابزارهاي ارتباطي مدرن براي حركت در فضاي معنوي و ديني جوامع اسلامي از دقت‌نظر بالايي برخوردارند كه البته متقاعد‌سازي افراد شاخص‌ترين نمونه آن است؛ به‌طوري كه در اين شيوه صاحبان رسانه‌هاي بزرگ همواره سعي دارند تا با تخريب مباني دين مقابل خود، آن‌ها را ابتدايي و سطحي جلوه دهند و با منفعل كردن مخاطب به اهداف خود در تبليغات ديني دست يابند.

اين دكتراي ارتباطات با اشاره به وجود دو ديدگاه متفاوت در تبليغات ديني و حوزه رسانه‌ها تصريح كرد: از جمله ديدگاه‌هاي موجود در تبليغات ديني تئوري «ساموئل هانتينگتون» است كه بر اساس اين ديدگاه قدرت رسانه‌اي است كه مي‌تواند به راحتي هر پيامي را به مخاطب القا كند.

وي با اشاره به حادثه 11 سپتامبر گفت: ‌پس از اين واقعه برخي از كشورهاي صاحب قدرت ارتباطي با تكيه بر اين قدرت توانستند جهان اسلام، مسلمانان و بنيادگرايان اسلامي را تروريسم جلوه دهند، با اين اقدام در سطح جهاني نظريه هانتينگتون به مرحله عمل نزديك ‌شد، همچنين هجوم غرب به مضامين و اعتقادات مسلمانان در قالب ترسيم كاريكاتور حضرت محمد(ص) و ... بيانگر اين است كه غرب با متقاعدسازي و اقتدارطلبي رسانه‌اي خود اهداف ضدديني خود را عملي كرده است.

گرانمايه‌پور به انشعابات و ايدئولوژي‌هاي موجود در اديان اشاره كرد و با توجه به عناصر و عوامل تفرقه‌انگيز در اديان افزود: ما بايد بپذيريم كه در كشورهاي اسلامي وحدت رويه منسجمي در برخورد با هرگونه بي‌احترامي نسبت به دين اسلام وجود ندارد اين خود موجب مي‌شود كه قبح اين بي‌حرمتي پس از مدت زماني از بين رود و كم‌كم حساسيت‌هاي مسلمانان نيز در اين موضوع كمرنگ ‌شود چراكه در تبليغات ضدديني اين نكته از جايگاه خاصي برخوردار است كه به هر ميزان كه كشورهاي اسلامي حساسيت‌هاي خود را نسبت به مسايل موجود در حوزه ديني كمتر كنند، به مراتب راحت‌تر تخريب مي‌شوند.

وي معتقد است كه پيش‌بيني مي‌شود كه در عصر جديد نفوذ رسانه‌ در فرهنگ، آموزش، سرگرمي و ... بيش از هر عصر ديگري ديده شود براي مثال در فيلم‌هاي هاليوودي همواره محتواي فيلم‌هاي ساخته شده، دين مسيحيت دين برابري، دوستي و محبت معرفي مي‌شود در واقع اين كشورها با توجه به قدرت رسانه‌اي خود قادر هستند تصوير متفاوتي از مذهب نشان ‌دهند.

اين دكتراي ارتباطات همچنين تصريح كرد: كشورهاي غربي در برابر حوزه ارتباطات ديني به شيو‌ه‌هاي متعددي وارد مي‌شوند كه مي‌توان به دامن زدن به مسائل قومي و ديني در داخل كشورها، استفاده از شيو‌ه‌هاي افترا يا انتصاب برخي از رفتارها به رهبران تاريخي و استفاده از نفوذ رسانه‌هاي خود براي سطحي جلوه دادن اديان ديگر در عصر جديد اشاره كرد اما در مقابل نيز نبايد كشورهاي اسلامي با سهل‌انگاري در حوزه ارتباطات ديني و ارائه رفتارهاي متفاوت خوراك خبري مناسبي را براي ژنرال‌هاي خبري قدرتمند مهيا كنند.

ارائه راهكار مناسب براي افزايش قدرت حوزه ارتباطات ديني در برابر قدرت رسا‌نه‌هاي غرب كه موجب شده محتوا و مفاهيم ديني به درستي به مخاطب القا نشود، عنوان پرسش ديگر اين گفت‌وگو بود كه «علي‌ گرانمايه‌پور» در پاسخ به آن به مقايسه ميان ساختارهاي سياسي و اجتماعي جهان غرب و كشورمان پرداخت و گفت: اگر جهان غرب توانسته‌ است در استفاده از ابزارهاي ارتباطي موفق عمل كند به اين دليل است كه افراد متخصص در غرب بدون توجه به مسائل حاشيه‌اي در توليدات محتواي رسانه‌اي با يكديگر همكاري مي‌كنند در حالي كه متأسفانه كشور ما در نقطه مقابل اين همكاري قرار دارد چراكه ما هنوز ميان منافع ملي و ديدگاه‌هاي ايدئولوژي خودمان مرز مشخصي را تعريف نكرده‌ايم.

اين دكتراي ارتباطات در ادامه تصريح كرد: ما در حوزه ارتباطات ديني به انسجام رويه نرسيده‌ايم از اين‌رو بين دو حوزه ديني و تجربي در چالش هستيم چراكه هيچگاه در حل مشكلات مذهبي و اجتماعي خود به‌صورت خودجوش رفتار نكرده‌ايم و بيشتر منتظر بوديم كه سازماني براي اين كار تأسيس شود تا مسئوليت‌ها را به اين سازمان محول كنيم.

تقوي از ديگر ميهمانان اين نشست نيز در اين لحظه به اظهار نظر پرداخت و با طرح پرسشي مبني بر اينكه «دغدغه اصلي در حوزه ارتباطات ديني چيست؟» گفت: نخستين گام براي حصول به ارتباطات قوي در حوزه ديني اين است كه تعامل سازند‌ه‌اي ميان كارشناسان ديني و ارتباطي ايجاد شود، مشكل اصلي ما در حوزه ارتباطات ديني فراموش كردن اصل اراده و انتخاب آدم‌هاست چراكه در مباني فكري ساير اديان آزادي و اراده فرد مهم نيست و بيشتر به دنبال متقاعدسازي هستند در حالي‌كه در مباني دين اسلام، آزادي افراد در انتخاب حائز اهميت است چراكه دين اسلام بيش از متقاعدسازي به نهادينه‌كردن انديشه‌هاي اسلامي در درون افراد مي‌انديشد.

وي همچنين افزود: در تبليغات دين اسلام محتوا و پيام‌هاي ديني از ديگر عناصر حائز اهميت است در حالي‌كه در جوامع غرب تبليغات در فضاي جنگ رواني انجام مي‌گيرد.

گرانمايه‌پور در توضيح و تشريح بيشتر مطالب تقوي گفت: در شكل‌گيري نظريه‌هاي ارتباطي در دنياي غرب بيش از اينكه نظريه‌اي اثبات و بيان شود تحقيقات گسترده‌اي بر روي آن انجام مي‌شود اين در حالي است كه ما در حوزه ارتباطات ديني در طول 30 گذشته خود حتي تحقيقي از سوي حوزه‌هاي علميه درباره تأثيرگذاري جايگاه و نقش رسانه‌ها و ابزارهاي ارتباطي مبني بر مؤثر بودن آن صورت نگرفته است.

وي معتقد است كه هرگاه ما توانستيم تحقيق ملي در زمينه تأثيرگذاري رسانه‌ها داشته باشيم مي‌‌توانيم درباره عملكرد ارتباطات ديني نيز صحبت كنيم، متأسفانه در حال حاضر ما تنها بر اساس كلي‌گويي، تكيه بر گمان و تجربيات شخصي به ارائه راه‌‌حل در حوزه ارتباطات ديني مي‌پردازيم.

اين دكتراي ارتباطات با طرح پرسشي مبني بر اينكه «پخش شدن همزمان اذان در راديو چه اثري بر مخاطب دارد؟» تصريح كرد: پاسخ علمي به اين پرسش و پرسش‌هاي مشابه است كه مي‌تواند علاوه بر دادن آماري صحيح در اين حوزه ما را نسبت به بازخورد و تأثيرگذاري حوزه ارتباطات ديني آگاه سازد.

اين مدرس علوم ارتباطات در دانشگاه خواستار ارائه پيام ديني به ساد‌ه‌ترين زبان به مخاطبان شد و تصريح كرد: مفاهيم و مباني دين اسلام از حساسيت بالايي برخوردارند اما با اين وجود ضعف ما در حوزه ارتباطات ديني اين است كه پيش از اينكه تحقيق كنيم محتواي ديني را تعريف مي‌كنيم با اين عمل تنها مخاطب را به چالش مي‌كشانيم و در واقع از آزمايش و خطا استفاده مي‌كنيم و به بن‌بست مي‌رسيم.

شمس نيز در پاسخ به اين پرسش از وارداتي بودن رشته‌ها و علوم ارتباطي در كشور ابراز تأسف كرد و گفت: علوم وارداتي موجب شده است تا انديشه كارشناسان مذهبي و ارتباطي در حوزه ارتباطات ديني به تفكرات غربي نزديك باشد در واقع ما با نوعي بومي‌سازي فرهنگ غرب در كشور روبه‌رو هستيم كه با اعتقادات ديني ما نيز در تضاد است اما متأسفانه بيش از اين ما در اين حوزه درگير فعاليت‌هاي سليقه‌اي هستيم كه از انسجام كافي نيز برخوردار نيست.

ادامه دارد...
يکشنبه 12 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 336]