تحليل گفتماني جنبش نرم افزاري توليد علم در كشور

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
تحليل گفتماني جنبش نرم افزاري توليد علم در كشور

سيد حسن فيروز آبادي ـ استاد و عضو هيات علمي دانشگاه مقدمه انقلاب اسلامي با پيروزي شكوهمند خويش در مقابل دنياي مدرن نويد جوشش دوباره بشر را براي دستيابي به حيات طيبه و آرمان شهر الهي به همراه داشت . اصلي ترين شاخصه اين انقلاب بزرگ ادعاي آن در بازستاني حضور دوباره دين در عرصه ي فرايندهاي اجتماعي است . از سوي ديگر انقلاب اسلامي براي تحقق آرمانهاي خود و دستيابي به اجتماع جهاني و تشكيل تمدن عظيم اسلامي نياز به ساز و كارهاي هماهنگ و مناسب با مباني اعتقادي خود جهت ايجاد ساختار تمدني دارد. به بيان ديگر نيازمند طراحي و ارائه الگوهاي مختلف براي اداره ي بخش ها و امور مختلف جامعه در راستاي نيل به تمدن جديد است . (تبرائي 1382 ) زيرا زماني كه شعار و انديشه شكل تمدن به خود مي گيرد كه تمامي لوازم تمدني اعم از علوم ساختارها و محصولات را همراه خود داشته باشد. طرح مسئله نهضت نرم افزاري و نهضت توليد علم از سوي مقام معظم رهبري را مي توان در همين راستا و در جهت توليد بهينه ي ساختارهاي مورد نياز دولت اسلامي عنوان كرد محصول نهايي اين نهضت توليد نوعي از الگوهاي عملگرايانه و كارشناسي است كه توان تصميم گيري تصميم سازي و اجرا را در ارتباط با موضوعات مختلف اجتماعي و در سطوح متفاوت (خرد كلان توسعه ) بالا برده و امكان برنامه ريزي را از طريق آسيب شناسي هدايت و كنترل قابليت هاي ملي را براي دولتمردان نظام و در راستاي تحقق آرمان هاي انقلاب اسلامي فراهم سازد. از اين رو نهضت نرم افزاري را بايد شاهراه دستيابي به دولت كريمه اسلامي و در نهايت ساخت و ايجاد تمدن اسلامي دانست . بيان مسئله امروز عده اي با ياس پراكني در محيطهاي علمي سعي دارند توانايي عظيم اين ملت را زير سوال برند. خوشبختانه باتوجه به همه مشكلات و تجربيات تاريخي تاريخ و تمدن اين سرزمين و پيشرفت هاي 25 سال اخير ثابت مي كند كه ملت بزرگ ايران قادر است در توليد و نوآوري علمي نيز به مرزهاي تازه اي دست يابد. زماني كه جنبش نرم افزاري يا توليد علم به معناي خروج علم از حالت تقليدي و ترجمه يي مطرح شد ضرورت بكارگيري و حضور خلاقيت ها و نقش نوآوريهاي جوان در اين نهضت بخوبي قابل درك نبود اما اينك كه همه محيطهاي دانشجويي و دانشگاهي و همه احساسات و علائق علمي استاد دانشجو محقق و پژوهشگر از جنبش نرم افزاري حمايت مي كند و اين مجموعه باور به وجود آمده است تا اين باور پشتوانه و حركتي ماندگار و پايدار را رقم زند . (آيت الله خامنه اي 1385 ) اما آيا ضرورت و اهميت براي دانشگاه ها و مراكز پژوهشي انجمن هاي علمي فرهنگستان هاي علوم و نهادهاي برنامه ريزي و تدوين و اجراي راهبردهاي كلان علم و پژوهش و فناوري كشور در زمينه عملياتي نمودن نهضت نرم افزاري و توليد علم در عرصه علوم و فناوري هاي نوين درك شده است تا بتوانند كارهايي زيربنايي محرك و نوآور روي آورده و توجه نشان دهند. (زلفي گل 1384 ) اگر امروز اين مساله را نيازمند شناسايي بدانيم فقط اذهان شكل يافته و مجهز به بايدها و شايسته ها مي توانند به شناسايي و حل آن نايل گردند لذا در تمامي جوانب اين رويكرد نياز به برخورداري از ذهن مساله محور بسيار مورد توجه و در عين حال در حوزه تحقيقات علمي در كشور به علت عدم مساله محوري ذهن ها كه از نياموختن روش هاي شناسايي و حل مساله ناشي مي شود و عموما فعاليتهاي انجامي ناموفق و موجب ظهور و بروز كارهاي تكراري و نتايج تكراري در غرب و عدم انطباق آن با نيازهاي اساسي كشور شده و ادامه اين روند بعضا در زمينه هايي باعث شود تا دانشجويان مواردي را به عنوان موضوع پژوهش دنبال كرده و به آن علاقه نشان دهند كه چند دهه پيش حل شده و بيش از چند دهه غرب را به پيش برده و ما را مصرف كننده خود قرار داده است . (فيروز آبادي 1386 ) ضرورت و اهميت تحقيق براساس مفروض اين مقاله درك ضرورت چيستي شناخت پيش فرضها ويژگي ها و مولفه هاي جنبش نرم افزاري از سوي واضع اين نظريه حضرت آيت الله خامنه اي يگانه راه برون رفت از وضعيت فعلي در حوزه هاي نظريه پردازي علوم و فناوري در كشور و از بايسته هاي اين راه ناهموار ولي بدون جايگزين محسوب شده و سبب گرديده است تا اين نگاه حاكم بر محيطهاي علمي كشور را تحت الشعاع قرار دهد كه بر اين باور است كه اگر هر كس بخواهد تمدن سازي كند نمي تواند بصورت گزينشي با آن برخورد نمايد و اصلا نمي تواند نقاط خوب و نقاط بد را طرح كند چون ماهيت تمدن مدرن بر پايه انسان شناسي و جامعه شناسي خاصي طراحي شده است و اگر بخواهند در ساختار اين تمدن دست برده و به صورت گزينشي از آن استفاده كنند نظم حاكم بر اين مجموعه را به هم خواهد ريخت و در نتيجه قادر به تمدن سازي خود نخواهند بود. تمدن مدرن اگر با تمام اجزا و لوازمش بخواهد در حوزه انسان شناسي و جامعه شناسي مديريت اقتصاد و در حوزه فرهنگ وارد شود لوازم خاص خودش را به دنبال دارد. كما اينكه شاهد هستيم كه اگر امروز بخشي از تكنولوژي غرب را وارد مي كنيم بار فرهنگي تمدن غرب نيز همراه آن وارد مي شود و اين مطلب يك پيام دارد و آن اينكه انقلاب اسلامي در سير تكاملي خود سه مرحله را بايد بگذراند يك مرحله آن انقلاب سياسي بود كه صورت گرفت و منجر به تغيير نظام در كشور گرديد و ساختار قدرت را عوض كرد و باعث شد كه به جاي اينكه ساختار قدرت بر پايه سود محوري و سرمايه سالاري تعريف شود بر پايه تقوا و ايمان تعريف شود به تعبير مقام معظم رهبري ساختار قدرت بايد بر پايه مردم سالاري ديني تعريف شود كه امروز ساختار ولايت فقيه بعنوان كانون مردم سالاري ديني مطرح است . دو بخش ديگر تمدن سازي كه در حقيقت مهره مفقوده ماست انقلاب فرهنگي و انقلاب اقتصادي است و مادامي كه واقع نشوند دست يابي به تمدن سازي امكان پذير نخواهد بود. مجموعه مفاهيمي كه براي تمدن سازي ديني احتياج داريم بايد توليد شده و به عنوان موتور محرك تحقق تمدن اسلامي فعال گردد زيرا مادامي كه دست يابي به نرم افزارها و مفاهيم متناسب با تمدن اسلامي را نداشته باشيم نمي توانيم بحث از استحكام و توسعه حكومت جمهوري اسلامي ايران داشته باشيم . (آيت الله خامنه اي 1383 ) بنظر مي رسد انسجام كاركردي و توجه به جامعيت بيان رهبري مي تواند ترسيم و تدوين الگوي مديريت توليد علم بهره وري و تجهيز كارگاههاي علمي و پژوهشي دانشگاهها پژوهشگاهها را تسهيل خلاق و هدفمند نمايد. رهبر معظم انقلاب اسلامي بارها در قالب سياستهاي حاكم بر فضاي برنامه هاي 5 ساله توسعه علمي كشور را يك نياز مضاعف محسوب نموده و آنرا عامل عزت قدرت و امنيت كشور تبيين و تاكيد داشته اند و به موازات آن نيز تعمق در سياستهاي 10 سال گذشته و تطبيق با يك سده پيش نشانگر دقت در هدفگذاري كيفي جمهوري اسلامي ايران و امكان بهره برداري بهينه از فرصت فراهم آمده در ارتقا و پيشرفت براي ايران عزيز بوده كه در اين مدت بوسيله كشورهاي بيگانه به زور عقب نگه داشته شده است . (رياحي 1374 ) لذا ضروري است كه بتوان علم را بعنوان سلاح پيروزي در خدمت گرفته و آن را بعنوان يك مزيت ملي در خدمت توليد قرار داده و پژوهشهاي نو و ماندگار و جهاني بر جاي گذاريم . از اين رو اهميت بخشيدن به رويكردهايي ضروري است كه موجب برون رفت از وضع موجود شود و امكان فراهم آوردن درك ضرورت گذار از مرحله ي كنوني را در پرتو نهضت فراگير علمي و جنبش نرم افزاري ممكن سازد. (آيت الله خامنه اي 1384 ) هدف از تحقيق هدف اصلي اين مقاله كاركردشناسي مقولات و عوامل تعيين كننده در جنبش نرم افزاري و توليد علم در قالب بيانات و رهنمودهاي رهبر معظم انقلاب حضرت آيت الله خامنه اي است . رويكردي كه ايشان آن را زمينه ساز « تحول عمومي و خيزش نخبگان براي توليد نرم افزار بومي و ديني كارآمد و روز آمد جهت تحقق آرمان هاي انقلاب و ايجاد تمدن نوين اسلامي از طريق شناسايي نيازها و بازشناسي و بازسازي فرهنگ جامعه و ظرفيت هاي علمي كشور » برمي شمارند. از ديگر اهداف اين تحقيق كه در قالب شناخت و ارائه اولويت و نارسائيهاي نهضت نرم افزاري در كشور دنبال مي شود در قالب بررسي عوامل انگيزشي و بهره ور در كشور و ارتقاي اين ها در كنار ديگر رهنمودهاي مقام معظم رهبري است كه موجب زمينه سازي در دستيابي به يك راهبرد كلان توسعه علمي كشور است كه مباني ديگر شقوق توسعه و دستاوردهاي كلي و تحقق سند چشم انداز بيست ساله كشور است . سوالات تحقيق 1 ـ گفتمان توليد علم و جنبش نرم افزاري بر چه مقولات و گزاره هائي استوار است 2 ـ چگونه مي توان زير ساخت هاي تدوين راهبردهاي توليد علم را از تحليل بيانات رهبري انقلاب استخراج كرد چارچوب نظري تحقيق بي شك فرهنگ توليد علم يك فرهنگ ريشه دار اسلامي است كه به جامعه ديني بالنده تر و حكومت ديني پيشروتر خواهد انجاميد و بدون اين نرم افزار تداوم حكومت ديني بسيار مشكل و احيانا صوري خواهد شد. بايد توليد نظريه و فكر به يك ارزش عمومي در دانشگاه تبديل شود . (فيروز آبادي 1386 ) در تحولات چند دهه اخير بويژه در كشورهايي كه توانسته اند از نظر علوم در زمره كشورهاي توسعه يافته محسوب شوند و يا در مرحله انتقال قرار گيرند توجه ويژه به توليد علم و بهره برداري از آن مورد تاكيد بوده است . از آنجا كه نياز به ايجاد ساختارها و مناسبات سازماني و علمي از اهميت فراواني در نيل به جايگاه مورد تاكيد در سامانه هاي توسعه كشورها محسوب مي شود به موازات آن نياز گسترده اي به توليد مفاهيم جديد علمي در سه سطح بنيادي راهبردي و كاربردي مي باشد كه يقينا از پايه اي ترين مفاهيمي است كه بايد توليد گردد مفاهيم همچون مفاهيم فلسفي روش شناسي و متدولوژيك كه مبناي هماهنگي حركت در همه عرصه هاي علمي و به تبع آن به ظهور الگوها و تحقيق عيني اهداف كمك مي كند. به موازات اين مهم آنچه كه امروزه ذهن بسياري از متفكرين را به خود مشغول داشته است مقوله ي جهت دار نمودن علم و فناوري است به اين معني كه هر نوع علم براي پاسخ گوئي به نياز جامعه اي خاص توليد شده و بنابراين هدف و كارآمدي آن نيز مخصوص به آن جامعه مي باشد و امكان تعميم اين موضوع در ميان متفكرين چنان گسترده شده است كه امروزه در تعاريف ارائه شده از علم و فناوري مقوله ي فرهنگ همراه با آن نيز مطرح مي گردد . (مهدي گلشني 1384 ) به طوري كه حتي در تعريف يونسكو از دانش و فناوري و فرهنگ وابسته به آن به عنوان يكي از اجزا تكنولوژي علمي ديگران بدون ايجاد تغيير در آنها تا حد ممكن و متناسب سازي آنها با شرايط بومي و مذهبي صدمات جبران ناپذيري در بلند مدت بر جامعه وارد خواهد نمود و اين جداي از آن ضرورت است كه در برخي مواقع جوامع ناچارند براي حفظ كارآمدي اجتماعي خود از علوم و محصولات تمدن مادي تا زمان وصول به نظام علمي مطلوب از نرم افزارهاي وارداتي بدون تغيير استفاده كرده و آنرا بكار بگيرند ضمن آنكه در كوتاه مدت و براي پاسخگويي به نيازهاي روز سياست هاي وارداتي نيز سبب مي شود كه محصولات غربي بدون اينكه فرصت دخل و تصرفي در آن باشد وارد شده و علوم مربوط به خود را نيز در آن سطح توزيع كنند لذا در اين مرحله سياست گزينش و واردات علمي با دو سوال در پيش روي خود مواجه مي شود كه دچار تحمل گرائي در علم نشود كه در سوال نخست پاسخ دهند كه كدام محصول نياز آنها را بهتر پاسخ مي دهند و سپس آسيب كدام محصول براي آنان كمتر است . بنابراين به صرف اينكه يك متد و محصول جديد است نبايد به گزينش آن اقدام شده و تحت توجيهات كوته فكرانه اي از قبيل اينكه نبايد از دنيا عقب بمانيم از آن تقليد كنيم . بررسي روند تاريخي توليد علم در ايران و جهان اسلام اين تاكيد و پرهيز از تقليد محوري را در تاريخ گوشزد كرده است . وجود و ظهور انجمن ها و مراكز دانشگاهي پرافتخار و متعدد در تاريخ ايران اسلامي در قالب مكاتب علمي مساجد و گونه هاي مختلف مباحثاتي و مناظرات علمي بعنوان ابتدائي ترين و منسجم ترين اشكال توليد علم در كشورهاي اسلامي پا به عرصه نهاده موجب شدند تا از محضر و مكتب ائمه اطهار(ع ) دانشمندان و مفاخري تقديم جامعه بشري شود كه خود سردمدار و بنيان گذار برخي از علوم امروزي شوند. افرادي همچون جابر بن حيان فارابي ابن سينا ابن رشد زكرياي رازي حسن بن هيثم خوارزمي ابوالوفا زهراوي ابن يونس و صدها نفر نظير آنها كه از بين مسلمين طلوع و در قلمرو حكومت اسلامي رشد و تمدن مترقي اسلامي را بوجود آوردند از آغاز گران اين روند مقدس بودند . (صبوري 1385 ) اما بعد از پيروزي انقلاب اسلامي اين انتظار وجود دارد كه يك نظام سياسي كه پيرو مكتب اهل بيت و ائمه اطهار است اين كار كرد را دنبال سازد و با وجود فرا هم بودن نسبي عناصر پيش برنده علم و وجود امكانات بالقوه وسيع و امكانات بالفعل نسبي در اين حوزه سرمايه گذاريهاي انجام شده اثربخشي مطلوبي را داشته و باوجود دروندادهاي تحقيقات شامل سرمايه هاي مادي و بخصوص سرمايه هاي معنوي يعني انگيزه هاي علمي و مغزهاي متفكر و افراد مستعد برونداد مجموعه تحقيقاتي كشور اثر بخشي مورد انتظار را در قالب برنامه هاي علمي دنبال نمايند. روش تحقيق و تحليل در هر علمي حل مسائل در گروه پژوهش هايي است كه پژوهشگران را به يافتن داده هايي رهنمون مي سازد تا با تحليل و تبيين مسئله پاسخ هاي مورد نياز آن را بيابند و ارائه دهند. پژوهش هاي علمي به صورت روشمند توسط پژوهشگران طراحي و اجرا مي شوند. پژوهشگران نيك مي دانند كه براي حل هر مسئله اي در هر پژوهش روش هايي وجود دارد كه به كار بستن اين روش ها از سر ضرورت است نه از روي مسير و خواستي كه محقق را به سمت اهداف مورد نظر او هدايت كند. ) برغناي ارزشي و DISCOURESE ANALYSIS امروز در علوم انساني نيز با بهره گيري از روش تحليل گفتمان ( روائي تحقيق افزوده شده است . در چنين حوزه اي شيوه هاي برخورد با مطالعه ارتباط انساني را در سه عرصه اساسي رياضي روانشناسي اجتماعي زبان شناسي و مردم شناسي قابل توجه دانسته و تحليل گفتمان را نيز روشي نوين براي پژوهش در علوم اجتماعي و ارتباطات مي دانند كه در كنار ديگر روش ها همچون تحليل محتوا به شناخت پيام آفرينان و نحوه هدايت و اثرپذيري به كار مي رود كه در اين تحقيق تلاش شده است تا ديدگاههاي مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي را كه در قالب سياستهاي راهبردي و يا توصيه هاي اجرائي در نشست هاي گوناگون علمي مورد توجه قرار داد. بسياري از زبانشناسان به اين قول مالينوفسكي استناد مي كنند كه مي گويد : مفهوم و معني در دل كلمات نهفته نيست بلكه معني در اوضاع اجتماعي نگاه رهبران وضع اداي كلمات ) manlinowsky 7591 63 ساختمان جمله اثر كلمات مجاور بر يكديگر و ده ها عامل ديگر مبتني مي باشد ( در اين تحقيق نيز واحد ثبت داده ها مفهوم و معناي مورد تاكيد رهبري اراده شده است كه تحت عنوان نهضت نرم افزاري توليد علم مبتني بر ايجاد تحرك كارآمدي . هدفمندي و نشاط اجتماعي كشور ساخته و پرداخته شده است . بنابراين مي بايست تحليل گفتمان را به مثابه يك روش كيفي در مطالعات راهبردي در اين مقاله به كار گيريم . زيرا در تحليل گفتمان به جاي شمارش و مقادير آماري با معناشناسي كاربردي در متن سر و كار داريم . البته براي به كار بردن روش تحليل در اين مقاله تمايز اين روش با روش هاي مشابه آن همچون تحليل گفتمان )ضروري است كه در اين مقاله موضوعيت ندارد . analysis texts ) و تحليل متن ( critical discourse analysis انتقادي ( محيط تحقيق محيط اين تحقيق تمام رسانه ها و خبرگزاريهاي رسمي و داخلي در طول سه سال گذشته مي باشند كه بصورت گزينشي و يا جامع به بيان و انعكاس نقطه نظرات رهبري معظم انقلاب در ملاقات ها و ديدارهاي عمومي و خصوصي اشتغال داشته اند. سايت اينترنتي دفتر مقام معظم رهبري نيز در اين ميان بدليل برخورداري از جامع ترين شرايط جامعه و محيط نمونه بيشتر مورد گزينش واقع شد كه مباحث درون آن بر اساس فرمول « تحليل ثانويه داده ها » مورد پذيرش قرار گرفت . ابزارهاي جمع آوري در اين تحقيق از اسناد كتابخانه اي روزنامه اي و اينترنت استفاده شده است كه حاوي ابلاغيه ها فرمايشات نامه ها گوناگون نشست ها ملاقات هاي انجامي از سوي ايشان و يا بيان نتايج ملاقاتها در رسانه هاي عمومي بوده كه به صورت هدفمند و متناسب با موضوع توليد علم و جنبش نرم افزاري تهيه و جمع آوري گرديده است . محدوده تحقيق اين تحقيق بر اساس فرمايشات و تاكيدات مقام معظم رهبري در طول سه سال گذشته در قالب پيام هاي مربوط مستقيم با توليد علم كه در مجموع شامل 122 سخنراني نشست و ملاقات موضوعي ايشان بوده صورت گرفته است . مفاهيم اساسي و عملياتي در داده پردازي تحقيق فراواني تكرار : بررسي ميزان بهره گيري مفاهيم مقولات و گزاره هاي خاص و موضوعي در حوزه توليد علم كه در طول دو سال گذشته در فرمايشات رهبري به كرات و دفعات مورد استفاده قرار گرفته است . فراواني شدت : تابعي است كه از تاكيد ورزيدن پاسخ طلب كردن اولويت دادن و توصيه موكد رهبر انقلاب در مراقبت نمودن از مقوله موصوف در برنامه ريزي سياستگذاري و يا اجرائي كردن محورهاي توليد علم كه در فرمايشات خود آنرا بيان نموده اند. فراواني تجانس : تابعي است از مقولات و گزاره هائي كه انجام و يا تحقق آن مقوله متضمن ارتباط با ديگر محورهاي مربوط به محيط تحليل بگونه رابطه متقابل موثر بوده و انسجام گزاره هاي تاكيدي بر اساس نزديكي و ارتباط اين مقولات با يكديگر معنا مي يابند. رويكرد تاكيد : تابعي است از ماهيت و غلظت توجه در فرمايشات رهبري بنا بر حوزه مخاطب بگونه اي كه بتوان در قالب گزاره موصوف ارزش اجرائي و حوزه تحقق آنرا در قالب سياست كلان راهبرد برنامه و يا توصيه به دستگاه هاي اجرائي دسته بندي و دنبال نمود. داده هاي حاكم بر محيط تحقيق تمركز موضوعات حوزه جنبش نرم افزاري توليد علم خودباوري علمي (ما مي توانيم ) مسئوليت تاريخي توليد علم در عرصه انقلاب اسلامي رفتار نهضت گونگي و پيشبرنده الزام توليد علم در كشور با راهبرد و نقشه عمل نمودن هماهنگي هاي اجرائي و هم افزايي اطلاعاتي ـ علمي ارتقا عوامل انگيزش و كارآمد ساز علمي مرز شكني دانش و كسب جايگاه برتر علمي آسيب شناسي وضع موجود استقامت و تمركز بر توليد علم (آيت الله خامنه اي 1384 ـ1385 ) حوزه هاي فعاليت و تمركز توليد علم ابداع و نوآوري تفكر خلاق و توليد مفاهيم پيشران مرجع علمي شدن در دنيا پرهيز از تقليد و شاگردماندن سرمايه گذاري دانشي (آيت الله خامنه اي 1385 ـ 1386 ) تاكيد بر ميزان شدت موضوعات حوزه توليد علم ارتباط با حيات انقلاب اسلامي نمايانگر اقتدار ملي تقويت زنجيره ارتباطي علم فناوري و صنعت حفاظت از منافع نخبگان ميانبرسازي مسيرها و راههاي توليد علم همراه سازي علوم با كرامت و اخلاق انساني قطع وابستگي به دانش ترويج غرب بازگشت مرجعيت علم به ايران و فارسي زبانان (آيت الله خامنه اي 1385 ) ميزان تجانس موضوعات در فرمايشات رهبري انقلاب ايجاد ارتباط علم و عمل در صحنه منابع پيش برنده كشور معنا محورسازي توليد علم توليد علم مسئوليت مراكز تخصصي كشور پيگيري و پشتكار ملي در جذب نخبگان توليد علم بر اساس نيازها و آرمانهاي ملي و ارزشي اعتماد به نفس ملي در نهضت گونگي توليد علم و فناوري گسترش روحيه كاوشگري در نقادي ملي و عالمانه سنجش اعطاي امتيازات علمي براساس توليد علم ناب و جهش گونه جهت دار كردن دانش و فناوري توليدي توليد دانش مطالبه ملي و خواست عمومي تبعيت از رويكرد بسيج گونگي و تلاشگرانه علمي براي اساتيد هيات علمي (آيت الله خامنه اي 1385 ـ1386 ) ميزان تجانس موضوعات در فرمايشات رهبري انقلاب ضرورت دانش پژوهي و تحقيق محوري در توليد دانش علم محوري بعنوان رفتار راهبردي و مديريتي كشور (گفتمان مسلط ) توليد علم براساس نقشه و هدف ناب زائي علمي و فناورانه و تحقيقات بنياد محور نفي ترس و پذيرش مخاطرات در تحقيق و پژوهش ناب توليد دانش هوشمندانه و كاربردي هويت بخشي اسلامي به دانش و علوم توليدي مسئله يابي شبهه افكني و ارائه فكر خلاق و نو مديريت مناسب مراكز تحقيقاتي همراه با آسيب شناسي كمي و كيفي برخورد با ياس پراكني و سوسياست هاي علمي در كشور سرريزسازي و توزيع نتايج دانش بومي در جامعه (آيت الله خامنه اي 85 ـ1384 ) موانع و چالش هاي حاكم بر روند توليد علم تجمل گرايي و تمركز رويكردها به ظواهر و سطحي سازي علم و دانش عدم تقدير متناسب و محرك و خلاق از نوآوران و نظريه پردازان بومي و ديني بي توجهي به وجود نخبگان و جوانان دانشمند در كشور ضعف تمهيدات مناسب و انگيزشي در نظريه پردازي و نقادي ايده ها در نزد اهل فن . ضعف ها و ناكارآمدي در دسترسي به بانك هاي اطلاعاتي و علمي دنيا. آسيب هاي موجود در توليد علم ضعف سهم و نقش جوانان نخبه در تحقيقات علمي و مراكز پژوهشي و تحقيقاتي وجود ضوابط و الگوهاي ناكارآمد و تقليدي غرب در رده بندي توان علمي حاكميت برخي از رفتارهاي سو سياسي در محافل علمي و كوته سازي توان علمي . مورد تهاجم فرهنگي قرار گرفتن دانشگاهها و مراكز علمي . ضعف مديريت برخي از مراكز علمي در ايجاد تضارب آرا و عقول و نشاط علمي (آيت الله خامنه اي 1386 ) مزيت هاي فعال كشور در توليد علم جمعيت جوان اهل دانش و پر حوصله آزادي تفكر و گفتمان علمي و فناورانه در دانشگاه ها و مراكز صنعتي تجربيات موفق و افتخارآميز علمي ناشي از تلاشهاي متعهدانه و مجدانه بسيج گونه در كشور برخورداري از سطح هوش فراوان و بالاي جامعه ايراني روحيه ايثارگرانه و جهادگر علمي در لايه هاي علمي و انقلابي كشور (آيت الله خامنه اي 85 ـ1384 ) نتايج تحليل داده ها 1 ـ بيش از 69 73 درصد از فرمايشات موكد و مورد پيگيري رهبري معظم انقلاب در حوزه توليد علم در دو سال گذشته حول 6 موضوع پژوهش محور نمودن فعاليت ها مسلط نمودن گفتمان علمي در جامعه حمايت از نخبگان كشور انجام پژوهشها براساس نيازهاي كشور استفاده از نيروهاي نخبه و جوان و حضور مجدانه حوزه هاي علميه در توليد علم و علوم انساني در كشور. 2 ـ در طول سال 1386 بيش از 39 31 از مطالب جديدي كه از سوي رهبري عنوان گرديده بودند به جديت مديران و مسئولان در بخش هاي تحقيقاتي و جلوگيري از تجمل گرائي ضابطه مند نمودن و كاهش سطح نفوذ غرب در مفهوم سازي و تئوري پردازي هاي علمي و نفوذ فكري بر روي دانشجويان و اساتيد كه در قالب ناتوي فرهنگي قابل دسته بندي است اختصاص داده شده بود. 3 ـ در سال 1386 برخي مقولات سال قبل در بيش از 18 47 فاقد تكرار بوده و بجاي اين مفاهيم شاهد رضايت ايشان در ايجاد نشاط علمي در جامعه خودباوري در گروه هايي از جوانان و بخش هايي از مراكز صنعتي و تحرك و مديريت علمي در برخي از نهادهاي انقلابي و راه اندازي بانكهاي اطلاعاتي بوده ايم . 4 ـ بيش از 76 49 درصد از تجانس مفاهيم و رويكردهاي مورد تاكيد رهبري در سه حوزه مديريت علمي مناسب در كشور حمايت از نخبگان و خودباوري علمي در كشور و اجزا برخاسته از اين سه محور تاكيد مي نمايد. 5 ـ بيش از 47 83 درصد از حوزه آسيب شناسي توليد علم كه مورد تاكيد ايشان مي باشد بر عدم تقليد و پيروي از فرهنگ ترجماني وجود ضوابط علمي غرب محور در تحقيقات دانشگاهي توجه بيش از حد بر ظواهر و نمادهاي غيرواقعي در پروژه هاي حوزه علوم انساني فقدان روحيه نقادي سازنده متعهدانه در مراكز علمي اختصاص يافته است . 6 ـ وجود بيش از 64 75 درصد تكرار و 43 51 درصد شدت و تاكيد بر موضوع توليد علم نشان دهنده تداوم اين توجه و علاقه از سوي مقام معظم رهبري و پيگيري ايشان در اين حوزه ها است . 7 ـ بيش از 63 59 درصد از توصيه هاي توليد علم از سوي رهبري انقلاب به توجه بخشيدن مراكز علمي در بازگرداندن چرخه ديرينه تمدن پر افتخار علمي كشور توجه به اخلاق و كرامت انساني در توليد علم علم متعهد و دين محور تبيين نقش اعتماد به نفس ملي در توليد علم كاهش نفوذ تجمل و ماديگري در توليد علم و بكارگيري جوانان عالم و علاقمند به ارتقا و سربلندي كشور تاكيد مي نمايد. 8 ـ بيش از 74 3 درصد از سياستهاي كلان در حوزه توليد علم و جنبش نرم افزاري خطاب به مسئولان علمي و تحقيقاتي و مديران مسئول كشوري بوده است تا زمينه طراحي و تدوين مدل مطلوب و نقشه جامع علمي كشور را بهمراه راهكارهاي اجرايي آن تهيه نمايند. 9 ـ وجود بيش از 27 درصد از فرمايشات به ارائه راهبردهاي سطح ملي و دستگاهي بوده و نشانگر وجود برخي از ضعف ها و برخورداري از تنگناها و مشكلات مديريتي است كه در طي سه سال گذشته سبب بازگوئي مجدد سياست ها و راهبردهاي توليد علم از سوي مقام معظم رهبري در نشست با مسئولان علمي و صنعتي كشور و ارائه برنامه و توصيه در نحوه پياده سازي اين سياست ها بوده است . 10 ـ اختصاص بيش از 35 درصد از تاكيدات و فرمايشات مقام معظم رهبري در حوزه برنامه هاي سطح ملي و اجرايي نشاندهنده ضرورت توجه هر چه بيشتر بخش هاي مسئول پژوهشي و آموزشي كشور به تدابير سياستها و راهبردهاي مصوب و ناهمساني سازمانهاي مربوط در طراحي و برنامه ريزي عملي در راستاي بمورد اجرا نهادن سياستهاي كلان كشور در حوزه توليد علم و شكستن مرزهاي دانش بوده است . تجويز پيشنهادات گفتمان محور ترديدي وجود ندارد كه در جهت حفظ امنيت و رفاه جامعه ارتقاي سطح زندگي مردم و همچنين برآوردن نيازهاي اساسي جامعه نه تنها تحقيق و توسعه در علوم و فناوري هاي نوين بايد بطور جدي و با برنامه و عزمي ملي ادامه يابد بلكه تحولي اساسي و بنيادين در زمينه نهادينه نمودن فرهنگ توجه جدي به علوم و فناوري ها ضروري است . با توجه به همين ضرورت رهبري معظم انقلاب بعنوان سكاندار حاكميت نظام اسلامي و هدايتگر تام قابليتها و امكانات ملي جمهوري اسلامي ايران موضوع جنبش نرم افزاري و توليد علم را مطرح نموده و خواستار تحولي جدي در آزاد انديشي عدالت خواهي و برپاسازي نهضت نرم فرهنگي و علمي در حوزه و دانشگاه شده اند. ترديدي در اين نيست كه ديد فراگير مقام معظم رهبري نسبت به مشكلات جهان اسلام و اهميت توجه جدي به علوم و فنون نوين جهت پيشگيري از استيلاي مداوم جهان استكبار و همچنين دفاع از استقلال و امنيت نظام اسلامي برخاسته از واقعيات اوضاع فعلي جهان است كه با ابداع روشهاي تبعيض آميز و بهره گيري از نقش و حضور سازمان هاي وابسته بين المللي قصد عقب نگاه داشتن كشورهاي در حال توسعه بويژه كشورهاي مستقل اسلامي را از دستيابي به علوم خلاق و فناوري هاي كليدي دارند از اين رو بمنظور تقويت زمينه هاي پياده سازي اين سياست بنظر مي رسد دقت و توجه در برخي از تجويزات و توصيه هاي اعلامي از سوي مقام معظم رهبري كارگشا باشد. كنترل و تصحيح سيستم توزيع اعتبارات پژوهشي دانشگاهها و موسسات پژوهشي دستگاههاي اجرايي در اين شيوه كه در گذشته كمي دورتر اعمال مي شده و هنوز هم معمول است نه برنامه ملي منسجم و قابل ارزيابي وجود دارد و نه دستگاههاي دريافت كننده اعتبار خود را موظف به رسيدن به اهداف مشخص و طبق برنامه معيني مي دانند و صرفا در پايان هر سال مالي گزارش عملكرد مالي و پرسنلي و عمراني توسط دستگاه دريافت كننده بودجه در موافقتنامه بودجه به دولت منعكس مي گردد. در چنين نظامي ارزيابي اثر بخشي اعتبارات پژوهشي فاقد هرگونه سنجش و معيار مناسب با نيازهاي مورد تاكيد راهبردي است . دستگاه هاي مجري طرح نبايد هم خود مرجع تشخيص اولويتها بوده و هم مرجع توزيع و تخصيص اعتبارات و هم ارزيابي كننده و ناظر بر طرحهاي پژوهشي و هم در عين حال نماينده دستگاه اجرايي باشند كه در نتيجه ناخودآگاه ذي نفع در فرايند امور و تلاشگر براي حفظ مصلحتهاي دستگاهي خود خواهند بود. براي روياندن علم بايد مديريت علمي و سرمايه گذاري مراكز صنعتي فناوري و توليد دانش صورت پذيرد كه اين مهم به عهده مديران كشور و متضمن تحقيقات حيات آينده كشور است و نبايد در آن كوتاهي كرد. اگر پروژه هاي تحقيقاتي و پژوهشي به صنعت ملي تبديل نشود فايده اي ندارد زيرا بايد هدف دار صورت بگيرد. بايد در مورد مشكلاتي كه در كشور وجود دارد تحقيق و پژوهش داشته باشند تا اين امر در جامعه فرهنگ سازي شود و لذا نيازمند تحول بوده و تحول در آن بدون تحقيق و پژوهش امكان پذير نيست . يك از پيش فرض ها و ضرورت هاي نهضت نرم افزاري توجه به عناصر فكري و نخبگان جامعه در دو بخش دانشگاهي و حوزه هاي ديني است . با عنايت به دو قطبي بودن نظام آموزشي علوم انساني در ايران يعني حوزه هاي علميه و دانشگاه ها لزوم ايجاد پل ارتباطي ميان اين دو و همفكري آنها بستر ساز شكل گيري نطفه ي آغازين نهضت نرم افزاري خواهد بود. تبديل جنبش به ارزش عمومي با ايجاد فضاي انتقادي سالم در پاسخ به سئوالات و شبهات در قالب مناظره علمي و نظريه پردازي روشن همراه با داوري و اجتناب از سياست زدگي و سياست زدائي ضروري است . فقدان قوانين حمايتگر علمي فقدان روش هاي تحقيق و معادلات كاربردي بر پايه ارزشهاي ديني و فقدان مدل هاي برنامه ريزي ارزش محور بايد مديريت و برطرف شود. بايد حوزه هاي نفوذ و ظهور افكار غربي و بيگانه پسند را در حوزه ي علوم شناسائي و به تعبيري نقاط نفوذ معرفت هاي غربي را مشخص كرده و آن را تحت كنترل در آورد كه البته كار عميق و وسيعي را مي طلبد. ضروري است تا بر فعاليت پژوهشكده ها مراكز و قطبهاي تحقيقاتي كيفي كه در جهت هدايت بومي پژوهش ها در حوزه هاي مختلف تعيين زمينه هاي اولويت دار مبتني بر خلاقيت و نوآوري براي انتقال فن آوري پيشرفته روز به منظور پاسخگويي به نيازهاي حال و آينده كشور تلاش مي نمايند نظارت كيفي و قابل ارتقا داشت . ضروري است زمينه هاي اشتغال تخصصي و جذب نيروهاي تحصيل كرده و نخبگان و دانش آموختگان مراكز آموزش عالي را از طريق واحدهاي تحقيق و توسعه مراكز خدمات مهندسي جذب هيات علمي ايجاد نمود تا از مهاجرت افراد هوشمند جلوگيري گردد. بايستي با اهتمام هرچه بيشتر دانشمندان و متخصصان كشورمان مرزهاي توليد علم و توسعه علمي در كشور شكسته شده و توليدات منحصر بفرد و جهش ساز صورت پذيرد. لازم است در وزارتخانه ها دانشگاهها و مراكز آموزش عالي و پژوهشگاه ها ساختارهاي علمي متناسب با نيازهاي جامعه طراحي و تدوين شود و منزلت علمي استادان دانشجويان و پژوهشگران در اين بخش ها پاس داشته شود. ايجاد خودباوري عميق در بين مسئولان و تصميم گيرندگان كشور بگونه اي كه موضوع توليد علم در نزد محققين و نخبگان و سپس عموم آحاد ملت بعنوان يك ضرورت جدي و انكارناپذير پذيرفته شده و مردم در مقاطع مختلف مشاركت سياسي و فرهنگي خود آنرا مطالبه كنند. در حال حاضر اغلب منابع و مدخذ حوزه آموزش و تحقيق و توسعه كشور و فناوري هاي نوين ترجمه و كپي برداري بوده و به موازات آن نيز تدريس و گسترش فرهنگ و تفكر و دانش آن نيز وارداتي محسوب ميشود و اساتيد و مدرسان اين حوزه كمتر در تهيه و تنظيم علوم و فنون مورد تدريس يا تحقيق خود نقش خلاقيت و يا نوآوري دارند و تحت همين عناصر دچار ضعف توليد مي گردند. اين در حالي است كه با توسعه فرهنگ خود باوري علمي و حمايت از نخبگان مي توان هم چون وضعيت فعلي كه در كشور شاهد حضور استعدادهاي درخشان ايرانياني هستيم كه با ابداعات و ابتكارات خود در ابعاد بين المللي بعنوان نخبگان بزرگ صاحب علم و فناوري شناخته مي شوند اين روند را نهادينه كرد. نتيجه گيري اصولا هر پديده اي براساس نظام منطقي مفاهيم خود با ايجاد ساختار متناسب و كارآمد از طريق برنامه اي دقيق به تحقق چشم انداز به تحقق اهداف و ماموريت هاي خود مي پردازد و بيانات رهبري معظم انقلاب در راه اندازي نهضت نرم افزاري توليد علم در كشور آغازگر حركتي شايسته و جهاد گونه بود زيرا تمام تلاش علمي و عملي معظم له به يافتن راهكاري مطمئن و موثر معطوف شده تا بتوانند به نيازمنديهاي روز آمد جامعه از طريق نقش آفريني مناسب در جنبش نرم افزاري پاسخي در خور شان داده و جايگاه فرهنگ ديرينه و تاريخي كشور را در راستاي توسعه مادي و معنوي كشور ارتقا بخشند. بديهي است در تمامي اين مراحل گفتمان ترويجي مقام معظم رهبري الگوي انديشه و عمل مناسبي در اين راستا است . (فيروز آبادي 1386 ) در پايان راهبردهاي نهائي شده از سياست هاي ابلاغي رهبري معظم انقلاب را مي توان به شرح ذيل از نتايج كيفي اين گفتمان برشمرد : 1 ـ تنظيم نقشه جامع علمي كشور براساس نيازهاي واقعي در سند چشم انداز بيست ساله . 2 ـ توانمند سازي منابع انساني تجهيز و تخصيص منابع و امكانات و ظرفيت ها در حوزه هاي اولويت دار علم و فناوري و گسترش ميل به علم و تحقيق و پژوهش بويژه در محيط دانشجوئي . 3 ـ تشكيل بانك اطلاعات و طراحي شبكه انتقال علم و فناوري از خارج به داخل با بهره گيري از فرصت جهاني نخبگان ايراني خارج كشور و بهبود تراز دانش ملي . 4 ـ ارتقاي سطح فناوري هاي نوين اطلاعاتي و ارتباطي در جامعه تشكيل جامعه اطلاعاتي توسعه و تكميل زير ساخت هاي مناسب بمنظور افزايش توليد كالاها و خدمات دانش پايه . 5 ـ ايجاد ساز و كارهاي لازم براي توسعه كمي و كيفي دوره هاي تحصيلات تكميلي با تاكيد بر توسعه علوم بين رشته اي و چند رشته اي علوم انساني و طبيعي و ايجاد قطب هاي پژوهشي و توسعه پژوهشگاه ها. 6 ـ تغيير الگوي توسعه ملي از منابع پايه به دانش پايه و انسجام سازگاري و انطباق بين سياستهاي علمي و فناوري و سياستهاي توسعه ملي . 7 ـ طراحي استقرار و نهادينه سازي نظام ملي علم فناوري و نوآوري با تاكيد بر بهبود كيفيت ارتباط ميان عناصر و اجزاي شكل دهنده نظام و حفظ يكپارچگي فعاليتهاي آنان . 8 ـ حمايت و تقويت و ايجاد مشوق هاي لازم براي محققان مبتكران و نخبگان جامعه با تاكيد بر وضع قوانين و مقررات مالكيت معنوي و ايجاد فرصتهاي مناسب علمي و پژوهشي در راستاي توليد علم و فناوري . 9 ـ تشكيل مركز اطلاعات دانش اسلامي و پذيرش مقالات پژوهشي مبتني بر فرهنگ اسلامي . انقلاب اسلامي براي تحقق آرمان هاي خود و دستيابي به اجتماع جهاني و تشكيل تمدن عظيم اسلامي نياز به سازوكارهاي هماهنگ و مناسب با مباني اعتقادي خود جهت ايجاد ساختار تمدني دارد فرهنگ توليد علم يك فرهنگ ريشه دار اسلامي است كه به جامعه ديني بالنده و حكومت ديني پيشرو خواهد انجاميد براي روياندن علم بايد مديريت علمي سرمايه گذاري مراكز صنعتي فناوري و توليد دانش صورت پذيرد بايد در سند چشم انداز بيست ساله نقشه جامع علمي كشور براساس نيازهاي واقعي تنظيم گردد طراحي استقرار و نهادينه سازي نظام ملي علم فناوري و نوآوري با تاكيد بر بهبود كيفيت ارتباط ميان عناصر و اجزاي شكل دهنده نظام و حفظ يكپارچگي فعاليت هاي آنها بسيار ضروري است

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 601]