زمخشري است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: آشنايي با انديشمندان جهان اسلام/ ابن‌صانعشهرت «ابن‌صانع» مرهون «شرح‌المفصل» زمخشري است
گروه انديشه: «ابن‌صانع»، كتاب «شرح‌المفصل» زمخشري را در 70 سالگي به اتمام رساند و همه شهرت خود را مرهون همين اثر است.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا)، 786 سال پيش در چنين روزي، 25 جمادي‌الاول سال 643 هجري قمري «ابن يعيش بن‌صانع» دانشمند علوم نحوي در حلب درگذشت.

ابن‌يعيش مردي فاضل و اديب بود و در علم نحو دانش بسيار داشت. وي نحو را در حلب، موصل و دمشق آموخت و در كنار آن به گرد‌آوري حديث نيز پرداخت. ابن‌يعيش بعد از بازگشت به زادگاهش تا پايان عمر در حلب تدريس كرد. از مشهورترين شاگردان ابن‌يعيش؛ «ابن‌خلكان» را مي‌توان نام برد كه از مورخان و اديبان بزرگ قرن هقتم هجري‌قمري به شمار مي‌رود.

وي را ابن‌صانع نيز خوانده‌اند. بيشترين آگاهي ما از زندگي وي محدود به اخباري است كه شاگردش ابن‌خلكان نقل كرده است و ديگران چيز عمده‌اي بر آن نيفزوده‌اند. خاندان ابن‌يعيش از موصل برخاسته بود، اما خود او در حلب به دنيا آمد و همان‌جا پرورش يافت، ولي «فيروزآبادي»، اصل او را اندلسي دانسته است.

وي در جواني به قصد تحصيل علم از محضر ابن‌انباري رهسپار بغداد شد، اما زماني كه به موصل رسيد، خبر درگذشت وي را شنيد، لذا پس از چندي اقامت در آن‌جا و استماع حديث از استاداني چون «خطيب طوسي» و «ابن‌سويده» تكريتي به حلب بازگشت. وي در حلب نحو را نزد «ابوالسخا فتيان حلبي» و «ابوالعباس مغربي‌نيروزي» فرا گرفت و از جمعي چون قاضي «ابن ابي‌عصرون»، «ابوالحسن طرسوسي»، «يحيي ثقفي» و نيز «خالد بن‌محمد ‌قيسراني» حديث شنيد و قبل از آن‌كه منصب اقرا را در حلب بر عهده گيرد، براي ديدار با «تاج‌الدين كندي» به دمشق رفت و كندي در نوشته‌اي مقام علمي او را بسيار ستود.

ابن‌يعيش بيشتر عمر خود را در حلب گذراند. حلب در آن روزگار به يكي از مراكز بزرگ علم و ادب تبديل شده بود و دانش‌پژوهان بسياري از نقاط مختلف بدان‌جا مي‌آمدند تا از مجالس درس انديشه‌وران آن شهر بهره برند. ابن‌خلكان يكي از همين كسان بود كه در 626 ق. به حلب آمد و از مجالس درس ابن‌يعيش كه در آن زمان در مقصوره شمالي جامع حلب و نيز مدرسه رواحيه به تدريس قرائات مشغول بود، بهره فراوان برد و همچنين بخش عظيمي از كتاب «اللمع» ابن‌جني را نيز نزد وي خواند.

از ديگر شاگردان وي «ابن‌مالك نحوي»، «ابن‌رزين»، «ابن‌نحاس»، «ابوبكر احمدبن محمد دشتي»، «ابن‌عديم» و «ابن‌واصل» را مي‌توان نام برد. ابن‌خلكان علاوه بر نقل اخباري از او، وي را به خوش‌رويي و سرزندگي وصف كرده و روايات متعددي درباره شوخ‌طبعي و بذله‌گويي او نقل كرده است.

ابن‌يعيش، به خصوص به نحوداني شهره است و ذهبي وي را بزرگ‌ترين نحوي حلب در روزگار خود دانسته است. وي پيرو مكتب بصره بوده و در «شرح المفصل» خود به تأييد و تقويت آراي آنان پرداخته است، اما گاهي نيز آراي نحويان كوفه را بر بصريان ترجيح داده است. از همين‌رو برخي از معاصران، او را از پيروان مكتب بغداد دانسته‌اند. ابن يعيش در حلب درگذشت و همان‌جا به خاك سپرده شد.

«شرح التصريف‌الملوكي» از مهم‌ترين آثار اوست. اين كتاب شرحي است بر التصريف‌الملوكي ابن‌جني. برخي با توجه به آراي وي در اين كتاب است كه او را از پيروان مسلم مكتب نحوي بغداد دانسته‌اند. اين اثر در 1973م و به كوشش «فخرالدين قباوه» در حلب به چاپ رسيده است.

«شرح المفصل» زمخشري از ديگر آثار وي است. ابن‌يعيش اين كتاب را در 70 سالگي به اتمام رساند و همه شهرت خود را مرهون همين اثر است. سبك نگارش مؤلف در اين اثر همانند ديگر شارحان هم‌روزگارش، ساده و گاه با ضعف و سستي در الفاظ و اطناب بيش از حد همراه است.

استناد فراوان به آراي نحويان برجسته و به‌ويژه «سيبويه»، «اخفش»، «ابوعلي فارسي»، «جرمي»، «ماني» و «ابن‌‌جني»، اين كتاب را به صورت دائرةالمعارفي در زمينه نظرهاي مختلف نحويان درآورده است. تمايلات ابن‌يعيش در مكتب بصره از فحواي اين شرح به وضوح روشن است.

تفسير «المنتهي من بيان في اعراب‌القرآن»، از ديگر آثار اوست كه هنوز منتشر نشده است. نسخه‌اي از اين اثر كه در بيان وجوه مختلف قرائات نگارش يافته در كتابخانه سلطان محمود مدينه نگهداري مي‌شود.*

*منابع: مركز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامي، جلد پنجم، مقاله شماره 1925؛ پايگاه اطلاع‌رساني صدا و سيما؛ پايگاه اطلاع‌رساني حوزه نت.
شنبه 11 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 162]