سوريه وتحولات فراروي منطقه

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
سوريه وتحولات فراروي منطقه

در اين باره معمر قذافي رييس جمهور ليبي معتقد است نشست دمشق بيش از اينکه بتواند راه حلي براي مسايل رودرروي جهان عرب بيابد به مشکلات ميان اين کشورها پرداخت وبرخي شرکت کنندگان سعي نمودند راه حل هايي اوليه براي حل اين اختلافات ارايه دهند که تاکنون نتايج خاصي نداشته واين موضوع نياز به پيگيري بيشتري دارد . بدون شک اختلافات موجود ميان کشورهاي عربي چيز جديدي نيست اما اين بار پررنگ تر از دفعات پيشين مي نمود ومنجر شد دولت فواد سنيوره نخست وزير لبنان اعلام کند با وجود دعوت رسمي از سوي سوريه در نشست دمشق شرکت نخواهد کرد . عربستان ومصر نيز که از حاميان دولت سنيوره به حساب مي آيند سطح حضور خود را پايين آورده و حتي حاضر نشدند وزيران امور خارجه خود را نيز به دمشق بفرستند و تنها با نمايندگان خود در اتحاديه عرب در دمشق حضور يافتند . رياض و قاهره اين اقدام را ناشي از نقش منفي سوريه در لبنان دانسته و خواهان اعمال فشار دمشق بر دوستان لبناني خود براي پذيرفتن طرح اتحاديه عرب براي حل بحران لبنان شدند . اما معمر قذافي رييس جمهور ليبي در پايان نشست دمشق و در مصاحبه با خبرنگاران گفت : بايد از کشورهايي که نشست دمشق را تحريم کردند، پرسيد اين دستور را از کجا دريافت کردند و دليل مشارکت ما نيز اين بود که چنين دستوري دريافت نکرده بوديم . سخنان بي پرده رييس جمهور ليبي و پيش از آن اظهارات مقامات سوري که ايالات متحده را متهم به اعمال فشار بر کشورهاي عربي براي جلوگيري از حضور آنان در دمشق کرد، بيش از هر چيز ديگر بيانگر گسترش شکاف ميان کشورهاي عربي است که اسباب آن مسلما فراتر از مسئله لبنان است هر چند که مسئله لبنان نيز خود يک قضيه صرفا داخلي نبوده و نيست. از بدو تاسيس اتحاديه عرب در سال 1945 تاکنون سابقه نداشته است که بحران داخلي يکي از اعضاي اتحاديه دليلي براي عدم شرکت کشورهاي ديگر در نشست سران و يا بروز چنين اختلاف و دودستگي ميان اعضاي اتحاديه شود . سه کشور سوريه و عربستان و مصر سالها بود که به عنوان محور اصلي اتحاديه عرب مطرح بوده و سياستگذاران اصلي اين اتحاديه به شمار مي رفتند ، محور دمشق - رياض - قاهره پس از جنگ دوم خليج فارس و مشارکت سوريه و مصر در جنگ با عراق شکل گرفت و اين سه کشور سعي کردند همکاريهاي بينابين را در ازاي مسايل پيش روي آنان در منطقه قوت بخشند. در اين ميان نقش سوريه از دو کشور ديگر برجسته تر بود زيرا دمشق چه در دوران حافظ اسد رييس جمهور فقيد خود و چه پس از آن از استقلال سياسي بيشتري نسبت به دو شريک ديگرش برخوردار بود و از سوي ديگر روابط حسنه سوريه با قطب تآثير گذار ديگر در اين منطقه يعني ايران و همچنين نفوذ فراوان سوريه در لبنان بر اهميت نقش دمشق در منطقه مي افزود.با به بن بست رسيدن مذاکرات سازش ميان سوريه واسراييل که از کنفرانس مادريد در نوامبر سال 1991 آغاز شده بود وپيروزي مقاومت اسلامي لبنان در سال 2000 وافزايش چشمگير قدرت همه جانبه هم پيمان دمشق در منطقه يعني تهران، نارضايتي ايالات متحده از نقش سوريه در منطقه افزايش يافت و پس از اشغال عراق و ناکامي واشنگتن در اين جنگ، ايالات متحده بخشي از مسووليت اين ناکامي را متوجه ايران و سوريه دانست .کمي پس از آن و در اوج تحولات دراماتيک منطقه خاورميانه، ترور رفيق حريري نخست وزير اسبق لبنان به نقطه عطفي براي دمشق مبدل شد. از دست دادن حضور نظامي در لبنان تنها يکي از پيامدهاي ترور حريري براي سوريه بود . گروههاي مخالف دمشق در لبنان سوريه را به ترور حريري متهم کردند. دولت فواد سنيوره نيز از سازمان ملل خواست يک گروه حقيقت ياب بين المللي به لبنان اعزام کرده و رسيدگي به پرونده ترور حريري را به دادگاهي بين المللي بسپارد. پس از ترور حريري روابط دمشق ورياض نيز به تيرگي گراييد زيرا حريري يکي از مهره هاي مهم سياسي واقتصادي عربستان بود که سالها پيش وحتي در زمان جنگ داخلي لبنان فعاليت خود را ميان گروههاي لبناني آغاز و گروههاي متخاصم را پشتيباني مالي مي کرد.بدون شک اين اولين باري بود که دادگاهي بين المللي براي بررسي ترور يکي از مقام هاي کشورهاي جهان شکل مي گرفت و نظر به نفوذ فراوان امريکا در سازمانهاي جهاني اين احتمال که دادگاه حريري شمشيري مسلط بر مخالفان واشنگتن در منطقه باشد قوت گرفت تا اينکه دوستان سوريه در لبنان وزراي خود را از کابينه سنيوره خارج کرده و لبنان به فلج سياسي دچار گرديد . آغاز جنگ 33 روزه اسراييل عليه لبنان که با اسارت دو نظامي اسراييلي به دست نيروهاي حزب الله شروع شد با موضعگيري شديد مقامات عربستان ومصر بر عليه مقاومت لبنان همراه شد که حزب الله را مسوول بروز جنگ مي دانستند . پس از اتخاذ اين موضع توسط رياض وقاهره بشار اسد رييس جمهور سوريه منتقدين مقاومت لبنان را "مرد نماياني بزدل" ناميد که به سياستهاي امريکا واسراييل خدمت مي کنند وبدين شکل بود که اختلاف ميان سوريه با مصر وعربستان شدت بيشتري گرفت .رياض و قاهره پايداري و پيروزي مقاومت لبنان را دستاورد بزرگي براي ايران وسوريه برشمردند وبه وارد شدن در محور موسوم به "محور اعتدال" در مقابل محور مقاومت که متشکل از ايران و سوريه وحزب الله وهمپيمانانش در لبنان وجنبش حماس وجهاد اسلامي فلسطين است رضايت دادند . محور امريکايي اعتدال با مرکزيت عربستان ومصر نقش به سزايي در محاصره نوار غزه پس از تسلط جنبش حماس بر اين منطقه ايفا کرد و به گفته خود فلسطينيان محاصره غزه بيشتر يک محاصره عربي است تا محاصره توسط اسراييل . سفرهاي مسوولان امريکايي به خاورميانه با هدف حفظ وتقويت محور اعتدال با نزديک شدن زمان برگزاري نشست سران عرب در دمشق به اوج خود رسيد وبا فاصله هاي زماني کوتاهتر انجام گرفت وجورج بوش رييس جمهور امريکا وديک چني معاون وي وکانداليزا رايس وزير امور خارجه امريکا شخصا در منطقه حضور يافته واين اجراي سياست را پيگيري کردند . از سوي ديگر وکمي پيش از زمان برگزاري نشست دمشق، ايالات متحده تعدادي از ناوهاي جنگي خود را به سواحل لبنان اعزام کرد اما مسوولان امريکايي اعلام کردند اين اقدام ، پيامي براي سوريه است . فشارهاي همه جانبه امريکا وهمپيمانانش عليه سوريه شکلهاي مختلفي به خود گرفت وبلافاصله پس از پايان جنگ 33 روزه لبنان دولت سنيوره ورژيم اسراييل دمشق را به نقض قطعنامه 1701 سازمان ملل وتداوم ارسال سلاح به حزب الله متهم کردند. در ششم سپتامبر سال 2007 نيز اسراييل يکي از تاسيسات سوريه را در داخل خاک اين کشور و در نزديکي مرز آن با عراق و ترکيه بمباران کرد و منابع اسراييلي ادعا کردند اين تاسيسات يکي از مراکز فعاليت هسته اي در سوريه بود . در ماههاي اخير نيز منابع امريکايي واسراييلي بسيار سخن از جنگي ديگر در منطقه به ميان آورده اند که شرايط را به نفع هم پيمانان واشنگتن در منطقه تغيير خواهد داد . ايالات متحده ضمن ارسال اسلحه وکمکهاي لجستيک به همپيمانان خود در لبنان از زبان کاندوليزا رايس وزير امور خارجه اش اعلام کرد که تشکيلات خود گردان فلسطين را نيز در برابر حماس تجهيز نظامي خواهد کرد . همزمان با آعاز نشست دمشق بان کي مون دبير کل سازمان ملل متحد نيز اعلام کرد که پيشرفت بزرگي در مسئله تشکيل دادگاه بين المللي ترور رفيق حريري حاصل شده وآغاز به کار اين دادگاه بسيار نزديک است در حالي که منابع ديپلماتيک در سازمان ملل اعلام کردند بيشتر هزينه هاي شکل گيري و فعاليت اين دادگاه را کشورهايي از منطقه خليج فارس تقبل کرده اند . با شدت يافتن فشارها بر دمشق ناظران سياسي به تفسير اهداف اين اقدامات پرداخته و سناريوهاي مختلفي را براي مرحله پيش رو تخمين زدند اما در حالي که بيشتر اين تجزيه وتحليلها تحولات دراماتيکي را در سطوح مختلف براي منطقه پيش بيني مي کردند ، بنيامين بن اليعازر يکي از وزراي اسراييلي روز جمعه گذشته اعلام کرد که اين رژيم در ماهها و روزهاي گذشته تلاشهاي زيادي براي از سرگيري مذاکرات با دمشق انجام داده است وهزينه برقراري صلح ، يعني بازگرداندن بلنديهاي جولان به سوريه را به خوبي مي داند . همچنين ايهود اولمرت نخست وزير رژيم اسراييل نيز از امکان انجام مذاکرات سري ومحرمانه با دمشق سخن به ميان آورده وابراز اميدواري کرد که توافق و صلح ميان دمشق وتل آويو حاصل گردد . پس از سخنان بن اليعازر و اولمرت ، ايهود باراک وزير جنگ رژيم اسراييل نيز با صراحت اعلام کرد از سرگيري مذاکرات صلح با سوريه وخارج کردن دمشق از محور تندروها يک هدف عمده براي ديپلماسي اسراييل است . بدون شک سخنان جديد مقامات اسراييلي تفسير سير صعودي فشارهاي هماهنگ امريکا واسراييل عليه دمشق را آسانتر مي کند واز سوي ديگر اين سوال هم مطرح مي شود که آيا کشورهاي عربي عضو محور موسوم به اعتدال با آگاهي از اين سناريو در اعمال فشار بر دمشق شرکت کرده اند ويا بدون آگاهي از آن وصرفا جهت همراهي با سياستهاي واشنگتن در اين امر مشارکت جسته اند .هرچند مقامات سوري وجود هرگونه مذاکرات سري با اسراييل را رد کرده اند اما روزنامه اسراييلي هآرتس به نقل از يکي از وزراي کابينه اولمرت گفته است پيامهاي تل آويو براي دمشق تا کنون توسط ترکيه وبرخي يهوديان امريکا واعضاي کنگره امريکا رد وبدل شده است . البته بشار اسد رييس جمهور سوريه در گذشته بارها اعلام نموده بود کشورش خواهان از سرگيري مذاکرات صلح با اسراييل است اما شرط اين امر پايبندي تل آويو به قطعنامه هاي سازمان ملل وباز پسگيري اراضي اشغال شده سوريه است.بنا به گفته کارشناسان اگر اظهارات مقامات اسراييل بازگو کننده سياستهاي حقيقي آنان باشد امريکا واسراييل مي خواسته اند با اعمال فشارهاي فزاينده بر عليه هم پيمان قوي سوريه يعني ايران وعدم اعطاي نقش تأثير گذار به دوستان لبناني دمشق در دولت لبنان ومحاصره هم پيمان ديگر سوريه در فلسطين يعني حماس واعمال فشار توسط کشورهاي عربي وفشارهاي نظامي همچون بمباران در داخل سوريه وارسال ناوهاي جنگي به سواحل لبنان، در واقع سوريه را براي امتياز دهي آماده نموده و دمشق را در ضعيف ترين وضعيت خود بر پاي ميز مذاکره بنشانند . به هر حال آنچه که مسلم است اين است که دمشق تاکنون از سناريوي محور مقابل خود آگاه بوده وبه همين دليل از مواضع خود عقب نشيني نکرده است زيرا دمشق همچنان از روابط بسيار مستحکم سياسي واقتصادي با ايران برخوردار است واين در حاليست که تهران ستون اصلي مقابله با فشارها وتهديدات در خاورميانه را تشکيل ميدهد . همچنين دوستان سوريه در لبنان نيز از مواضع خود عقب نشيني نکرده وحاضر نيستند سرنوشت لبنان را به طور کامل در اختيار همپيمانان واشنگتن در دولت سنيوره قرار دهند . از سوي ديگر جنبش حماس نيز عليرغم محاصره وتحريم گسترده همچنان بر مواضع خود پايداري مي کند وحملات سهمگين ارتش اسراييل بر عليه نوار غزه نيز تا کنون کارساز واقع نگرديده است . اوضاع نظامي نامطلوب امريکا در خاورميانه وترديد مقامات امريکايي واسراييلي در آغاز جنگي جديد وبا نتيجه اي مجهول در خاورميانه بويژه پس از زورآزمايي ناموفق سال 2006 ارتش اسراييل در لبنان برگه هاي برنده در دست مقامات سوريه را نيز تقويت نموده است. سوريه به عنوان پل ارتباطي "محور مقاومت" ميان ايران ولبنان وفلسطين به خوبي از اهميت جايگاه استراتژيک خود براي هر دوطرف معادله در خاورميانه آگاه است وعملکرد مسوولين اين کشور نشان داده است که مقامات سوري تا کنون تلاش کرده اند حساب شده عمل کنند . به گفته بسياري از کارشناسان سوريه توانسته است که از تحولات پيش از نشست دمشق به نفع خود بهره برداري کند ودر مرحله آينده از موضع قوي تري برخوردار خواهد بود. با توجه به داده هاي فوق سوالات جديدي پيرامون مرحله آينده مطرح مي گردد . اولين اين سوالها درباره جديت مقامات اسراييلي در طرح ايده جديد خود است وآيا اينکه واشنگتن وتل آويو در ازاي کنار آمدن با دمشق وکاهش فشارها چه بهايي را از سوريه مطالبه خواهند نمود ؟ آيا خارج نمودن دمشق از محور به اصطلاح تندروها پايان کشمکش سوريه با اسراييل وآمريکاست ؟ و يا گام بعدي محور امريکا واسراييل پس از خارج نمودن سوريه از محور مقاومت چه خواهد بود ؟ بدون شک امريکا واسراييل تاکنون براي مقابله با ايران و حذف گروههاي مقاومت در لبنان وفلسطين از معادله سياسي منطقه تلاشهاي بسياري کرده اند که تاکنون عليرغم همه تمهيدات واقدامات و حتي جنگهاي گسترده ، به نتيجه مطلوبي نرسيده اند وشايد تل آويو و واشنگتن اميدوارند با خارج کردن سوريه از دايره رودرويي با خود اجراي اهدافشان در منطقه را آسانتر دنبال کنند . اما سوال مهم ديگر که مطرح مي شود اين است که اگر دمشق مواضع قبلي خود را آنگونه که انتظار مي رود تغيير ندهد شرايط منطقه چگونه رقم خواهد خورد ؟ به هر حال ناظران بر اين باورند ماهيت مواضع سوريه در مرحله آينده هر آنگونه که باشد ، مسلما مرحله پيش از نشست دمشق با مرحله پس از آن متفاوت خواهد بود .

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 630]