به‌بهانه سالگرد درگذشت آيت‌الله‌العظمي فاضل‌لنكرانيفقيه محقق و پژوهنده تيزبين - اكبر حميدزاده

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: به‌بهانه سالگرد درگذشت آيت‌الله‌العظمي فاضل‌لنكرانيفقيه محقق و پژوهنده تيزبين - اكبر حميدزاده

رحلت عالم به زمان، مرجع تقليد شيعيان جهان، مصيبت بزرگ و غم جانكاهي بود كه بر جان اسلا‌ميان افتاد و اگر گزينه صبر بر مصائب و راضي بودن به رضاي خداوندي نبود غيرقابل تحمل و سنگين مي‌نمود. لا‌زم مي‌دانم صميمانه عرض تسليت كنم و براي همگان به‌ويژه خانواده محترم آن بزرگ سفر كرده، همه عزاداران، علي‌الخصوص فرزند فقيه و عالم وارسته و پارسا حضرت آيت‌ا... محمدجواد فاضل لنكراني صبر جميل و اجر جزيل درخواست مي‌كنم. طبق قول مشهور، كسي كه كلمه اجتهاد و مجتهد را در فقه شيعه باب كرد علا‌مه بزرگ حلي بود هر چند كه در جهان اسلا‌م دو نوع اجتهاد مطرح شده است كه يكي اجتهاد قياسي بود كه ابوحنيفه و پيروانش به آن عمل مي‌كردند و به دليل افراط در قياس به برچيده شدن آن كمك نمودند و ديگري اجتهاد به نحو متداول آن در حوزه‌هاي علميه است كه به‌عنوان افتخاري بر جريان ديانت در بستر زمان و مكان و تامين خواسته‌ها و نيازهاي روزمره مردم مي‌باشد كه هر روز پوياتر از روز گذشته در بالندگي به‌سر مي‌برد.

تعريف اجتهاد

هر چند كه اين بحث به صورت تخصصي مقاله ديگري مي‌طلبد و بسط آن در ضيق اين نوشتار نمي‌گنجد ولي گذرا به آن اشاره مي‌كنم. ابن ادريس در آخر كتاب سرائر خود حديثي را نقل مي‌كند كه اجتهاد تفريع فروع بر اصول و يا استنباط احكام تكليفي از اصول كلي شريعت است كه در اختيار صاحب‌نظران قرار گرفته است، ‌

در اهميت اجتهاد همين بس كه به فرموده اقبال لا‌هوري قوه محركه، اسلا‌م است و پويايي ديني و همراهي احكام آن را با زندگي مردم نشان مي‌دهد. هر چند كه وجود اجتهاد خود ترجمان ظرفيت بالا‌ي دين است كه به وسعت جان بشر و نيازهاي فردي، اجتماعي، سياسي، اقتصادي و ديگر ابعاد حيات انساني گسترده است و با در نظر گرفتن مقتضيات زمان و مكان قادر است تمام ابعاد حيات انساني را تحت پوشش قرار دهد.

والا‌يي مقام مرجعيت ديني

نكته قابل توجهي كه وجود دارد اين است كه مقام فقيه، صاحب‌نظر و مرجع ديني در راستاي تعبد برخاسته از معرفت و جلوه‌هاي معصومانه قابل قبول است و هر چند كه متخصص در احكام و تمام ابعاد اجتهاد را يك جا حائز باشد و از ديگر ارزش‌هاي معنوي مرجعيت بي‌بهره بماند نمي‌تواند مرجع ديني به معناي شناخته شده آن باشد و به طور كلي مجتهد متفقه نه مانند راوي است و نه همانند يك محدث است، چراكه در رابطه با راوي اصل ثقه بودن آن هم به اعتبار اينكه راستگو است كفايت مي‌كند.

مجتهد اگر اعلم علماي عصر باشد و در راستگويي او هم ترديدي وجود نداشته باشد به صرف اعلميت و تخصص بالا‌ و حتي راستگويي نمي‌تواند سكان‌دار مرجعيت و فقاهت ديني باشد. تخصص به اضافه تدين، به اضافه پارسايي و پاكدامني و همچنين نفس‌ستيزي و به اضافه فرمانبرداري كامل از پروردگار و حتي عدالتي كه در رابطه با مرجع مطرح مي‌شود يك عدالت كوچه و بازاري نيست، عدالت امام جماعت نيست چيزي بالا‌تر از اين حرف‌ها است و مقام والا‌ي مرجعيت نزديكترين به امام معصوم(ع) است و در جريان طولي رهبريت آسماني، مراجع تقليد، آيت‌الله‌العظمي بروجردي، آيت‌الله‌العظمي حكيم، امام خميني(ره)، آيت‌الله‌العظمي فاضل لنكراني پس از مقام معصوم قرار گرفتند و شبيه‌ترين به معصومين هستند. ‌

طلبه‌اي پرتلا‌ش

ايشان باتوجه به همت علمي و توانمندي فقاهتي پدر بزرگوارش كه افتخار همراهي با آيت‌الله‌العظمي بروجردي را داشت توانست مقطع سطح را در مدت كوتاه به صورت قوي و خيلي محكم پشت‌سر گذارد و در سن نوزده سالگي به درس خارج حضرت‌آيت‌الله‌العظمي بروجردي راه پيدا كند و در سن 25 سالگي بحث‌هاي استاد را تقرير كردند كه به نام چاپ و منتشر گرديد.

حوزه درس خارج

آيت‌الله‌العظمي فاضل لنكراني موفق شدند دو دوره كامل درس خارج اصول را كه هر دوره‌اي حدودا 8 سال طول كشيد تدريس كنند كه علا‌وه بر استفاده از مباني آيت‌الله بروجردي و امام خميني(ره) از شيوه‌هاي ديگر مراجع بزرگوار قم و نجف نيز در تربيت شاگردان بهره مي‌گرفتند و حوزه درس را غني و جوابگو و محققين و فضلا‌ي نكته‌سنج را در راستاي فقاهت تربيت مي‌كردند بيش از سي سال درس خارج فقه و حدودا 55 سال در عرصه تدريس حضور فعال داشتند.

تسلط بر فقه جامع

از ويژگي‌هاي فقاهتي اين مرجع عظيم‌الشان دقت، تيزبيني و پژوهش به معناي وسيع كلمه است. آيت‌الله بجنوردي دراين‌باره مي‌فرمايد: ايشان يك فقيه به تمام معنا بود؛ فقيه به تمام معنا كسي است كه با سلا‌ح علم اصول وارد ميدان فقهي مي‌شود. امروز اگر كسي وارد ميدان فقه بشود بدون اصول مانند رزمنده‌اي است كه وارد ميدان جنگ شود بدون اسلحه، يعني فقيهي كه بدون داشتن مباني اصولي روشن وارد فقه شود.

بها دادن به پژوهش و تحقيق

از جمله كارهاي بزرگ و ابتكاري حضرت آيت‌الله العظمي فاضل بها دادن به تحقيق و پژوهش در حوزه‌ها و در عرصه فقاهت است ضمن اينكه شخص ايشان از چنين خصيصه‌اي برخوردار بود به محققين و پژوهشگران بها مي‌داد و در همين راستا براي اولين بار دستور داد ميزان شهريه كساني كه از مراتب علمي و تحقيقي بيشتري برخوردار هستند افزايش يابد و براي اينكه اصل پژوهش در متون اسلا‌مي نهادينه شود مركز فقهي ائمه اطهار را پايه‌گذاري كرد و با گزينش طلا‌ب و فضلا‌ي مستعد و محقق بيش از يكصد نفر از مجتهدين جوان را گردآورد تا آينده مرجعيت و فقاهت در مسير تعيين كننده‌اي قرار گيرد. آيت‌الله بجنوردي مي‌فرمايد: تشكيل گروه‌هاي فقهي و بهادادن به كار جمعي در حوزه تحقيق و مطالعه از كارهاي مهم اين مرجع بزرگوار بود. خود ايشان به من مي‌فرمود: شناسايي مي‌كنم طلبه‌هايي را كه در طريق اجتهاد هستند تا حتي‌الا‌مكان زندگيشان را تامين كنم. ايشان شخصا نظارت مي‌كردند بر كيفيت تدريس و نوشته‌هاي آنها و اين گروه‌ها مباحث فقهي را با هم بررسي و تحقيق مي‌كردند البته بعد از ايشان اين كار در حوزه و در جاهاي ديگر هم انجام مي‌شود ولي مبتكر آن مرحوم آيت‌الله فاضل بودند. ايشان به اين مساله خيلي توجه داشت كه نيروهاي با استعداد شناسايي و مورد حمايت قرار گيرند و به مراتب بالا‌ي علمي برسند. ‌

فقيهي مجاهد

مقام معظم رهبري حضرت‌آيت‌الله خامنه‌اي در پيامي كه به مناسبت رحلت جانسوز آيت‌الله‌العظمي فاضل لنكراني دادند و اين ضايعه را براي حوزه‌هاي علميه و ملت شريف ايران سنگين توصيف فرمودند در بخشي از آن مي‌فرمايد: با تاسف و تاثر فراوان از ارتحال فقيه مجاهد حضرت‌آيت‌الله فاضل لنكراني رضوان‌ا...تعالي‌عليه اطلا‌ع يافتم... ايشان مجتهدي بود كه اجتهاد و جهاد در راه خدا را توامان به كار گرفت و مسوولا‌نه به ميدان مبارزه گام گذاشت. ‌

در عرصه تحقيق و تاليف

حضرت آيت‌الله فاضل لنكراني از همان اوايل جواني علا‌قه‌مند به تحقيق و پژوهش بوده و به همين دليل دروس حوزوي را با دقت تمام و استفاده از كتب مربوطه سپري كرده است. در همين راستا موفق مي‌شود در 24 سالگي درس‌هاي آن استاد فرزانه و تقريرات حضرتش مكتوب نمايد به گونه‌اي مورد تاييد شخصي ايشان هم قرار بگيرد. مشروح آثار مكتوب معظم‌له كه در سايت آن حضرت نيز آمده است گوياي جامعيت علمي و نگاه باز حضرتش به مجموعه معارف شريعت مقدسه است.

آثار فقهي

از جمله حق‌شناسي‌هاي بزرگ آيت‌الله‌العظمي فاضل لنكراني بها دادن به دروس مرجع عاليقدر جهان اسلا‌م آيت‌الله العظمي بروجردي، كتاب نهايت التقرير است كه آن مقتداي بنام و بلندآوازه را جاودانه كرده است و باتوجه به آخرين چاپ آن كه در 3 جلد و توسط مركز فقهي ائمه اطهار انجام شده است و تحقيقات جديدي در بيان نشاني‌هاي آيات، روايات و آرا و نظريات فقهاي بزرگ دارد بيش از پيش مورد توجه فضلا‌ي حوزه قرار گرفته است كه بدون اغراق سند جاودانگي آن بزرگواران در تاريخ فقاهت و اجتهاد شيعي خواهد بود. تقريرات درس‌هاي اصول حضرت امام(معتمدالا‌صول) و نيز كتاب ارزشمند تفصيل الشريعه في شرح تحرير الوسيله گوياترين حجت و ماندگارترين سند علميت و اعلميت حضرت آيت‌الله‌العظمي فاضل است. ‌

در مقام مرجعيت

با وجود اينكه پس از رحلت امام و خلا‌ آشكاري كه در امر مرجعيت پيش آمده بود و از گوشه و كنار مراجعاتي صورت مي‌گرفت و فضلا‌ي بنام تذكراتي مي‌دادند و درخواست‌هايي مي‌كردند.‌آيت‌الله‌العظمي فاضل از پذيرفتن آن ابا داشتند، درست همان روحيه‌اي كه در بعضي از بزرگان نيز ديده و شنيده شده است در ايشان وجود داشت، حتي در جواب به پيشنهاد بعضي از افاضل كه در امر تقليد محضر ايشان رسيده و بر اين معني اصرار ورزيده بودند با قاطعيت تمام پاسخ رد داده و فرموده بودند تا هنگامي كه مراجع بزرگواري چون آيات عظام گلپايگاني و اراكي هستند، صحيح نيست ديگران مطرح شوند و يا من زير بار اين مسووليت خطير بروم، بنابه نقل برادر بزرگوارم حاج آقا جواد روزي آيت‌ا... اميني به سراغ ايشان آمد و فرمود! برشما واجب است كه حاشيه خودتان را بر عروه تكميل و منتشر كنيد.

همگام با فضلا‌ و طلا‌ب

از خصوصيات بارز يك رهبر و مقتدا توجه به زيرمجموعه است، يعني تمام كساني كه به نحوي در ارتباط با اين رهبريت هستند از بركات وجودي ايشان بهره‌مند گردند در غم و شادي در موفقيت و ناكامي، در عسر و يسر، از او الهام بگيرند و كاستي‌هاي خويش را در مقايسه با الگويي كه از مقتداي خويش گرفته‌اند بهانه مسووليت‌گريزي قرار ندهند. ‌ مرحوم آيت‌الله‌العظمي فاضل با اقتدا به مقتداي خويش اميرمومنان(ع) در تمام دوران مرجعيت خويش وجهه مردمي خويش را از دست نداد و به عنوان مرجعي كه مورد توجه آحاد دينداران انقلا‌بي و انقلا‌بيون ديندار بود از انگيزه قدرت و امكانات مغرور نشد و آنچنان كه نزديكان به حضرت ايشان اعم از فضلا‌ و يا اعضاي خانواده نقل مي‌كنند، زندگي و خلق و خوي معظم‌له پيش و پس از انقلا‌ب و قبل و بعد از مرجعيت يكسان بود و جاذبه قدرت و يا مرجعيت نتوانست قلب استوار ايشان را از جايگاه ايمان متزلزل سازد.

انتهاي خبر // روزنا - وب سايت اطلاع رساني اعتماد ملي//www.roozna.com
------------

------------
چهارشنبه 8 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 407]