سفر به دنياي افسانه‌ها

واضح آرشیو وب فارسی:سایت ریسک: BUD11th May 2009, 08:00 AMانگار آدمي ‌با سفر دوباره زاده مي‌شود. رفتن به گوشه گوشه ايران زمين براي جستن و يافتن نغمه‌اي آشنا. اين بار فردوسي را باز مي‌خوانيم تا از نو روايت كند داستان سرزمين 5 هزار ساله سيستان را. اين سرزمين مردان ماندگاري را در فرهنگ ايران زمين به بارآورد. کاربران ثبت نام کرده قادر به مشاهده لینک می باشند مرداني كه اهل دل و سرآمد معرفت بودند. انگار «معناي زنده بودن من با تو بودن است.» سرزمين افسانه و اسطوره، مردمان اين ديار شاهد يادگار هزاران سال تمدن و تاريخ هستند. به سيستان كه رسيديم، به رستم پهلوان سلامي ‌دوباره داديم، به كسي كه نامش هويت ايران ماست. در اوستا نقل شده است، سيستان يازدهمين سرزميني است كه آفريده شده، حتي به روايتي ديرينه و مقدس حضرت آدمع از آب گواراي سيستان نوشيده‌ است. با ما به تاريخ سفر كنيد، ابتدا زابل و بعد هم راهي زاهدان خواهيم شد. مي‌خواهيم شما را به دوره‌اي ديگر از تاريخ ببريم. دريچه‌اي به 2500 سال پيش. زماني كه در آن آرزو‌ها به آسمان مي‌رسيد، اما... نمي‌دانم. «دهانه غلامان» مكاني كه تا مدت‌ها برده‌فروشان در آن جان آدمي‌ را ارزان مي‌فروختند. صداي آنان از دور دست به گوش مي‌رسد. اينجا در زمان خود مكاني تجاري و پررونق بوده است. اين دهانه در زمان يونانيان به نام شهر زرين و بعدها به نام‌هاي زرك، زرك‌ها و زرنج ناميده مي‌شد. اين شهر نخستين بار در سال 1960 توسط ايتاليايي‌ها و پس از انقلاب در سال 1379 از سوي ايرانيان مورد كاوش قرار گرفت. لازم است كساني كه مي‌خواهند از اين مكان ديدن كنند، يك نفر راهنما به همراه داشته باشند تا وجود محله‌هاي مسكوني، ساختمان‌هاي بزرگ، معبد، فرزانه شهر، محل صنعتي و نظامي ‌را براي آنها تشريح كند. شاهنشين بلاد سكستان 30 كيلومتري جنوب غربي زابل، كوه خواجه، نام‌هاي شگفت‌انگيز ديگري هم دارد. كوه رستم يا خداكوه. وقتي تاريخ اين بخش را مرور مي‌كني، خود را تنها در جزيره‌اي خواهي يافت. همان دوره كه وسعت درياچه، آنجا را در بر گرفته بود. نمي‌دانم آن زمان زندگي در اينجا چگونه جريان داشت. حالا شما شاهد مجموعه‌اي از قلعه‌ها در اين كوه خواهيد بود. مثل قلعه كافرون. قلعه كك كهزاد، قلعه چهل دختران و آرامگاه خواجه مهدي. اينها بناهايي هستند كه از ادوار مختلف همچون ساسانيان، اشكانيان و دوران اسلامي ‌به يادگار مانده‌اند. اين كوه مركز شاهنشين در دوران اشكاني بود. يك مسافر در آستانه غروبي زيبا آمده تا دوباره تاريخ را ورق بزند و اينك مانده كه بماند يا برود ... . خنده دختران بر فراز آسمان نام يكي از قلعه‌ها در كوه خواجه قلعه چهل دختر بود. افسانه‌اي درباره اين قلعه وجود دارد كه شنيدني است. روايت مي‌كنند كه در اين قلعه چهل دختر سكونت داشته‌اند و زماني كه با هم مي‌خنديدند، صدايشان از قلعه سه‌كوهه كه حداقل 20 كيلومتر با آن فاصله دارد، شنيده مي‌شد. اگر به اين قلعه رفتيد، خوب گوش دهيد تا شايد هنوز صداي انعكاس اين هلهله را ميان ديوار قلعه بشنويد. اگر شنيديد هم باور نكنيد! هر چه بيشتر مي‌ماني و تامل مي‌كني ايمان خواهيد آورد « كه مرگ پايان كبوتر نيست...» سه‌تپه و يك قلعه حالا در همان امتداد خنده‌ها، به دوران افشاريه مي‌رويم. خانمي‌ مسن از خاندان پردل، مالك اين قلعه است. اگر توانستيد با او هم گپي داشته باشيد. دوست محلي ما درباره نام اين قلعه دو نظر را بيان مي‌كند؛ نخست اين كه نامش از اقوام سكاها گرفته شده و ديگر اين كه چون قلعه روي سه‌تپه قرار گرفته است به اين عنوان خوانده مي‌شود. اين قلعه چند بخش دارد. برج فلك سر كه حاكم آن را براي دخترانش ساخته بود، بخش عامه‌نشين كه محل قضاوت حاكم بوده است و بخش مسكوني. شما را دعوت كرديم تا بدون هيچ مانع و تشريفاتي از تمام بخش‌هاي آن ديدن فرماييد. پرسه در قلعه‌اي ديگر اگر 60 كيلومتر از زابل به سمت جنوب غربي حركت كنيد، درست ميان شهر سوخته و تاسوكي به يك كاخ خواهيد رسيد كه در عهد صفويه تا قاجاريه مركز حكمراني خاندان رئيسي از حاكمان محلي بوده است. از ويژگي‌هاي معماري اين بنا، ايوان گنبدهاي رفيع و عظيم خشتي و گلي منحصر به فرد است كه پلان مربع شكل آن با تزئينات ساده چليپا خودنمايي مي‌كند. مصالح به كار رفته در آن چينه و خشت است. اين كاخ هر چند به دلايل جغرافيايي و سياسي متروك شده، اما همچنان به عنوان نماد هنري خشت و چينه از دوران صفوي در دشت سيستان از منزلتي ويژه برخوردار است. اميدواريم از پرسه زدن در اين قلعه‌ها خسته نشده باشيد. رستم اجازه ورود نمي‌دهد اگر وسيله شما اتوبوس است، آن را عوض كنيد به 2 دليل؛ نخست آن كه راه ناهموار است و دوم اين كه رستم پهلوان تنها اجازه ورود ماشين‌هاي پرقدرت و بيابان رو را مي‌دهد. غير از اين مواظب كانال‌هاي حفر شده باشيد. به شما توصيه مي‌كنيم از دليل حفر آن سوال نكنيد. چون ما هم نمي‌دانيم! شما پا در قلعه رستم گذاشته‌ايد. اين قلعه در فاصله 60 كيلومتري جنوب غربي شهر زابل قرار گرفته است. حالا به دليل عوامل جوي تخريب شده است، اما 4 برج و دروازه ورودي آن قابل مشاهده است كه مي‌شود از آن شكوه و عظمت را باز خواند. هنوز اسكلت بندي بسياري از بناها از جمله طاق‌ها و آب انبار پابرجاست. احتمال داده مي‌شود كه اين قلعه 400 تا 500 سال پيش متروك شده است، اما با وجود اين نماي خشت و گلي و عظمت آن در بيابان براي هميشه در حافظه شما ثبت خواهد شد. موزه زابل به بازديد يك دوست برويد، نه يك دوست، بلكه همه دوستان و آشنايان خونگرم در اين شهر پر رمز و راز. آدرس موزه مردم‌شناسي را از يك رهگذر بپرسيد. بازديد از موزه براي هر گردشگر از واجبات سفر اوست. پس بدون تأمل به بخش سيستاني نشين برويد و با هويت اين قوم آشنا شويد. ساختمان اين موزه در سال 1287 توسط سايكس، افسر انگليسي به عنوان كنسولگري انگلستان بنا شد. وسعت آن 3990 متر بوده و زيربناي آن به هزار مترمربع مي‌رسد. اين ساختمان در سال 1366 به سازمان ميراث فرهنگيواگذار شد. 18 اتاق دارد و معماران استان آن را با مصالح محلي مرمت كرده‌اند. براي هر بخش از اشيا چيدمان خاصي طراحي شده است. مثل سكانس‌هاي يك فيلم بلند، خودتان برويد و شاهد ماجرايي باشيد كه همچنان ادامه دارد... . تالابي كه بين‌المللي بود از زابل كه به سمت زاهدان حركت مي‌كنيد، اگر در مسير به افق دوردست نگاه كنيد، نقطه‌اي به شكل آب خواهيد ديد. آب يا سراب! هنوز مبهم است، انگار آنجا شتاب دارد تا باز گويد افسانه خود را بيش از مردن! شما همچنان پيش برويد. تالابي را خواهيد ديد كه روزي روزگاري هفتمين تالاب بين‌المللي جهان و بزرگ‌ترين درياچه آب‌شيرين كشور محسوب مي‌شد، اما حالا در آستانه نابودي قرار دارد. به همين سادگي. درياچه‌اي كه در كمتر از 2 دهه قبل، سالانه پذيراي بيش از يك ميليون پرنده مهاجر بود؛ اما امروز پذيراي مرگ آنان شده است. خشكسالي‌هاي دهه اخير و عدم پايبندي افغان‌ها به راي كميسيون دلتا، باعث شده است امروز ‌هامون چشم انتظار قطره‌اي از آب هيرمند باشد. درياچه ‌هامون يكي از پديده‌هاي طبيعي ارزشمند از نظر ملي و بين‌المللي است كه در طول صدها سال مردم حاشيه‌نشين تالاب از بركت آن بهره‌مندند. اين منطقه ويژه، پناهگاه بسياري از گونه‌هاي نادر در خطر انقراض است. به سمت آن با شوق رفتيم و با تأسف بازآمديم. در امتداد جاده پس از 2 ساعت حركت از مسير زابل زاهدان جاده در نگاهمان محو مي‌شود و خود را در خيابان‌هاي زاهدان مي‌يابيم. شهري كه ساكنانش به آن مي‌گويند شهر 72 ملت. بلوچ، فارس،كرد، هندي، پاكستاني و بنگلادشي همه در كنار يكديگر زندگي آرامي ‌دارند. جالب آن‌كه همه از حال يكديگر باخبرند. در طول مسير، راننده كه اهل زاهدان بود از شكسته‌بندي حرف زد. نه او پزشك بود و نه كسي آسيب‌ديده بود؛ اين يكي از اصطلاحات مردم بلوچ است. در سيستان و بلوچستان اختلافات خانوادگي با ميانجيگري و پادرمياني ريش‌سفيدان طوايف حل و فصل مي‌شود كه در اصطلاح به آن شكسته‌بندي مي‌گويند. بنابراين طايفه‌گرايي در حال حاضر نوعي سنت اجتماعي است كه ويژگي‌ها و كاركردهاي خود را دارد. گرچه زاهدان خود قدمت زيادي ندارد، اما جاهاي ديدني و اماكن تفريحي يك لحظه شما را آرام و ساكن نمي‌گذارد. رنگ از همه رنگ پيش از آن‌كه زاهدان را ببينم، با شنيدن نام اين شهر كوير و مردم بلوچ در ذهنم تداعي مي‌شد. اين باور عجيب در ذهنم نقش بسته بود. اما به محض ورود به اينجا همگي رنگ باختند. زاهدان شهري بود ميان كوه‌ها با مردماني از اقوام مختلف. حالا شما وارد دنيايي از رنگ‌ها شده‌ايد از همه رنگ، بازارچه زاهدان تو را مي‌خواند تا جلوه خود را نشان دهد. رنگ‌هايي به اندازه قامت زنان و مردان استوار اين ديار. ديواره‌هاي آجري روايتگر معماري بازارچه است. بام آن از قوس‌هايي تشكيل شده كه در كنار همديگر نماي بسيارزيبايي را تشكيل مي‌دهند. ساخت اين بازارچه به دوره پهلوي بازمي‌گردد، اما در حال حاضر مهم‌ترين مركز خريد و فروش محسوب مي‌شود. از جاذبه‌هاي گردشگري زاهدان مسجد جامع مكي است كه با گچبري و تزئينات منحصر به فرد و متاثر از معماري هندي بنا شده است. مكان‌هاي ديدني اگر از سياحت در بازارچه سرپوشيده خسته نشده‌ايد، قدم زنان به خيابان امام خميني برويد. ساختمان قديمي ‌دادگستري نمايي از معماري اوليه اين شهر جديد را نشان مي‌دهد. اين بنا به تازگي از سوي سازمان ميراث فرهنگي مرمت شده است. امروزه ديگر در اين مكان داوري و قضاوت صورت نمي‌گيرد و ساختمان دراختيار بسيج است. در زاهدان ساختمان‌هاي قديمي ‌ديگري وجود دارد كه سبك معماري و قدمت آنها چندان اختلاف زيادي با هم ندارند. همچون مسجد فيض‌الرحمان و معماري آن با آجر و گچ است. گمرك ميرجاوه هم به اواخر دوره قاجاريه برمي‌گردد. اما تنها وقت خود را به ديدن آثار تاريخي اختصاص ندهيد. تفريحگاه و تفرجگاه پارك ملت و براسان، مجتمع فرهنگي و تفريحي باغ خانواده، موزه مردم‌شناسي با جلوه‌هاي بسيار زيبا از فرهنگ منطقه و كتابخانه مرحوم كامبوزيا از جاهايي است كه مي‌توان از آن لذت برد و عكس يادگاري گرفت. از اين ديار هم گذشتيم، اما آنچه جاودانه خواهد ماند، نام بلوچستان است. اين نام در سنگ نبشته‌هاي داريوش بر بيستون و تخت جمشيد، مكا يا مكران نوشته شده است و از آن به عنوان استان چهاردهم فرمانروايي هخامنشي نام برده شده است. رستم در گذر زمان اين ديار خاطرات تلخ و شيريني را در تاريخ خود دارد. گاه با عظمت سربرافراشته و زماني مورد تاخت و تاز قرار گرفته است. اين سرزمين اساطيري (سيستان و بلوچستان) از دو ناحيه شمال و جنوب تشكيل شده است. تاريخ‌نگاران سيستان را به گرشاسب، يكي از نوادگان كيومرث نسبت داده‌اند. نام سيستان برگرفته از نام اقوام آريايي سكاست. سكاها در حدود 128 سال قبل از ميلاد، سيستان را به تصرف خود در آوردند و در پهنه آن استقرار يافتند. نيمروز نام ديگر سيستان است.بناي بيشتر شهرهاي سيستان را به پهلوانان اسطوره‌اي ايران چون زال، سام و رستم نسبت داده‌اند. زماني سيستان جزو متعلقات دولت ساساني به شمار مي‌آمد كه به دست اردشير بابكان فتح شد. در سال 23 هجري قمري، سپاه اسلام اين سرزمين را فتح كردند. اولين فرمانرواي معروف ايراني اين سرزمين بعد از اسلام، يعقوب ليث صفاري بود. سرزمين بلوچستان امروزي كه ناحيه جنوبي استان را تشكيل مي‌دهد، در قديمي‌ترين اسناد تاريخي به اسم مكا مشهور بوده و در نوشته‌هاي هرودت، مورخ مشهور كه از آن به عنوان گدروزيا ياد شده است، در دوره سقوط هخامنشيان از سوي اسكندر مقدوني فتح شد. در زمان ساسانيان توسط اعراب مسلمان به تصرف درآمد و بيشتر مردم بلافاصله به دين اسلام گرويدند. سيستان همچنان در دل تاريخ به راه خود ادامه داد تا اين‌كه با دخالت بريتانيا در قرن نوزدهم ميلادي به 2 بخش غربي و شرقي تقسيم شد... . غريبه‌اي آشنا مسافري غريب، نه، اينجا كسي احساس غربت نمي‌كند انگار همه براي او آشنا هستند با اين همه آدمي‌ دوست دارد تا بيشتر روح و جان سخنانشان را دريابد. به موسيقي آنها گوش دهد و با بچه‌ها به دنياي كودكي برگردد. اينجا آوردگاه رستم است. اما هنوز نمي‌دانم چرا بسياري در كوچه پس‌كوچه‌هاي آن بيكار هستند؟ ديدن، شنيدن و تامل در اين همه شكوه حس عجيبي به آدم مي‌دهد پرسشي در ذهن جان مي‌گيرد آيا اين كيفيت شادي با ارزش‌ترين ميوه تمدن ما نيست؟ اتوبوس يا هواپيما زمان اهميت خاصي براي هر گردشگري دارد. اگر شما محدوديت زماني نداريد و مي‌خواهيد از مسير و جاده لذت ببريد، پس 22 ساعت در اتوبوس آرام بنشينيد. شايد خسته شويد، اما جاهاي زيادي را خواهيد ديد. تنها كافي است به تعاوني 15 مراجعه كنيد و با خريد بليت در ساعت 10 صبح، 14 يا 16 به سمت زاهدان حركت كنيد. اما اگر 22 ساعت نشستن و صبر كردن براي شما دشوار است، لذت پرگشودن درآسمان آبي را تجربه كنيد. قيمت بليت 70 هزار تومان ناقابل. تاكسي دربستي مسافرت درون شهري مسافران بيشتر با تاكسي است. گرچه بهاي كرايه تاكسي اندك است، اما بيشتر مردم ترجيح مي‌دهند به صورت دربست رفت و آمد كنند. تنها با يك برگ سبز هزار توماني مي‌توانيد از اين سر شهر به آن سر شهر برويد. در زابل هم وضع چنين است. سبدهاي سنگين سوغات در سيستان و بلوچستان صنايع‌دستي مانند سوزن‌دوزي، قالي‌بافي، خورجين‌بافي، سوزن‌بافي، سكه و دكمه‌دوزي، پريواردوزي، سياه‌دوزي، ساخت ظروف سفالين و زينت آلات ميان خانواده‌ها معمول است. حتما تا حالا وسوسه شده‌ايد كلي خريد كنيد؛ اما هنوز فرصت داريد پارچه‌هاي دست بافت از كرك و پشم شتر از صنايع مورد توجه در اين استان است. هنوز عجله نكنيد. اگر خانمي ‌همراه شماست بدون شك او از لباس‌هاي رنگارنگ براحتي گذشت نخواهد كرد. براي ما از همه زيباتر آينه‌هاي تزئين شده با پولك بودند. حالا كلي سبدتان سنگين شده است. سامان عابري جام جم سایت ما را در گوگل محبوب کنید با کلیک روی دکمه ای که در سمت چپ این منو با عنوان +1 قرار داده شده شما به این سایت مهر تأیید میزنید و به دوستانتان در صفحه جستجوی گوگل دیدن این سایت را پیشنهاد میکنید که این امر خود باعث افزایش رتبه سایت در گوگل میشود

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت ریسک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 576]