واضح آرشیو وب فارسی:سایت ریسک: kimia_sadra9th April 2009, 01:14 PMپزشكان برای تشخیص بیماری ها از انواع وسایل ساده مانند دماسنج و فشارسنج، گوشی طبی (استتوسكوپ) تا دستگاه های بسیار پیچیده مانند میكروسكوپ الكترونی، لیزر و هولوگراف كه همه براساس قانون های فیزیك طراحی و ساخته شده استفاده می كنند. در این قسمت به ساختمان و طرز كار برخی از آنها می پردازیم. رادیوگرافی و رادیوسكوپی رادیوگرافی عكسبرداری از بدن با پرتوهای ایكس و رادیوسكوپی مشاهده مستقیم بدن با آن پرتوها است. در عكاسی معمولی از نوری كه از چیزها بازتابش می شود و بر فیلم عكاسی اثر می كند استفاده می شوند در صورتی كه در رادیوگرافی پرتوهایی را كه از بدن می گذرند به كار می برند. پرتوهای ایكس را نخستین بار در سال 1895 میلادی، ویلهلم كنراد رنتیگن استاد فیزیك دانشگاه ورتسبورگ آلمان كشف كرد. این كشف بسیار شگفت انگیز بود و خبر آن با سرعت در روزنامه های جهان منتشر شد. جالب است كه رنتیگن بر روی پرتوهای كاتدی كار می كرد و به طور اتفاقی متوجه شد كه وقتی این پرتوها، كه همان الكترون های سریع هستند به مواد سخت و فلزات سنگین برخورد می كنند پرتوهای ناشناخته ای تولید می شود او این پرتوها را پرتو ایكس به معنی مجهول نامید. پرتوهای ایكس قدرت نفوذ و عبور بسیار زیاد دارند. به آسانی از كاغذ، مقوا، چوب، گوشت و حتی فلزهای سبك مانند آلومینیوم می گذرند، لیكن فلزهای سنگین مانند سرب مانع عبور آنها می شود. اشعه ایكس از استخوان های بدن كه از مواد سنگین تشكیل شده اند عبور نمی كنند در صورتی كه از گوشت بدن به آسانی می گذرند. همین خاصیت سبب شده كه آن را برای عكسبرداری از استخوان های بدن به كار برند و محل شكستگی استخوان ها را مشخص كنند. برای عكسبرداری از روده و معده هم از پرتوهای ایكس استفاده می شود لیكن برای این كار ابتدا به شخص مایعاتی مانند سولفات باریم می خورانند تا پوشش كدری اطراف روده و معده را بپوشاند و سپس رادیوگرافی صورت می دهند. كشف پرتوهای ایكس كه به وسیله رنتیگن عملی شد سرآغاز فعالیت های دانشمندانی مانند تامسون، بور، رادرفورد، ماری كوری، پیركوری، باركلا و بسیاری دیگر شد به طوری كه نه فقط چگونگی تولید، تابش و اثرهای پرتو ایكس و گاما و نور شناخته شد بلكه خود اشعه ایكس یكی از ابزارهای شناخت درون ماده شد و انسان را با جهان بی نهایت كوچك ها آشنا كرد و انرژی عظیم اتمی را در اختیار بشر قرار داد. پرتوهای ایكس در پزشكی و بهداشت برای پیشگیری، تشخیص و درمان به كار می رود به طوری كه در فناوری های مربوطه یكی از ابزارهای اساسی است. سونوگرافی سونوگرافی عكسبرداری با امواج فراصوت است. فراصوت امواج مكانیكی مانند صوت است كه بسامد آن بیش از 20 هزار هرتز است. این امواج را می توان با استفاده از نوسانگر پتروالكتریك یا نوسانگر مغناطیسی تولید كرد. خاصیت پیزوالكتریك عبارت است از ایجاد اختلاف پتانسیل الكتریكی در دو طرف یك بلور هنگامی كه آن بلور تحت فشار یا كشش قرار گیرد و نیز انبساط و انقباض آن بلور هنگامی كه تحت تاثیر یك میدان الكتریكی واقع شود. بنابراین هرگاه از یك بلور كوارتز تیغه متوازی السطوحی عمود بر یكی از محورهای بلور تهیه كنیم و این تیغه را میان دو صفحه نازك فولادی قرار دهیم و آن دو صفحه را به اختلاف پتانسیل متناوبی وصل كنیم، تیغه كوارتز با همان بسامد جریان منبسط و منقبض می شود و به ارتعاش درمی آید و در نتیجه امواج فراصوت تولید می كند. پدیده پیزوالكتریك در سال 1880 به وسیله پیركوری كشف شد و از آن علاوه بر تولید امواج فراصوتی، در میكروفن های كریستالی و فندك استفاده می شود. امواج فراصوتی دارای انرژی بسیار زیاد است و می تواند سبب بالا رفتن دمای بافت های بدن انسان، سوختگی و تخریب سلول ها شود. از این امواج در دریانوردی، صنعت و پزشكی استفاده می شود. در پزشكی برای تشخیص، درمان و تحقیقات این امواج را به كار می برند. دستگاهی كه برای عكسبرداری به كار می رود اكوسكوپ یا سونوسكوپ است. اساس كار عكسبرداری با امواج فراصوت بازتابش امواج است در این عمل دستگاه گیرنده و فرستنده موجود است و از بسامدهای میان یك میلیون تا پانزده میلیون هرتز استفاده می كنند. دستگاه مولد ضربه های موجی در زمان های بسیار كوتاه یك تا پنج میلیونیم ثانیه را در حدود 200 ضربه در ثانیه می فرستد و این ضربه ها در بدن نفوذ می كند و چنانچه به محیطی برخورد كند كه غلظت آن با محیط قبلی متفاوت باشد پدیده بازتابش روی می دهد و با توجه به غلظت نسبی دو محیط مقداری از انرژی ضربه های فراصوت بازتابش می شود. دستگاه گیرنده این امواج را دریافت می كند و به كمك دستگاه الكترونی و یك اسیلوسكوپ آن را به نقطه یا نقاط نورانی به تصویر تبدیل می كند. عكسبرداری با فراصوت را برای تشخیص بیماری های قلب، چشم، اعصاب، پستان، كبد و لگن انجام می دهند. وسایل الكتروپزشكی بخشی از وسایل تشخیص بیماری ها، دستگاه هایی هستند كه براساس قانون های مربوط به الكتریسیته و الكترونیك ساخته و به كار گرفته می شوند. نمونه ای از این دستگاه ها عبارتند از الكتروكاردیوگراف، الكتروبیوگراف و الكترو آسفالوگراف. این دستگاه ها می توانند با رسم نمودارهایی وضع سلامت یا بیماری را برای پزشك مشخص كنند. ممكن است این دستگاه ها مجهز به نوسان نگار باشند و در نتیجه نمودارها مستقیماً بر روی یك صفحه تلویزیون مشاهده شود. نمونه این دستگاه ها كاردیوسكوپ است كه معمولاً در اتاق بیمار قرار می گیرد و بر آن منحنی ضربان قلب بیمار مشاهده می شود. در الكتروكاردیوگراف به جای آنكه منحنی ها مستقیماً دیده شود آن منحنی ها (نمودارها) بر روی نواری از كاغذ ثبت و ضبط می شود و پزشك از روی آنها می تواند وضعیت قلب و نوع بیماری را تشخیص دهد. الكتروآنسفالوگرافی دستگاهی است كه با آن بیماری هایی چون صرع، تومورهای مغزی، ضربه، اعتیاد به دارو و الكل تشخیص داده می شود و كار این دستگاه با استفاده از فعالیت های الكتریكی كه در سطح بدن ظاهر می شود، صورت می گیرد. اندازه گیری ها نشان می دهد كه در قشر مغز تغییرات پتانسیل الكتریكی منظمی انجام می شود. «این پتانسیل های الكتریكی به استثنای حالت بیهوشی عمیق یا قطع جریان خون به مغز همیشه وجود دارند. هنگامی كه قشر مغز خراب شود، این نقش تغییر می كند. با قرار دادن الكترودهای پهن یا الكترودهای سوزنی شكل بر روی پوست سر می توان امواج را از پوست سر به سمت دستگاه ثبات هدایت كرد... این امواج نتیجه پتانسیل های كار نورون های عصبی قشر مغزند كه در سطح مغز ظاهر می شوند ... خاصیت مهم این امواج بسامد آنها است. گستره معمولی این بسامد از یك تا 60 هرتز تغییر می كند... این امواج برحسب بسامد، ولتاژ، محل های تلاقی، شكل امواج و نقش هایی كه دارند، ارزیابی می شوند.» تهیه طرح های سه بعدی از بدن در سال های 70-1960 برای تشخیص بیماری ها چهار روش جدید ابداع شد: الف _ گرمانگارى: نخستین روش گرمانگاری بود كه در سال 1962 عرضه شد. می دانیم كه هر جسمی كه دمایش بالاتر از صفر مطلق (273- درجه سلسیوس) باشد از خود امواجی تابش می كند كه به نام امواج گرمایی معروف است. از این خاصیت یعنی انتشار امواج گرمایی از بدن انسان استفاده شده و اختلاف دمای قسمتی از بدن را به صورت تصویری رنگی تهیه می كنند. این روش برای تحقیق و بررسی رگ های خونی سطحی بدن مفید است و با آن می توان از وجود تومورها نیز باخبر شد. ب- توموگرافى: پرتوهای ایكس می توانند از بافت های نرم بگذرند، لیكن میزان جذب یا عبور آنها به غلظت بافت بستگی دارد. چنانچه پرتو ایكس در مسیر خود از غده ای بگذرد، میزان جذب آن نسبت به وضعیتی كه غده وجود نداشته باشد، تفاوت می كند. به كمك كامپیوتر می توانند تصویری را كه از بدن گرفته اند، پردازش كنند و اطلاعات دقیق مربوط به ساختمان بدن و وجود غده را مشخص نمایند. عملی كه با كمك پرتو ایكس و كامپیوتر برای تعیین غده ها صورت می گیرد را توموگرافی می نامند. پ- هولوگرافی (تمام نگاری): دنیس گابور فیزیكدان نوع جدیدی از عكاسی را در سال 1947 ابداع كرد كه بعداً در موارد گوناگون از جمله در پزشكی از آن استفاده شد. هولوگرافی براساس خواص امواج متكی است و تصویری كه از ریزشىء گرفته می شود، سه بعدی است. در این طریقه تصویری كه از هر عضو بدن گرفته می شود، كاملاً همه قسمت های اطراف آن عضو دیده می شود. برای تهیه عكس سه بعدی معمولاً از پرتوهای لیزر استفاده می شود. ت- دستگاه تشدید مغناطیسی (nmr ) :اساس این دستگاه بر این خاصیت است كه هسته اتم های خاصی در صورت قرار گرفتن در میدان مغناطیسی امواجی از خود تابش می كنند كه قابل ردیابی است. این پدیده در سال 1940 شناخته شد و كاربرد آن در پزشكی برای نخستین بار در سوئد توسط «اریش اودبلاد» و از دهه 1950 شروع شد. در سال 1973 در انگلیس از طریق ردیابی تابش تراكم اتم های هیدروژن در بافت های مختلف بدن نخستین تصویر nmr تهیه شد. از سال 1977 به بعد تصویر از مغز نیز به این وسیله گرفته شد. سایت ما را در گوگل محبوب کنید با کلیک روی دکمه ای که در سمت چپ این منو با عنوان +1 قرار داده شده شما به این سایت مهر تأیید میزنید و به دوستانتان در صفحه جستجوی گوگل دیدن این سایت را پیشنهاد میکنید که این امر خود باعث افزایش رتبه سایت در گوگل میشود
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: سایت ریسک]
[مشاهده در: www.ri3k.eu]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 590]