واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: وبلاگ - رسول جعفریان، نویسنده و محقق تاریخ در مطلب جدیدش، مقاله ای از کتاب خطی تاریخ نجف اثر شیخ مرتضی گیلانی درباره معرفی مدارس طلبگی نجف را بررسی کرده است. مقاله حاضر، بخشی از «تاریخ نجف» شیخ مرتضی گیلانی است. این بخش اختصاص به مدارس نجف و زندگی طلبگی در این شهر در حدود پنج دهه قبل دارد. جعفریان درباره این مقاله نوشته است : " مرتضی گیلانی که تولدش در دهه چهل قرن چهاردهم هجری در شهر نجف بوده و تا سال 1375 در آن تحصیل و تدریس داشته، در این کتاب و در همین بخش هم، سعی کرده است با استفاده از منابع مکتوب و اطلاعات شفاهی خود مطالبش را تدوین و تألیف کند. بخش بزرگ کتاب شرح حال علمای نجف است اما افزون بر آن بخشی را هم به مدارس اختصاص داده است. عناوین و بخشی از محتوای این بحث جالب توجه و تازگی دارد و برخی از توصیفها اولین بار است که به قلم آمده است؛ اما دو نکته را در باره آن باید در نظر داشت. نخست آن که بحث چندان عمیق و فراگیر نیست و به نظر میرسد به صورت توصیفی آنچه را به چشم میآمده با نگاه تازه اما ساده گزارش کرده است. ثانیا نوعی پیش نگاه منفی در آن وجود دارد که سبب شده است برخی از مسائل را صرفا با چشم انتقادی بنگرد. این امر البته در حد خود سودمند و سبب توجه به جنبه های پنهانی برخی از رفتارهاست، اما گاه که هیچ برخی از مواقع انسان دقیقا حس میکند بحث از انتقاد گذشته و به بدبینی رسیده است. " در بخش مدارس نجف این مقاله ابتدا تاریخچه ای از مدارس مسلمانان به این شرح آمده است : « مشهور است که در سه سدة اوّل هجری در میان مسلمانان، مدرسه به معنایی که امروزه متبادر به ذهن است وجود نداشت، جز دانشگاه گندی شاپور در ایران. در سه قرن مذکور دانشهای دینی و ادبی در درجات متوسط و عالی در مساجد آموخته میشد.نوشتهاند: نخستین مدرسه مستقل را ناصر کبیر ـ گذشته به سال 304 هجری ـ در پایان سده سوم هجری، در آمل، کنار گور خود ساخت و خویش در آن تدریس میکرد. در سده چهارم هجری، چند مدرسه مهم در نیشابور و بیهق یا سبزوار ساخته شد که مشهور آنها مدرسه بیهقیّه و مدرسه سعدیه بود. کسی که در این دوره در ساختن مدارس و ترویج معارف همتی گماشت و باعث پیشرفت بزرگ شد، وزیر خواجه نظام الملک بود که در 455 هجری به وزارت منصوب شد، و نزدیک سی سال مهام کارهای کشور را به دست گرفت و در روزگار او از ترکستان چین تا عدن، زیر درفش واحدی بود. خواجه از دانایان بود و کتاب سیاست نامه او از جهت نگارش ارجمند است. از نوازش دانایان فروگزار نمیکرد. از روی که به وزارت رسید اقدام به ساختن مدارس کرد و در بسیاری از شهرها چون نیشابور و بلخ و هرات و اصفهان و خرگرد (خواف) و مرو و آمل و بصره و موصل و بغداد ساختمانهای ویژه برای مدارس ساخت که همه به نام او نظامیه خوانده شد. کلانترین آنها نظامیه بغداد بود که در 457 هجری بنا گردید و شماری از دانایان مانند خواجه امام ابواسحاق شیرازی و امام محمد غزالی در آن تدریس میکردند. سخن سرای ایران، سعدی در آن دانش آموخت... »این مولف سپس با اشاره به ساخت مدارس نجف پس از ساکن شدن شیخ طوسی در آن، تعداد 38 مدرسه که باقی مانده اند را نام برده و درباره آنها توضیح می دهد. وی سپس به مدارس جدید در نجف می پردازد که اولین آنها در دولت عثمانی ساخته شد.دبیرستان ها و دبستان های نجف، مدارس ابتدایی رسمی پسرانه و دخترانه، دوره متوسطه، دوره نهایی، مدرسان نجف، تعطیلیهای نجف انتخاب نجف برای تحصیل دانشنامههای دینی، چگونگی سؤال و جواب دینی، مجلس استفتاء، علت انحطاط علمی پوشاک دانشجویان دینی، زندگی، مساکن، نام ها و تکلم دانشجویان از جمله مواردی است که در این مقاله مفصل به شرح و توصیف آنها پرداخته شده است. شیخ گیلانی درباره تکلم دانشجویان نوشته است: « چون دانشجویان دینی نجف از کشورهای گوناگون جهان میآیند، زبان آنان نیز مختلف است. زبانهایی که بیان ایشان گفتگو میشود: تازی، پارسی، افغانی، اردو، ترکی، تبتی، نگری است. لیک زبان درسی عمومی بیشتر فارسی است، برای آن که بیشتر استادان ایرانی هستند. از این روی دانشجویان ناگزیراند پارسی را بیاموزند. جز تازیان از این طبقات، بسیاری مراسلات خود را پارسی مینگارند. هرگاه شاگرد جز زبان تازی نداند، استاد ناچار است تازی افاده دهد. مدتی گروهی از روشن اندیشگان، کوشیدند که زبان درسی را در نجف تازی کنند. این کار از جهاتی میسّر نشد و عمده آن بی التفاتی استادان به این زبان است و انگیزهاش آن که در زبانی نیکو تکلّم کردن نیازمند آگاهی لغوی کامل در آن میباشد... » متن کامل مقاله شیخ مرتضی گیلانی درباره مدارس نجف را اینجا بخوانید.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 481]