واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: سايه نشريات زرد بر سر برنامهسازان
جام جم آنلاين: مديرمسوول يكي از هفتهنامههاي كشور كه معمولا به اخبار جنجالي و عامهپسند ميپردازد، ادعا ميكرد اين نشريه با 50 هزار تيراژ، با متقاضيان زياد معمولا به چاپ دوم ميرسد. از روي كنجكاوي چند هفتهاي مطالب اين هفتهنامه را دقيق و جزء به جزء نگاه كردم و خواندم.
به جرات تنها چند مطلب خبري بكر و دست اول ديدم ولي در كنار همان چند خبر، مطالب متعددي از حواشي و وقايع مرتبط با آن اخبار را با نثر مناسب يافتم؛ مطالبي كه خوانندگان به خاطر نوع موضوعاتش با حرص و ولع آن را هر هفته دنبال ميكنند.
در يك نگاه كلي، واقعيت امر اين است كه امروز مردم ما زياد حوصله پيگيري مطالب (برنامههاي) خيلي جدي و با ادبيات سنگين را ندارند و به دنبال برنامههايي هستند كه اطلاعات محدود يا سرگرمكننده به آنها بدهند و مسائلي از رسانه ببينند يا بشنوند كه دنبال آن هستند و برايشان اهميت دارد. در اين نوشتار كه اميدوارم آن را تا پايان به دقت مطالعه كنيد درخصوص برنامهسازي در راديو پرداختهام.
پيدايش مطبوعات زرد (عامهپسند) در اصل به قرن نوزدهم ميلادي و جامعه امريكا بازميگردد. بنجامين دي در سال 1833 با انتشار اولين نشريه «تابلوئيدي» نشان داد كه با قيمت پايين و چاپ مطالب مهيج و عامهپسند ميتوان به حداكثر تيراژ دست يافت.
پيدايش روزنامهنگاري زرد، سوپرماركتي و به طور كلي تابلوئيدها نشاندهنده روشي در روزنامهنگاري است تا به نيازهايي كه از دل فرهنگ عامهپسند بيرون آمده بود، پاسخ بدهد. تاريخچه پيدايش نشريات زرد در ايران از دوره مشروطه ديده ميشود و تا امروز هم ادامه دارد.
خصوصيات مطبوعات زرد
مطبوعات زرد در نگاه كلي در مقابل مطبوعات كيفي قرار ميگيرند. به لحاظ صوري قطع كوچك با عناوين يا تيترهاي درشت، عكسهاي فراوان و رنگي بودن آنها و از نظر محتوايي هم پرداختن به حوزههاي حوادث، جنايت، عشق، ورزش و... با رويكردي هيجاني و زباني ساده مهمترين خصوصيات اين نوع نشريات است؛ در كنار اين فاكتورها، تيراژ بالا و قيمت پايين هم به مدد آنها ميآيد تا مشتريان بيشتري جذب كنند. مطبوعات زرد بسيار سرگرمكنندهاند و سواد رسانهاي بالايي را طلب نميكنند.
يونس شكرخواه، استاد ارتباطات، نشريات زرد را اين گونه تعريف ميكند؛ اصطلاح مطبوعات زرد يا روزنامهنگاري زرد واژهاي است كه در غرب از آن تحت عنوان Yellow journalism ياد ميكنند؛ در اين شكل روزنامهنگاري، اصليترين هدف جذب مخاطب است و چندان به محتواي آن نميپردازند.
اگر روزنامهنگاري زرد را يك ژانر به حساب بياوريم، بنابر اين ميتوان چنين گفت كه در پارهاي اوقات اين ژانر سايه خود را بر سر ساير رسانههاي ديداري و شنيداري نيز مياندازد و جذب مخاطب يا مخاطبمحوري به اولويت اول در برنامهسازي تبديل ميشود و ساير عناصر محتوايي به شدت تحتالشعاع قرار ميگيرد.
مخالفان و موافقان نشريات زرد
اين گونه نشريات و در واقع اين شكل توليد خبر و خبررساني منتقداني دارد كه مهمترين دليل مخالفت خود را عملكرد نشريات زرد و رساندن آسيبهاي اجتماعي ميدانند؛ به عقيده آنان، گردانندگان نشريات زرد با آگاهي دقيقي كه از افكار عمومي دارند، اهداف و مقاصد خود را در سوار شدن بر امواج افكار عمومي دنبال ميكنند و به بهانه پاسخگويي به نيازهاي اطلاعاتي مخاطبان، جيب خود را پر ميكنند.
نشريات زرد در مقابل اين انتقادها، موافقاني هم دارد كه ميگويند نخستين چيزي كه باعث ميشود موضوعي زرد شود، اهميت آن است و نشريات زرد اگر پديده مذمومي است، پس چرا هميشه مخاطب دارد و با استقبال عمومي روبهروست، مخاطب سني اينگونه نشريات عموما جوانان هستند؛ نگاهي به هفتهنامههاي رنگارنگ و پيگيري ماجراهاي مختلف جنايي، ورزشي و... نشان ميدهد تقريبا هم به لحاظ دكه عملكرد خوبي دارند و هم مخاطب را از خود راضي نگه ميدارند.
به عقيده موافقان اينگونه كار رسانهاي، مردم نيازمند جايي هستند كه مطالب و سوژههاي داغ را بخوانند و دنبال كنند مثلا موضوع دختران فراري و كشف شبكههاي فروش دختران ايراني يا فروش خدمت سربازي و حواشي مربوط به آن كه بسيار مورد توجه مخاطبان است.
نشريات زرد، تيغ دولبه
ما در جامعهاي زندگي ميكنيم كه طبقات مختلفي را دارد؛ افراد كمسواد، معمولي و فرهيخته، از اينرو در كار رسانه نميتوانيم هيچ طبقهاي را ناديده بگيريم و تقريبا ناممكن است كه يك رسانه بتواند پيامي توليد كند كه براي همه افراد جامعه قابل فهم باشد و ممكن است موضوعات مشتركي هم وجود داشته باشد، ولي نياز به ابزارهايي داريم كه به زبانهاي مختلف و با شيوه نزديك به درك مخاطبان پيام را انتقال دهيم.
بنابراين حضور اينگونه نشريات نميتواند آسيب اجتماعي تلقي شود. بپذيريم كه امروز مخاطبان ما بخصوص جوانان مثلا در مباحث ورزشي به دنبال حواشي هستند و جداي از نتايج رويدادها علاقهمندند با زندگي و حتي برخي مسائل خصوصي ستارگان تيم ملي يا سينما آشنا شوند. حتي مايلند بدانند در پايان فلان مسابقه فوتبال چرا بين بازيكنان درگيري ايجاد شده است و در نهايت از اينگونه موضوعات حاشيهاي كه معمولا در متن اخبار و برنامهها به آن نميپردازيم.
نشريات زرد هم مثل هر پديده ديگري چنانچه با برنامه و كار كارشناسي همراه نباشد، نتايج ناگواري خواهد داشت كه نمونههاي آن را بسيار ديدهايم و خطرناكتر از همه اين كه در كار اينگونه نشريات نيتهاي غيرمسوولانه و غيراخلاقي رسانهاي هم وجود داشته باشد كه نتايج نامطلوبي را برجاي خواهد گذاشت.
شكرخواه، استاد ارتباطات در زمينه رعايت اخلاق حرفهاي در كار نشريات زرد ميگويد: تفاوت اصلي بين روزنامهنگاري زرد در غرب و آنچه در ايران وجود دارد، اين است كه مطالب نشريات زرد در غرب كاربردي است، يعني اگر خبرهاي مربوط به سرقت در آنها درج ميشود، راهكارهاي سوزاندن شگردهاي آن سرقت را هم عرضه ميكند و راههاي ايمنسازي در برابر حوادث مشابه را هم توصيه ميكند يا توصيههاي پليس را ضميمه مينمايد.
برنامهسازي راديويي به شيوه نشريات زرد
رسانههاي دولتي در ارائه اينگونه برنامهها با تعاريفي كه براي نشريات زرد ذكر شد، مشكل دارند و عوامل درونسازماني و برونسازماني تاثيرات مهمي در تعديل و تغيير ساخت محتوا و حتي شكلي اين برنامهها دارند؛ ولي با همين فضاي موجود هم ميتوان ساخت و ارائه برنامههاي از اين دست را تجربه كرد. در شبكههاي تخصصي مانند جوان و ورزش كه زمينههاي شكلگيري اينگونه برنامهها مهياتر است، ميتوان به شكل كاملتري برنامهسازي كرد.
به عنوان مثال در بخش خبر ورزشي چندي پيش آندري شوچنكو مهاجم سرشناس اكرايني تيم فوتبال ميلان صاحب فرزند شد و نخستين گل خود را در سري A ايتاليا به فرزندش تقديم كرد.
جالب اينكه در هيچيك از بخشهاي خبري ورزشي بهجز نتيجه بازي به اين موضوع پرداخته نشد، غير از بخش 20:30 شبكه دو كه به اين نكته اشاره كرد و در ضمن نتيجه بازي را هم گفت. در بعد ديگر پرداختن به موضوعاتي است كه جامعه از آن متاثر است. مثلا قتل همسر محمدخاني فوتباليست معروف و حواشي فراوان مرتبط با آن و مسائلي از اين دست كه مخاطبان براي شنيدن آن بيتاب هستند! البته همانگونه كه گفته شد، بيان مشكلات و كاستيهاي جامعه بايد به همراه راهكارهاي مربوط باشد. بحث دختران فراري، ايدز و ... بسياري از خطوط قرمز ديگر كه چنانچه توام با كار كارشناسي رسانهاي باشد، ميتواند از بروز مشكلات ديگر پيشگيري كند.
مازيار ناظمي
كارشناس ارشد ارتباطات و سردبير راديو گفتگو
پنجشنبه 2 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 440]