واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: اندیشه - دکتر حسین شیخ رضایی / استادیار مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران تاریخنگاری مجازى رویکردى به رویدادها و حوادث تاریخى است که در آن به جاى پرداختن صرف به آن چه عملاً رخ داده است، در پى آن هستیم تا با طرح سناریوهایى خلاف واقع به چند و چون در حوادث تاریخى بپردازیم. به عنوان نمونه، گاه سوال تاریخنگار مجازى دربارة حادثهاى که عملاً در تاریخ رخ داده آن است که اگر رویدادهاى مقدم بر این حادثه کمى دگرگون مىشد، آیا باز هم این حادثه رخ میداد؟ یا آن که اگر به جاى حادثة الف، فرضاً حادثة ب در تاریخ رخ داده بود، آنگاه چه تغییراتى در سیر حوادث بعدى پدید مىآمد؟ تاریخنگارى مجازى نوعى توسل به شرطىهاى خلاف واقع برای ارزیابى رویدادهاى تاریخى است؛ روشى که در آن بخشى از تاریخ در ذهن مورخ تغییر مىکند و آنگاه نتایج و آثار مترتب بر این تغییر بررسى میشود. در تاریخ علم نیز مىتوان سوالاتى یافت که در حوزة تاریخنگارى مجازى علم قرار مىگیرند. از مهمترین این سوالها یکى آن است که آیا نظریههاى علمى به شکل عام، یا یک نظریة علمى به شکل خاص، گریزناپذیر است. معناى این سوال آن است که آیا اگر سیر تاریخى حوادث در تاریخ علم به گونهاى دیگر مىبود، آیا باز هم ما به همین نظریات علمى موجود مىرسیدیم یا آن که ممکن بود در اثر تغییراتى در طول تاریخ علم، نظریات علمى «متفاوتی» به وجود آید.این سوال در واقع صورتبندى دیگرى است از سوال در باب امکان علوم یا نظریههاى علمى بدیل: تا چه حد دستاوردهاى علمى بشر امکانى و تا چه حد گریزناپذیرند؟ یکى دیگر از سوالات مهم در تاریخنگارى علم که اهمیت زیادی در تعیین نوع تاریخنگاری مورخان دارد سوال از اهمیت افراد و دانشمندان در تعیین خط سیر علم است. آیا اگر دانشمندان بزرگى مانند گالیله و نیوتن وجود نداشتند، یا به کارى غیر از علم مشغول مىشدند، آنگاه سایر دانشمندان به همان نتایجی مىرسیدند که اکنون جزئی از تصویر استاندارد علم است، یا آن که ممکن بود نتایج متفاوتی به دست آید؟ تمام اینها و سوالات دیگرى در باب امکان علم بومى، میزان تاثیر عوامل غیر علمی در شکلگیری نظریههای علمی، برساختگرایی در باب دستاوردهای علمی، فرهنگ-بار بودن علم و ... مواردی است که ذیل تاریخنگارى مجازى علم مطرح مىشود.عنوان مقاله من باهمکاری ابوتراب یغمایی (دانشجوی دکترا در مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفه ایران) امکانی بودن، گریزناپذیری و واقعگرایی علمی است. این مقاله برای همایش روز جهانی فلسفه آماده شده است. هدف نویسندگان این مقاله در وهلة نخست به دست دادن چارچوبى نظاممند براى طرح درست چنین سوالاتى است، چارچوبی که جای خالی آن علیرغم بحثهای بسیاری که در این حوزه مطرح گردیده، مشهود است. سپس به بررسی رابطة واقعگرایی علمی و گریزناپذیری نظریههای علمی خواهیم پرداخت. هاوارد سنکی اخیراً استدلال کرده است که واقعگرایی علمی با امکانی بودن نظریههای علمی سازگار است و بنابراین، مستلزم گریزناپذیری نظریههای علمی نیست. وی اضافه میکند اگر واقعگرایی علمی با نظریة اعتمادگرایانة روش همراه شود، نوعی گریزناپذیرگرایی را ببار میآورد. ابتدا صورتبندی سنکی از واقعگرایی علمی و دفاع وی از آن مورد بحث قرار میگیرد. سپس به بررسی ارتباط واقعگرایی علمی و گریزناپذیری از نگاه سنکی خواهیم پرداخت.استدلال خواهد شد که اولاً ملاک سنکی برای تمایز گریزناپذیری از امکانی بودن با ملاک پیشنهادی هکینگ، که سنکی قصد توسعة آن را داشته، متفاوت است. ثانیاً واقعگرایی علمی خود مستلزم نظریة اعتمادگرایانة روش است. بنابراین، واقعگرایی علمی متعهد به نوعی گریزناپذیری است. در قسمت آخر، ابتدا خطوط کلی چارچوبی جامع که از سوی نویسندگان برای بحث گریزناپذیری-امکانی بودن پیشنهاد شده، ارائه خواهد شد. آنگاه رابطة واقعگرایی علمی با گریزناپذیری در قالب این چارچوب بررسی میگردد. نتیجة نهایی آن است که نسخة گریزناپذیرگرایی مورد نظر، بسته به آن که واقعگرای علمی متعهد به تکثرگرایی روش علمی باشد یا خیر متفاوت خواهد بود. (برگرفته از گفت و گو با خبرگزاری مهر)
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 434]