تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ساقدوش کیست ؟ | وظیفه ساقدوش در مراسم عقد و عروسی چیست ؟
قایق‌سواری تالاب انزلی؛ تجربه‌ای متفاوت با چاشنی تخفیف
چگونه ویزای توریستی فرانسه را بگیریم؟
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
بهترین سایتهای خرید تیک آبی رسمی اینستاگرام در ایران
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1815576405
کيهان و اندازه هاي آن
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
کيهان و اندازه هاي آن نويسنده:رضا منصوري معمولاً هرگاه مي خواهند از بزرگي عددي صحبت کنند آن را عدد نجومي مي نامند. حتي اقتصاددانان هنگامي که مي خواهند اثر بد تورم زياد ،مثلا صد يا دويست درصد ،را به رخ جامعه بکشند مي گويند با يک تورم نجومي سروکار داريم . اين ابعاد نجومي چيستند؟ زمين را همه مي شناسيم . آيا از اندازه ي آن هم تصور درستي داريم؟شعاع زمين چقدر است ؟محيط زمين چقدر است ؟هيچ لزومي ندارد حالا که مي خواهيم تصوري اجمالي از اندازه هاي عالم به دست آوريم همه ي اعداد را با دقت زياد ،يعني دقتي که منجمان لازم دارند ،بيان کنيم . مگر شما وقتي نشاني منزل خودتان را به ميهمان مي دهيد ،و مي گوييد چقدر فاصله ميان منزل او و منزل شما است، با همان دقتي صحبت مي کنيد که اداره ي ثبت در اسناد مالکيت مطرح مي کند ؟مثلاً مي گوييد 5کيلومتر راه است و با تاکسي ،با توجه به ترافيک و پيچ و خم ها ،15دقيقه راه است . اين نوع دقت در زبان علم تعريف معيني دارد و به آن مي گويند دقت مرتبه ي بزرگي . به طور مثال ،مرتبه ي بزرگي فاصله ي منزل ميهمان تا منزل شما 15دقيقه است و مثلا به يک ساعت نمي رسد. همين تخمين هاي مرتبه ي بزرگي است که در زندگي کمک مؤثري به ما مي کند که امور روزمره را خوب انجام بدهيم . در بسياري موارد تخمين دقيق نه لازم است و نه مفيد ،بلکه اين تخمين مرتبه ي بزرگي ست که راهگشاست. هرگاه به يک دانش آموز راهنمايي اين نوع تخمين و روش حدس آن را آموزش بدهيم، اگر تصوري از نقشه ي جغرافياي زمين داشته باشد، مي تواند شعاع زمين را به خوبي تخمين بزند. حالا فاصله ي تهران تا پاريس يا لندن را حدود6000کيلومتر بگيريد و سعي کنيد شعاع زمين را تخمين بزنيد. شعاع زمين 6400کيلومتر است که بگذاريد براي سهولت مطلب آن را 6000کيلومتر بگيريم . شايد رابطه اي ميان فاصله ي تهران تا پاريس يا لندن و شعاع زمين پيدا کنيد! برگرديم به نجوم. ما پديده ها و اشياي آسماني را معمولا طبقه بندي مي کنيم . اين طبقه بندي سلسله مراتبي کمک مي کند کيهان را بهتر بشناسيم . از خود زمين شروع کنيم که در مجموعه اي است به نام منظومه ي شمسي . اجرام داخل اين منظومه تحت نيروي گرانش خورشيد و سيارات آن به هم وابسته اند. اصطلاحا مي گوييم منظومه ي شمسي يک سامانه ي بسته ي گرانشي است. منظور از سامانه ي بسته ي گرانشي ساختاري است که اجرام داخل آنها با نيروي گرانش يکديگر به هم متصل اند و همه با هم يکجا در انبساط کيهاني شرکت مي کنند. اين منظومه ي شمسي يا اين سامانه بسته ي گرانشي در ابعاد کيهاني يک ستاره به حساب مي آيد:ستاره اي که داخل کهکشان ماست و به دور مرکز کهکشان دوران مي کند. کهکشان ما ،با همان تقريب مرتبه ي بزرگي که از آن صحبت کردم ،صد ميليارد ستاره دارد ،يعني صد برابر جمعيت چين !حالا همين کهکشان ما با 34کهکشان ديگر تشکيل يک سامانه ي «کوچک»و بسته ي گرانشي مي دهد به نام گروه محلي . و اين گروه محلي بخشي از يک مجموعه ي بزرگ تر به نام خوشه ي کهکشاني سنبله است . خوشه هاي کهکشاني که گاهي چند ده گروه کهکشاني و چند صد کهکشان را شامل مي شوند، هنوز بزرگ ترين ساختارهاي کيهاني نيستند که به لحاظ گرانشي بسته اند. گاهي چند صد گروه و خوشه ي کهکشاني يک ساختار بسته ي گرانشي بزرگ تر، به لحاظ گرانشي، تشکيل مي دهند به نام ابر خوشه. تعداد ابرخوشه ها در عالم ده ميليون تخمين زده مي شود. خوشه ي سنبله بخشي از ابرخوشه ي سنبله است که مجموعا چند هزار کهکشان را در بر مي گيرد. خيال نکنيد اين سلسله مراتب همه ي کيهان را توضيح مي دهد. ساختار کيهان پيچيدگي هاي ظريف تري نيز دارد . مثلا به نظر مي رسد کهکشان ها و خوشه ها انگار به صورت پوسته اي روي يک بخش کروي از کيهان قرار گرفته اند که درون آن خالي است . نه خاليِ خالي ،اما بسيار کم جرم تر از بقيه ي عالم . اين فضاهاي خالي را در کيهان شناسي «تهي جا » (void) مي نامند. اين تهي جاها هم به طور رصدي ديده شده اند و هم در شبيه سازي هاي رايانه اي براي درک چگونگي تشکيل ساختارها درعالم پيش مي آيند. آيا تصوري از اندازه ها و فاصله هاي ساختارهايي مانند زمين و کهکشان در اين سلسله مراتب پيدا کرديد ؟کارساده اي نيست. ابعاد واقعي عالم تا 50سال پيش درست شناخته نبود.در سال 1927/1306شناختيم که خورشيد ،بگوييد منظومه ي شمسي ،در گوشه ي کهکشان قرار دارد؛اين همان سالي است که استاد حسابي به ايران آمد و کوشيد فيزيک نوين را در ايران تدريس کند!ابعاد درست کهکشان ما تازه حدود 50سال پيش ،يعني در دهه ي 1950/1330پس از ملي شدن صنعت نفت توسط مرحوم دکتر مصدق شناخته شد . مي بينيد که تصور کنوني ما از ابعاد و اندازه هاي عالم، و نيز اينکه کهکشان ما در عالم استثناء نيست و کهکشاني معمولي است، در همين 50سال گذشته به دست آمده است. برگرديم به زمين به عنوان يک جرم کوچک آسماني که ما روي آن زندگي مي کنيم. شعاع خورشيد 700000کيلومتر است يعني حدوداً 100برابر شعاع زمين . پس خورشيد يک ميليون برابر زمين است ،يعني يک ميليون زمين داخل خورشيد جا مي گيرد . نکته سنج بي جا نباشيد!منظور اين است که حجم خورشيد حدوداً يک ميليون برابر حجم زمين است ،و براي تصور درست ما از کيهان دقتي بيش از اين لازم نيست! فاصله ي ما از خورشيد برابر 150ميليون کيلومتر، يعني 25هزار برابر شعاع زمين است. راه ساده تري براي به حافظه سپردن، يعني نقش بستن اين فاصله در ذهن، وجود دارد. نور براي طي اين فاصله 8/5دقيقه لازم دارد. مي گوييم فاصله ي زمين تا خورشيد 8/5دقيقه ي نوري است. پس با دقت مرتبه ي بزرگي بهتر است بگوئيم فاصله ي ما از خورشيد 10دقيقه ي نوري است ! توجه کنيد قطر زمين در استوا فقط 0/1ثانيه ي نوري است و ده دقيقه يعني 600ثانيه ي نوري! حالا که اين ابعاد کمي براي ما روشن شد خورشيد را به اندازه ي يک سر سوزن کوچک مي کنيم تا تصور روشني از ابعاد منظومه ي شمسي و نيز کيهان به دست آوريم. حالا سر يک سوزن ته دار را خورشيد بگيريد. منظومه ي شمسي در دايره اي به شعاع 5متر، يا قطر 10متر جا مي گيرد،که خورشيد حدوداً در مرکز آن است. سياره ها مانند مريخ و مشتري همگي داخل همين دايره هستند، اما مدار برخي دنباله دارها فراتر از اين دايره مي رود. اکنون اگر ستاره ها، که خارج از منظومه ي شمسي هستند و نيز کهکشان ها را به همين قياس کوچک کنيم، کجا قرار مي گيرند ؟مثلا ستاره اي که 4سال نوري از ما فاصله دارد، حدود 20کيلومتري منظومه ي شمسي قرار مي گيرد. توجه داريد که 20کيلومتر آن قدر زياد است که قطر منظومه ي شمسي ديگر به حساب نمي آيد و عملا خورشيد و تمام منظومه ي شمسي يک نقطه مي شود . پس، اگر به طور مثال خورشيد را نقطه اي، ته سوزني، در ميدان انقلاب تهران بگيريم، نزديک ترين ستاره به ما در وسط بزرگراه تهران- کرج قرار مي گيرد . پس حتي در اين ابعاد نمي توان مدلي از ستاره هاي اطراف مان ساخت که مثلا در يک فيزيک سرا يا موزه ي علوم جا بگيرد . اين فاصله ي 20کيلومتري ميان خورشيد و نزديک ترين ستاره در مقياس ما يا 4سال نوري درمقياس واقعي، فاصله ي نوعي ستاره هاست در داخل کهکشان ها. آنچه ما در شب هاي صاف کويري در بخشي از آسمان مي بينيم و به آن راه قبله، راه کاه کشان و راه شيري گفته شده است، بخشي از همين کهکشان است که ما از درون و درجهت لبه به آن نگاه مي کنيم. چند ستاره در کهکشان هست ؟(11)10تا! اين عدد يعني چه ؟ براي اينکه تصوري از بزرگي اين عدد پيدا کنيم بهتر است به همان اندازه ي ته سوزن برگرديم.(11)10تا از اين ته سوزن ها چقدر جا مي گيرد؟اتاقي بزرگ و قديمي را به ابعاد 5متر در5 متر و به ارتفاع 5متر در نظر بگيريد . اگر اين اتاق را از ته سوزن پر کنيد تعداد آنها(11) 10تا خواهد شد !حالا سعي کنيد ته سوزن هاي اين اتاق را هريک به فاصله ي 20کيلومتر از هم قرار دهيد، چه ابعادي براي اين کار لازم داريد؟سعي کنيد مثالي پيدا کنيد، مثلا داخل کره زمين، يا خورشيد، يا منظومه ي شمسي. آنگاه شايد تصوري از ابعاد کهکشان ما به دست آوريد، با اين تفاوت که کهکشان به شکل يک اتاق نيست. بيشتر نزديک است به شکل يک سکه،که نسبت ضخامتش به شعاع حدود يک صدم است . منظومه ي شمسي ما در يک گوشه، کنار لبه ،از اين سکه قرار گرفته است و به دور مرکز آن دوران مي کند. خود کهکشان ،خود سکه ،هم به دور مرکزش مي چرخد ،که اين چرخش حدود 200ميليون سال طول مي کشد . سن خورشيد دست کم 5ميليارد سال است يعني برابر 25سال کهکشاني. ابر خوشه ي سنبله ،که کهکشان ما و نيز خوشه ي سنبله درون آن قرار دارد ،ابعادي حدود 100ميليون سال نوري دارد . مقايسه کنيد اين ابعاد را با قطر بزرگ ترين کهکشان ها که حدود 100هزار سال نوري است ؛يعني قطر ابر خوشه ها 1000برابر قطر کهکشان است، پس حجم آن يک ميليارد برابر يک کهکشان است ! همه ي اين ساختارها و ابر ساختارها در انبساط کلي کيهان مشارکت دارند و ما براي ساده کردن بررسي ها از ماده ي اين ساختارها تعبير شاره ي کيهاني مي کنيم . انگار همه ي آنها در عالم به مانند شاره اي پخش شده اند و اين شاره، يا گاز کيهاني، در انبساط عالم مشارکت مي کند. منبع:نجوم،شماره 186.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 296]
-
گوناگون
پربازدیدترینها