محبوبترینها
با چاپ روی وسایل یک کسب و کار پرسود بسازید
قیمت دیگ بخار و تولیدکننده اصلی دیگ بخار
معروف‌ترین هدیه و سوغاتی یزد مشخص شد!
آشنایی با انواع دوربین مداربسته ضد آب
پرداخت اینترنتی قبوض ساختمان (پرداخت قبض گاز، برق و آب)
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
جراحی و درمان ریشه دندان عفونی با خانم دکتر صفوراامامی
چه مواردی بر قیمت کابین دوش حمام تاثیر دارند؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1798737058
تعيين مزيت نسبی تولید و صادرات زرد آلو
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
تعيين مزيت نسبی تولید و صادرات زرد آلو نويسنده: عليرضا کرباسي * ومهدي پيري ** ( مطالعه موردي : استان آذربايجان شرقي ) چکيده با تقويت توليد وصادرات محصولات مختلف ، کشور مي تواند در صحنه تجارت جهاني مزيت های مطلوب تري را به خود اختصاص دهد . در تحقيق حاضر با استفاده از اطلاعات جمع آوري شده از جهاد کشاورزي استان آذربايجان شرقي و سالنامه آمار بازرگاني خارجي به بررسي مزيت نسبي تولید با استفاده از شاخص هزينه منابع داخلي (DRC) و ماتريس تحليل سياستي (PAM) پرداخته شد. سپس با بهره گيري از شاخص هاي مزيت نسبي آشکار شده RCA)) و شاخص مزيت نسبي آشکار شده متقارن (RSCA) مزيت نسبي صادراتي اين محصول در ايران بررسي شد. نتايج نشان داد که با در نظر گرفتن شاخص هزينه منابع داخلي که برابر 6/. بدست آمده، توليد اين محصول داراي مزيت نسبي مي باشد. نتايج حاصل از بررسي مزيت نسبي صادراتي نيز نشان داد که در فاصله بين سال هاي 1994-2000، ايران داراي مزيت نسبي صادراتي بوده ولي در سال هاي اخير واز سال 2000تا 2005 اين مزيت وجود نداشته است .کلمات کليدي : ززد آلو ، آذربايجان شرقي ، مزيت نسبي ، ماتريس تحليل سياستي (PAM)مقدمه در بسياري از کشورهاي در حال توسعه ، بخش کشاورزي منبع اصلي تامين کننده نيازهاي اساسي جوامع بوده ودر برنامه هاي توسعه از اهميت ويژه اي برخوردار است. اقتصاد اين کشورها اتکاي بسياري به بخش کشاورزي داشته به همين جهت صدور محصولات کشاورزي منشا مهم تزريق ارز خارجي به بدنه اقتصادي اين کشورها به شمار مي رود. از سوي ديگر ، سطح گسترده ارتباطات پسين و پيشين تولید محصولات کشاورزي باعث مي شود که توليد و مبادله اين محصولات به عاملی در جهت رشد فعاليت هاي وابسته ، اعم از صنعتي و خدماتي تبديل شود (1) .رشد و توسعه تجارت جهاني در سالهاي اخير دولت ها را به تفکري جدي درباره رقابت و به ويژه مزيت نسبي واداشته است .مزيت نسبي نقطه مرکزي تجارت و نشان دهنده سود حاصل از تجارت و مسير آن است و رقابت واقعي و به دور از اخلال ، بر پايه ي مزيت نسبي نهاده شده است. مزيت نسبي بيانگر آن است که در داخل کشور ويا در بين کشورها کدام واحد توليدي ( يا توليد کدام محصول ) مي تواند بهتر در بازارهاي جهاني و تحت فرض هاي معين فعاليت کند . توجه به مزيت نسبي در فعاليت هاي توليدي يکي از مهم ترين جنبه هاي برنامه ريزي اقتصادي که از پايداري درخور توجهي برخوردار است به حساب آمده و اساس برنامه ريزي اقتصادي براي تخصيص کاراتر منابع است . مزيت نسبی يک امتياز پيوسته و ايستا نيست ، چون در طول زمان و با پيشرفت هاي علمي و فراهم آمدن فناوري هاي مناسب تر ، از منطقه اي به منطقه ديگر ويا از محصولي به محصول ديگر انتقال پذير است. بنابراين مزيت نسبي وابسته به عواملي همچون موجودي منابع ، روش توليد ، تغييرات تکنولوژيکي و غيره است (5).بر اساس اطلاعات سازمان خواربار و کشاورزي جهاني ( F.A.O) در سال 2005 ايران با دارا بودن 49390 هکتار اراضي زير کشت زردآلو و مقدار توليد 285000 تن ، بعد از کشور ترکيه مقام دوم را در جهان به خود اختصاص داده است. از 49390 هکتار اراضي زير کشت زردآلو در ايران ، 10312 هکتار آن در استان آذربايحان شرقي قرار دارد که از اين نظر مقام نخست را در ميان استان هاي کشور داراست. بررسي و ضعيت تولید زردآلو در ايران در سال 1384 نيز نشان مي دهد که کل توليد 285000 تن بوده ودر بين استانهاي کشور نيز آذربايجان شرقي با 55118 تن (20درصد کل توليد کشور ) مقام نخست را دارا است. با توجه به آنچه که در بالا به اختصار ذکر گرديد ، بررسي و انجام مطالعاتي در زمينه تعيين مزيت نسبي توليدي و صادرات محصولات کشاورزي در کشور ، ضروري به نظر مي رسد . مطالعات مختلف در زمينه مزيت نسبي در داخل و خارج کشور صورت گرفته است که براي پيشبرد بهتر اهداف پژوهش حاضر ، تعدادي از اين مطالعات مورد بررسي مي گيرد.زونگ و لونگبو ، در مطالعه اي مزيت نسبي منطقه اي تولید غلات را در چين مستقيما بر حسب ميزان توليد و هزينه هاي مربوط ، تعيين کردند. بر اساس نتايج بدست آمده ، مزيت نسبي محصولات عمده زراعي تولید شده در مناطق مختلف چين با هم اختلاف معني داري دارند. همچنين پتانسيل زيادي براي بهبود تخصيص منابع و افزايش تولید بر اثر تخصيص مجدد منابع در بخش ها وجود دارد و چين قادر است در فرايند تجارت خارجي در بازارهاي جهاني رقابت کند(14).مک شولو و جوست ، در مقاله اي به بررسي مزيت نسبي محصولات باغي در آفريقاي جنوبي پرداختند. در اين مطالعه محصولات گيلاس ، سيب و هلو انتخاب شده و با استفاده از معيار هزينه منابع داخلي ( DRC) مزيت نسبي اين محصولات محاسبه شد. به منظور بررسي تأثير نوسانات عواملی نظير نرخ ارز و قيمت ها ، تحليل حساسيت نيز براي نرخ ارز و قيمت صورت گرفت . با توجه به نتايج بدست آمده از اين مطالعه وجود مزيت نسبي براي برخي مناطق تأييد شده وبراي مناطقي با شرايط مکاني و آب وهواي نامساعد رد شده است (11).شوجي يائو ، با بکار گيري روش ماتريس تحليل سياستي تعديل يافته کوشيد به اين پرسش ها پاسخ دهد که آيا تايلند از جانشيني سويا و نخود سبز به جاي تولید برنج منتفع مي گردد؟ در اين بررسي دو منطقه نکورنساوان و فيتسانولوک در شمال کشور تايلند در سال هاي زراعي 92-1993 انتخاب شدند و نتايج نشان داد که در دو منطقه ياد شده کشت برنج از نظر اجتماعي سود آورتر از دو محصول رقيب ديگر ( سويا و نخود سبز ) است اما کشاورزان به دليل استفاده از نهادهاي يارانه اي و همچنين قيمت هاي بالاي سويا و نخود سبز ، در کاهش کشت برنج و جايگزيني محصولات رقيبند (13).مستر و وينتر ، به مقايسه شاخص هاي هزينه منابع داخلي و نسبت هزينه به منفعت اجتماعي پرداختند و نتيجه گرفتند که فقط شاخص نسبت هزينه به منفعت اجتماعي ، رتبه بندي بهينه را که متضمن بيشينه شدن سود خالص اجتماعي است تامين مي کند و رتبه بندي بر اساس هزينه منابع داخلي به طرف استفاده افراطي از نهاده هاي قابل تجارت اريب است . در اين مطالعه رتبه بندي 31 محصول کشاورزي کنيا با دو روش شاخص فوق انجام گرفته است . در رتبه بندي با هزينه منابع داخلي ، مرکبات در رتبه اول و بر اساس نسبت هزينه به منفعت ، در رتبه سوم قرار گرفته است . نخود فرنگي نيز که رتبه اول مزيت نسبي را بر اساس نسبت هزينه به منفعت داشته ، با معيار هزينه منابع داخلي در رتبه چهارم جاي گرفته است (12).مک اينتاير و کريستوفر ، با استفاده از شاخص هاي حمايت مؤثر ، ضريب حمايت مؤثر ، سوددهي خالص و هزينه منابع داخلي مزيت نسبي محصولات زراعي را در دو کشور بورکينافاسو و نيجريه مورد بررسي قرار دادند. در بورکينافاسو ميانگين DRCها برا ي هر کدام از محصولات در شيوه هاي مختلف توليد بيش از يک است . که دلالت بر اين دارد که محصولات عمده کشوري که 90 درصد جمعيت آن از طريق کشاورزي امرار معاش مي کنند در وضعيت عدم وجود مزيت نسبي به عمل مي آيد. تمامي EPCها بيش از يک است که نشان دهنده حمايت از بخش کشاورزي است. کليه DRC هاي نيجريه کمتر از يک است که نشان از داشتن مزيت نسبي درتمامي محصولات است (10). سليمي فر و ميرزايي خليل آبادي به بررسي مزيت نسبي ايران در تولید و صادرات پسته پرداختند. به اين منظور از شاخص هاي هزينه منابع داخلي (DRC) و مزيت نسبي آشکار شده 1(RCA) استفاده کردند. به کار گيري اين شاخص ها نشان داد که ايران در هر دو زمينه توليد و صادرات پسته از مزيت نسبي برخوردار است . (4). عزيزي و يزداني بازار صادراتي سيب ايران را با تاکيد بر اصل مزيت نسبي تحليل نمودند. نتايج مطالعه آن ها نشان داد که محصول سيب ايران داراي مزيت نسبي صادراتي مي باشد .ولي قدرت رقابتي آن داراي نوسانات نامنظم و کاهشي است (5). مهرابي بشر آبادي نيز به بررسي آثار سياستي و مزيت نسبي برخي محصولات کشاورزي در استان کرمان پرداخت . نتايج مطالعه وي نشان داد که درسال 1384 بيشترين مزيت نسبي در کرمان به پياز و هندوانه مربوط است . همچنين حمايت اسمي از بازار محصول و نيز حمايت مؤثر در تولید گندم و جو به نفع توليد کنندگان مي باشد(7) . درتحقيق حاضر ضمن بررسي مزيت نسبي توليد ، به مزيت نسبي صادرات محصول زرد آلو پرداخته شده است .مواد و روش ها به منظور تعيين مزيت نسبي تولید زردآلو در استان آذربايجان شرقي ، از روش ماتريس تحليل سياستي (PAM) استفاده گرديد . روش ماتريس تحليل سياستي محقق را قادر مي سازد تا در کنار محاسبه مقادير بر آورد گرها و شاخص هاي مورد نظر ، به تحليل سياستي نيز بپردازد.چارچوب ماتريس تحليل سياستي به صورت زير است: ماتريس فوق شامل دو رابطه حسابداري مي باشد. اولين اتحاد بيانگر رابطه سود بوده واز تفاضل درآمد و هزينه بر حسب قيمت هاي بازاري و سايه اي بدست مي آيد . دومين اتحاد تفاوت بين مقادير موجود ومقادير سايه اي را که در آن هيچ گونه اختلاف و شکست بازار وجود ندارد نشان مي دهد (2).با استفاده از ماتريس تحليل سياستي مي توان شاخص هاي زير را استخراج ومورد بررسي قرارداد.الف ) هزنيه منابع داخلي ( DRC) ، که بيان مي کند، برای بدست آوردن يا صرفه جويي در يک واحد ارز خارجي ، چه مقدار از منابع داخلي بر حسب قيمت هاي سايه اي مصرف مي شود . مقدار DRC از روش ماتريس تحليل سياستي به صورت زير محاسبه مي شود: (1)DRC=G⁄(E-F)(هزينه/ هزينه نهاده هاي غير قابل تجارت به قيمتهاي سايه اي -DRC نهاده هاي قابل تجارت به قيمت هاي سايه اي- درآمد سايه اي )بدين ترتيب DRC ، هزينه منابع داخلي به قيمت هاي سايه اي را نسبت به تفاوت درآمدها و هزينه نهاده هاي قابل تجارت بر حسب قيمت هاي سايه اي محاسبه مي کند. زماني توليد محصول مزيت دارد که 1>DRC باشد.ب) ضريب حمايت اسمي از محصول 2(NPC) ، اين ضريب ، نسبت درآمد بر حسب قيمت بازاري را به در آمد بر حسب قيمت سايه اي اندازه گيري مي کند . 2)NPC=A⁄Eدرآمد سايه اي / در آمد بازاري =NPCدر صورتي که 1<NPC باشد ، قيمت بازاري محصول بيش از قيمت سايه اي آن است و درواقع يارانه غير مستقيم بر توليد محصول اعمال شده است . اگر 1>NPC باشد نشانه اعمال ماليات غير مستقيم بر توليد محصول است و سرانجام اگر 1=NPC باشد يعني هيچ گونه حمايتي از محصول صورت نگرفته است .ج) ضريبت حمايت مؤثر 3( EPC)، اين معيار نسبت ارزش افزوده توليد محصول را بر حسب قيمت بازاري به ارزش افزوده توليد بر حسب قيمت سايه اي مي سنجد . از طريق اين ضريب مي توان آثار مداخله اي دولت را در بازار نهاده و بازار محصول بررسي کرد. (3)EPC=(بازاری درآمد-بازاری قیمت به تجارت قابل های نهاده هزینه)/(ای سایه درآمد-ای سایه قیمت به تجارت قابل های نهاده هزینه)در صورتي که 1<EPC باشد يعني دولت از توليد محصول حمايت مي کند. ودر صورتي که 1>EPC باشد، يعني مداخله هاي دولت به زبان توليد محصول بوده ودر حالتي که 1= EPC باشد، يعني هيچ سياستي در مورد محصول توسط دولت اعمال نمي شود .د ) ضريب حمايت اسمي از نهاده 4(NPI)، اين ضريب نسبت هزينه هاي نهاده هاي قابل تجارت را بر حسب قيمت بازاري به هزينه نهاده هاي قابل تجارت بر حسب قيمت سايه اي محاسبه مي کند .(4)اگر 1<NPI باشد ، هزينه نهاده هاي قابل تجارت بر حسب قيمت هاي بازاري از هزينه نهاده هاي قابل تجارت بر حسب قيمت سايه اي بزرگتر است ، يعني بر نهاده هاي قابل تجارت ماليات غير مستقيم وضع شده است . اگر 1>NPI باشد ، يعني يارانه مستقيم بر نهاده هاي قابل تجارت وضع شده واگر 1=NPI باشد ، هيچ سياست حمايتي از اين نهاده ها صورت نگرفته است . ه) سود آوري خالص اجتماعي 5(NSP)، اين شاخص حاصل کسر هزينه هاي سايه اي از درآمد سايه اي است و نشان مي دهد با قيمت هاي سايه اي محصول سود آوري در تولید وجود دارد يا خير ؟ فرمول NSP در چار چوب ماتريس PAM به صورت زير محاسبه مي شود.(NSP=(E-F-G5) (هزينه نهاده - درآمد بر حسب قيمت ها ي سايه اي =NSPهاي داخلي + هزينه نهاده هاي قابل تجارت )اگر1<NSP باشد يعني در تولید محصول مزيت نسبي وجود دارد و در غير اين صورت فعاليت توليدی فاقد سود آوري اجتماعي و مزيت نسبي است .نهاده ها به دو دسته تقسيم مي شوند : نهاده هاي قابل تجارت و نهاده هاي داخلي . برا ي ارزش گذاري ماتريس تحليل سياستي علاوه بر قيمت هاي بازاري نهاده ها و درآمدهاي حاصل از توليد محصول ، به قيمت هاي سايه اي آنها نيز نياز است. بنابر اين براي هر کدام از نهاده ها قيمت هاي سايه اي به طور جداگانه بايستي محاسبه شود (2).براي محاسبه مزيت نسبي صادرات از دو شاخص مزيت نسبي آشکار شده RCA و شاخص مزيت نسبي آشکار شده RCA و شاخص مزيت نسبي آشکار شده متقارن RSCA استفاده شده است که به صورت زير تعريف مي شوند : 6)
.jpg)
7) بالاسا 6، شاخص (6) را با عنوان شاخص مزيت نسبي ابراز شده تعريف کرده است که در آن ، صورت کسر سهم کالاي صادراتي i از کل صادرات j و مخرج کسر ، سهم کل کشورهاي صادر کننده کالاي i از کل صادرات جهان ، منطقه و يا مجموعه اي از کشورهاي جهان است . اين شاخص مقاديري بين صفر و بي نهايت به خود مي گيرد. مقدار بزرگتر از يک در اين شاخص نشان مي دهد که کشور صادر کننده در توليد اين محصول مزيت نسبي داشته وبه سوي تخصصي شدن آن حرکت کرده است . مقادير کمتر از يک در اين شاخص نيز ، نبود مزيت را در توليد اين محصول نشان مي دهد (6).نامتقارن بودن شاخص مزيت نسبي ابراز شده ، يکي از نقاط ضعف اين شاخص به شمار مي رود ،بدين معنا که نبود مزيت نسبي يک محصول در محدوده صفر تا يک نشان داده مي شود . درحالي که وجود مزيت نسبي در محدوده يک تا بي نهايت بيان مي گردد. براي رفع اين ضعف ، شکل متقارني از اين شاخص به صورت رابطه (7) توسط براسيلي و همکاران ، تحت عنوان شاخص مزيت نسبي ابراز شده متقارن ارائه شد. اين شاخص مقادير 1- و 1+ را بخود مي گيرد. مقادير منفي نشان دهنده عدم وجود مزيت نسبي و مقادير مثبت نشان دهنده مزيت نسبي است (3).محاسبه قيمت هاي سايه اي الف) قيمت سايه اي نرخ ارز نرخ سايه اي ارز خارجي در محاسبه مزيت نسبي وتعيين نرخ هاي حمايت دولت حساسيت ويژه اي دارد. در واقع ، اين نرخ مبناي رسيدن به قيمت سايه اي قابل قبول براي محصولات و نهاده هاي قابل تجارت است.در اين مطالعه از نظريه برابري قدرت خريد (PPP) در حالت نسبي براي محاسبه نرخ سايه اي ارز استفاده شد. با بهره گيري از اين روش ، نرخ سايه اي ارز چنين بدست آمد(2).(8)که در آن ER نرخ آزاد ارز ، WPI شاخص قيمت عمده فروشي درخارج کشور، CPI شاخص قيمت مصرف کننده داخلي است. ب ) قيمت سايه اي کود شيميايي کود شيميايي کالايي کاملا قابل مبادله است . قسمتي از کود شيميايي مصرفي کشور از تولید داخلي و بخش ديگر از خارج وارد مي شود. نحوه برآورد قيمت سايه اي کود به صورت زير مي باشد،(مقدار (i = قیمت سایه ای کود شیمیایی کل مصرف انواع کود /( قيمت کود iکود )پ) قيمت سايه اي ماشين آلات هزينه ماشين آلات محصولات زراعي و باغي عمدتا ناشي از بکار گيري انواع تراکتور ،سم پاش ، موتور آب ، کمباين ، خرمن کوب و وسايل نقليه است. در بين ماشين آلات مذکور، عمليات مربوط به تراکتور بيشتر از بقيه است. از بين تراکتورهاي مورد استفاده در ايران تراکتور MF285 بيشترين استفاده را دارد . قيمت مصوب اين نوع تراکتور در داخل کشور و همچنين قيمت صادراتي آن توسط بنگاه توسعه ماشين هاي کشاورزي منتشر مي شود. با معيار قرار دادن قيمت صادراتي به عنوان قيمت سايه اي و تعميم آن به کل ماشين آلات ، نسبت قيمت سايه اي ماشين آلات به قيمت بازاري آن به دست مي آيد . در کل نسبت قيمت سايه اي به قيمت بازاري از حاصل ضرب نسبت قيمت دلاري به ريالي تراکتور در نرخ ارز به دست مي آيد .(6) ت)قيمت سايه اي نيروي انساني قيمت سايه اي نيروي انساني بر اساس بالاترين نرخ دستمزد پرداختي به نيروي کار در منطقه مورد مطالعه ، تعيين شده است .ث) قيمت سايه اي آب قيمت بازاري يا قيمتي که کشاورزان در ازاي مصرف آب مي پردازند، تحت تأثير عوامل متعددي مانند زمان آبياري (فصل آبياري ) در منطقه و نوع منبع آب مي باشد. بنابر اين تعيين قيمت واقعي آب که در آن علاوه بر موارد فوق ، ارزش ذاتي آب نيز لحاظ شده باشد، خود نيز به تحقيقات و بررسي هاي ويژه اي دارد . با توجه به اينکه عملا براي ايجاد آب هزنيه اي پرداخت نمي شود، بلکه فقط هزينه استحصال آن اهميت دارد ، مي توان هزينه استحصال آب را قيمت سايه اي آن در نظر گرفت.ج) قيمت سايه اي زمين به منظور تعيين قيمت سايه اي زمين ، ميانگين اجاره بهاي زمين در منطقه لحاظ شد.آمار مربوطه از اطلاعا ت منتشر شده در سالنامه آمار بازرگاني خارجي گمرک ، سايت هاي وزارت بازرگاني ،گمرگ جمهوري اسلامي ، هزينه توليد وزارت جهاد کشاورزي و مصاحبه حضوري با کارشناسان کشاورزي جمع آوري شده است .نتايج و بحث
.jpg)
نرخ سايه اي ارز در اين مطالعه با در نظر گرفتن رابطه 8، به صورت زير محاسبه و در برآورد عناصر ماتريس تحليل سياستي مورد استفاده قرار گرفت.با استفاده از اطلاعات بدست آمده از منطقه مورد مطالعه در اين تحقيق ، ماتريس تحليل سياستي به منظور توليد يک هکتار زرد آلو به صورتي که در جدول 2 ، گزارش شده است ، تهيه و تنظيم گرديد.با استفاده از اطلاعات بدست آمده از منطقه مورد مطالعه در اين تحقيق ، ماتريس تحليل سياستي به منظورتوليد يک هکتار زردآلو به صورتي که در جدول 2، گزارش شده است ، تهيه و تنظيم گرديد .نتايج نشان مي دهد که سهم عمده اي از هزينه ها را نهاده هاي غيز قابل تجارت به خود اختصاص داده است ، همچنين سودحاصله ، هم بر حسب قيمت هاي بازاري و هم قيمت هاي سايه اي مثبت است که نشان مي دهد در هردو حالت ، درآمدها بيشتر از هزنيه ها مي باشد . لذا کشت اين محصول از نظر اقتصادي مقرون به صرفه است .شاخص DRC، با در نظر گرفتن رابطه 1، برای محصول زردآلو در منطقه مورد مطالعه بصورت زير محاسبه مي شود : 60/.=(3860427-61221000)/34052040=DRCشاخص DRC محاسبه شده ، نشان دهنده وجود مزيت نسبي توليدي براي محصول زردآلو در منطقه مي باشد و خالص ارز استحصالي بيشتر از هزينه سايه اي نهاده هاي داخلي ( غير قابل تجارت ) مي باشد . به عبارتي با توليد اين محصول در داخل کشور به ازاي هر 100ريال ارز حاصله که به علت عدم واردات اين محصول بدست مي آيد ، 60ريال هزينه شده است ، پس توليد در داخل از واردات آن ارزان تر وبه صرفه مي باشد.ضريب حمايت مؤثر (EPC)، نيز با توجه به رابطه 2، به صورت زير محاسبه مي شود .EPC=(50937600-2555018)/(61221000-3860427)=0/84مقدار بدست آمده براي شاخص EPC کوچکتر از يک مي باشد ، بنابراين موضوع را نشان مي دهد که دخالت هاي دولت در راستاي توليد اين محصول به صورت منفي عمل کرده و به عبارتي مالياتي که دولت به صورت منفي عمل کرده و به عبارتي مالياتي که دولت به صورت غير مستقيم بر محصول در نظر گرفته است بيش از يارانه اي است که براي نهاده ها پرداخت شده است . با نتايج بدست آمده به ازاي هر 100 ريال ارزش افزوده در شرايط تجارت آزاد ، در شرايط دخالت دولت اين ارزش افزوده 84 ريال مي باشد.
.jpg)
با بهره گيري از رابطه 3، ضريب حمايت اسمي محصول (NPC) به صورت زير محاسبه شد ،83/.=در آمد سايه اي / در آمد بازاري =NPCشاخص ضريب حمايت محصول در اين تحقيق ، کوچکتر از يک بدست آمد که اين موضوع نشان دهنده يک ماليات غير مستقيم بر تولید محصول زردآلو مي باشد وبه عبارتي سياست هاي دولت در جهت حمايت از توليد داخلي نبوده است . در اين حالت در صورتي که توليد زردآلو در شرايط آزاد 100 ريال درآمد داشته باشد، در شرايط وجود دخالت هاي دولتي 83 ريال درآمد دارد.ضريب حمايت اسمي بر نهاده (NPI)، براي اين ضريب داريم NPI=2555018/3860427=0/64مطابق نتايج بدست آمده ، شاخص NPI برابر با 64/. بوده و بيانگر آن است که بازار نهاده هاي اين محصول مورد حمايت دولت مي باشد واز اين طريق هزينه هاي توليد زردآلو 36 درصد کاهش مي يابد . به عبارتي به ازاي هر 100ريال که صرف خريد نهاده هاي قابل تجارت مي شود ، دولت 64 ريال آن را از توليد کنندگان مي گيرد و 36 ريال ديگر به عنوان يارانه به نهاده ها پرداخت مي شود.شاخص سود آوري اجتماعي ((NSP، مطابق با رابطه 5، برابر مقدار زير به دست آمد .23308533=(34052040+3860427)-61221000=NSPمقدار شاخص NSPبراي يک هکتار زردآلوي توليدي برابر 23308533، بدست آمد و اين موضوع بيانگر آن است که توليد و صادرات محصول منافع اجتماعي داشته و توليد آن داراي سود آوري اجتماعي است .بدليل وجود نوسانات نرخ ارز و همچنين تغييرات قيمت ها ، لازم است که محدوده وجود مزيت نسبي در برابر تغييرات اين متغيرها تعيين گردد، تا با توجه به احتمال دقيق نبودن قيمت سايه اي نرخ ارز و همچنين قيمت هاي سايه اي محصولات ، خللي در نتايج تحقيق بوجود نيايد . از اين رو تحليل حساسيت براي نرخ ارز و قيمت محصول انجام شده است .در تحليل حساسيت مزيت نسبي زردآلو نسبت به نرخ ارز ، تحليل 1=DRC وقتي که نزخ ارز تغيير کند مورد نظر است . از آنجا که روش هاي محاسبه نرخ واقعي ارز تقريبي است لذا براي حصول اطمينان بيشتر از نتايج بدست آمده در مورد نزخ ارز ، به تحليل حساسيت پرداخته شده است . به همين منظور بايد دامنه اي از نرخ ارز سايه اي را که در آن DRC بزرگتر از يک مي شود، بدست آورد . در اين دامنه از نرخ ارز مزيت نسبي وجود نخواهد داشت . اکنون نرخ ارز را مجهول گرفته و با استفاده از داده هاي ديگر 1=DRC محاسبه مي شود ، نتايج حاصل از اين تحليل به صورت کامل در جدول 2، نشان داده شده است.( DRC=1=34052040/(13332e-25550182745=eبا توجه به جدول فوق که محدوده وجود مزيت نسبي را در حالت ثبات قيمت محصول و تغيير نرخ ارز نشان مي دهد در نرخ ارز 2745 ريال شاخص DRC برابر يک بوده و سرمايه گذاري جهت تولدي زردآلو بستگي به سياست هاي برنامه ريزان دارد که آن را تولید يا وارد نمايند . در هر نرخ ارزي بالاتر از 2745 ريال با فرض ثابت بودن قيمت محصول ، توليد ميوه زردآلو داراي مزيت نسبي مي باشد . در تحليل حساسيت مزيت نسبي زردآلو نسبت به قيمت محصول ، محدوده وجود مزيت نسبي تولید محصول زردآلو ، با ثابت فرض کردن نرخ ارز و از طرفي متغير بودن قيمت محصول مورد بررسي قرار گرفته است .(DRC=1=34052040/(12000p-2555018
.jpg)
(ريال )p=3050/5بر اساس جدول فوق با فرض ثابت بودن نرخ ارز ، در هر قيمتي بالاتر از 5/3050ريال ، تولید محصول زردآلو داراي مزيت نسبي ودر هر قيمتي پايين تر از اين ميزان ، داراي مزيت نسبي نمي باشد و هر زمان که قيمت زردآلو برابر با 5/3050ريال باشد، شاخص DRC برابر يک بوده و توليد يا عدم تولید آن بستگي به سياست هاي برنامه ريزي شده در بخش کشاورزي دارد. چنانچه محصولي در طرف توليد داراي مزيت باشد بايستي در طرف تجارت ( صادرات ) نيز واجد مزيت نسبي باشد. يعني علاوه بر کمتر بودن هزينه نسبي تولید، اين مزيت در جريان مبادله خارجي نيز حفظ گردد. کشوري که به لحاظ شاخص هاي مزيت نسبي در طرف تولید يک کالاي خاص داراي وضعيت خوبي در بين کشورهاي توليد کننده در جهان مي باشد، مي بايستي در مرحله صادرات نيز مزيت خود را حفظ کرده تايک صارد کننده موفق باشد. در اين بخش با استفاده از شاخص هاي مزيت نسبي آشکار شده (RCA) و مزيت نسبي آشکار شده متقارن (RSCA)، مزيت نسبي صادراتي زردآلوي ايران محاسبه شده است . اين محاسبات براي دوره زماني 2005-1994 وبا استفاده از اطلاعات و آمار مربوط به ارزش صادرات زردآلوي ايران ، ارزش صادرات کشاورزي ايران ، ارزش صادارت زرد آلوي جهان و ارزش کل صادرات کشاورزي جهان انجام گرفته است و نتايج حاصل از محاسبات مربوط به شاخص هاي مزيت نسبي صادارتي نيز در زير آورده شده است .مطابق آنچه که قبلا بيان شده است، زماني کشوري در صادرات محصولي داراي مزيت نسبي مي باشد که مقادير محاسبه شده براي شاخص مزيت نسبي آشکار شده از مقدار واحد بيشترباشد و همچنين مقادير محاسبه شده براي شاخص مزيبت نسبي آشکار شده متقارن از صفر بزرگترباشد.نتايج نشان داده شده در جدول فوق بيانگر اين موضوع مي باشند که در دوره زماني مورد مطالعه ، طي سال هاي 2000-1994 ايران در بازار صادراتي زردآلو مزيت نسبي داشته است ولي در طي سال هاي اخير با کاهش شاخص مزیت نسبي آشکار شده از مقدار واحد و همچنين وجود مقادير کوچک تر از صفر براي شاخص مزيت نسبي آشکار شده متقارن ، از سال 2001 تا انتهاي دوره مورد نظر اين مزيت نسبي صادراتي وجود نداشته است . با در نظر گرفتن اين موضوع که صادرات اين محصول در طي سال هاي اخير کاهش چشمگيري داشته است لذا به منظور توسعه صادرات آن ، سياست هاي تجاري و صادراتي مناسبي در راستاي تسهيل امور صادراتي اين محصول بايد اتخاذ شود .نتیجه گيري و پيشنهادات با توجه به نقش و اهميت اقتصادي و اجتماعي محصولات کشاورزي در اقتصاد ملي ، استعدادهاي بالقوه کشور براي ارتقاء کمي و کيفي اين گروه از محصولات و با در نظر گرفتن رقابت هاي جهاني در زمينه بازار محصولات کشاورزي و پتانسيل بالاي محصولات باغي از بعد صادرات ، نياز به انجام تحقيقات اقتصاد کشاورزي در زمينه ، مزيت نسبي تولید و صادرات ضروري به نظر مي رسد.بررسي وضعيت تولید و صادرات محصولات باغي در کشور نشان مي دهد که ايران مي تواند جايگاه خوبي را در بين کشورهاي تولید کننده داشته باشد. در اين مطالعه با توجه به موقعيت ويژه استان آذربايجان شرقي در توليد زردآلو ، مزيت نسبي توليدي اين محصول مورد بررسي قرار گرفت و در ادامه مزيت نسبي صادراتي ايران در اين محصول ، با بهره گيري از شاخص هاي موجود ، مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. به منظور بررسي و محاسبه مزيت نسبي توليدي محصول زردآلو ، ابتدا بايستي اطلاعات دقيقي از هزينه هاي توليدي در يک هکتار بدست مي آمد که بدين منظور از اطلاعات پيمايشي واز طريق مصاحبه با کشاورزان و همچنين از اطلاعات سازمان ها و ارگان هاي فعال در زمينه کشاورزي استفاده شد. با به کار گيري اين اطلاعات ، مزيت نسبي توليد مورد آزمون قرار گرفت و نتايج بدست آمده نشان داد که با در نظر گرفتن شاخص 60/.=DRC بدست آمده توليد اين محصول داراي مزيت نسبي مي باشد. ضريب حمايت مؤثر (EPC ) برابر 84/. بدست آمد و نشان مي دهد که دخالت هاي دولت در راستاي تولید اين محصول به صورت منفي عمل کرده وبه عبارتي مالياتي که دولت بصورت غير مستقيم بر محصول در نظر گرفته است بيش از يارانه اي است که براي نهاده ها پرداخت شده است . شاخص ضريب حمايت محصول (NPC) در اين تحقيق ، کوچکتر از يک بدست آمد که اين موضوع نشان دهنده يک ماليات غير مستقيم بر توليد محصول زردآلو مي باشد. وبه عبارتي سياست هاي دولت در جهت حمايت از تولید داخلی نبوده است شاخص NPI نيز برابر با 64/. بدست آمد و بيانگر آن است که بازار نهاده هاي اين محصول مورد حمايت دولت مي باشد وازاين طريق هزينه هاي تولید زردآلو 36 درصد کاهش مي يابد. به عبارتي به ازاي هر 100 ريال که صرف خريد نهاده هاي قابل تجارت مي شود ، دولت 64 ريال آن را از توليد کنندگان مي گيرد و 36 ريال ديگر به عنوان يارانه به نهاده ها پرداخت مي شود . مقدار شاخص سود آوري خالص اجتماعي (NSP) براي يک هکتار زردآلوي توليدي برابر 23308533 بدست آمد و اين موضوع بيانگر آنست که توليد و صادرات محصول منافع اجتماعي داشته و توليد اين محصول داراي سود آوري اجتماعي است .با استفاده از اطلاعات سري زماني مربوط به ارزش صادرات زردآلوي ايران ، ارزش صادارت ايران ، ارزش صادرات زردآلوي جهان و ارزش کل صادرات جهان براي سال هاي 1997-2005 ، مزيت نسبي صادراتي محصول زرد آلو بررسي شد و نتايج حاصل نيز نشان داد که در فاصله بين سال هاي 1994-2000، ايران داراي مزيت نسبي صادراتي بوده ولي در سال هاي اخير و از سال 2000تا 2005 اين مزيت وجود نداشته است . در نگاه کلي هر چند ايران از نظر سطح زير کشت و توليد در ميان کشورهاي مختلف جهان از موقعيت ممتازي برخوردار است ولي متاسفانه از بعد صادرات اين جايگاه ويژه را در سال هاي اخير از دست داده است . با در نظر گرفتن يافته هاي اين مطالعه توجه به نکات زير ضروري به نظر مي رسد: 1. با توجه به کاهش مزيت نسبي صادراتي ايران در رابطه با محصول زردآلو در سالهاي اخير، با مشخص نمودن علل اين کاهش مي توان با برنامه ريزي صحيح نه تنها از افت شديد آن در سال هاي آينده جلوگيري کرد بلکه شاهد بهبود وضعيت و جايگاه ايران در صادرات اين محصول شده و شاخص مربوطه را افزايش دهيم . 2. هزينه هاي تولید از مهم ترين عوامل مؤثر بر مزيت نسبي محصولات تلقي مي شود که در جهت کاهش آن بايد ، اولا ميزان مصرف هر يک از نهاده ها را بهينه کرد ودر ثاني از فناوري هاي برتر بهره جست . با اين کار قدرت رقابتي محصول در عرصه صادراتي و در نتيجه مزيت نسبي آن افزايش خواهد يافت. به عبارت ديگر با به کارگيري بهينه نهاده ها ، بهره وري و کارايي حاصل از هر نهاده افزايش و هزينه هر واحد توليد کاهش مي يابد. در اين راستا وزارت جهاد کشاورزي به عنوان متولي بخش توليد محصولات مختلف کشاورزي موظف است با به کارگيري فناوري هاي نوين ، سبب کاهش هزينه هاي توليدي و افزايش مزيت نسبي شود.منابع 1. بي نام . 1382. بررسي مزيت نسبي محصولات کشاورزي منتخب . مؤسسه پژوهش هاي برنامه ريزي و اقتصاد کشاورزي ، انتشارات تابان .2. حسني ب . 1385. بررسي ساختار تجارت سيب درختي ايران با تاکيد بر استان آذربايجان غربي . پايان نامه کارشناسي ارشد اقتصاد کشاورزي ، دانشگاه زابل .3. سالمي ح . و ا. پيش بهار . 1380 . تغييرات الگوي مزيت نسبي محصولات کشاورزي در ايران : تحليلي کاربردي با استفاده از شاخص هاي مزيت نسبي ابراز شده . فصلنامه اقتصاد کشاورزي و توسعه ، شماره 34، صفحات 67تا 99.4. سليمي فرم . و ص. ميرزايي خليل آبادي .1381 . مزيت نسبي ايران در توليد و صادرات پسته . فصلنامه اقتصاد کشاورزي و توسعه ، سال دهم . شماره 38، صفحات 28تا 7.5. عزيزي ج . وس . يزداني .1385 . بررسي بازار صادراتي سيب با تأکيد بر اصل مزيت نسبي صادرات. مجله پژوهش و سازندگي ، شماره 73، صفحات 155-1456. ملک دار . م . 1385. بررسي مزيت نسبي کلزا در استان مازندران . پايان نامه کارشناسي ارشد رشته اقتصاد کشاورزي ، دانشگاه زابل . 7. مهرابي بشر آبادي ح . 1386 . بررسي آثار سياستي و مزيت نسبي محصولات زراعي در استان کرمان. ششمين کنفرانس اقتصاد کشاورزي ايران ، مشهد.پي نوشتها1-Revealed Compartive Advantage2-Nominal Protection Coefficient3-Effective Protection Cofficient4-Nominal Protection Coeffcient of Inputs5- Net Social Profit6-Balassa,1965*استاديار گروه اقتصاد کشاورزي ، دانشکده کشاورزي ، دانشگاه زابل(نویسنده مسئول: Email:[email protected] )** دانش آموخته مقطع کارشناسي ارشد اقتصاد کشاورزي ، دانشکده کشاورزي ، دانشگاه زابل منبع:نشریه پژوهش در علوم کشاورزی جلد4شماره2/ن
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 3013]
-
گوناگون
پربازدیدترینها