واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: شيخ بهايي دانشمند بنام دورهي صفويه که به تأييد غالب پژوهشگران و انديشمندان، از نوادر روزگار و يکي از بزرگ مردان پرورش يافتهي فرهنگ ايراني - اسلامي است او که به حق از فرهيختگان معارف ايران در قرون دهم و يازدهم هجري قمري به شمار ميرود. با توجه به اهميت و ارزش آثار تحقيقي و علمي - فلسفي بجا مانده از بهاالدين محمد عزالدين حسين بن عبدالصمد بن شمس الدين محمد بن حسن ين محمد بن صالح حارثي همداني عاملي جبعي(جباعي) معروف به شيخ بهايي و ضرورت شناخت ابعاد مختلف شخصيت اين دانشمند عظيم الشأن و بپاس گراميداشت مقام علمي وي، در سال 1388 (2009م ) روز سوم ارديبهشت به عنوان روز بزرگداشت اين انديشمند ايراني در يونسکو به ثبت رسيد . شيخ بهايي در سال 953 هجري قمري دربعلبک لبنان به دنيا آمد و در روستايي به نام جبع يا جباع واقع در جبل عامل ، در ناحيه شام و سوريه مي زيست . وي منتسب به نژاد حارث بن عبدالله اعور همداني(متوفي به سال 65 هجري ) که ازمعاريف اسلام بوده است ، مي باشد. در عهد عثماني ، دولتمردان نسبت به اقليتهاي مذهبي به خصوص شيعيان رفتار خوبي نداشتند و با سخت گيري هاي آنان، شيعيان جبل عامل به ناچار تصميم گرفتند از خاک عثماني مهاجرت کنند. بهاء الدين محمد ، ده ساله بود که به همراه پدرش عزالدين حسين عاملي که از بزرگان علماي شام بود به سوي ايران زادگاه اجداد خود رهسپار گرديد. هنگامي که به قزوين مرکز دانشمندان شيعه رسيدند، همان جا ماندگار شدند. بهاءالدين به شاگردي پدر و ديگر دانشمندان آن عصر مشغول و بعدها مورد تفقد شاه طهماسب قرار گرفت. از اساتيد برجسته و به نام شيخ بهايي مي توان در فقه و اصول، تفسير، حديث و ادبيات عرب ،از شيخ عزالدين حسين عاملي(پدرش)،در منطق و کلام و معاني و بيان و ادبيات عرب ،ازعبدالله بن شهابالدين حسين يزدي، معروف به ملاعبدالله يزدي،در رياضي، کلام و فلسفه،مولانا افضل قايني ،درطب ،از حکيم عماد الدين محمود، طبيب ويژه شاه طهماسب و مشهورترين پزشک ايران و بالاخره در فراگيري صحيح بخاري ،از ابي الطيف مقدسي نام برد. همچنين گفته شده است او نزد ملا محمد باقر يزدي مؤلف کتاب مطالع الانوار درس رياضي مي خوانده است . پس از آنکه شاه عباس به سلطنت رسيد ، پايتخت ايران به اصفهان منتقل شد . در اين زمان شيخ بهايي مقرب دربار شاه عباس شد و به امر شاه با دختر شيخ علي منشاد ، شيخ الاسلام ايران ازدواج کرد و همين که شيخ علي وفات کرد ، شيخ بهايي شيخ الاسلام شد. شيخ بهايي شاگرداني تربيت نموده که به نوبه خود از بزرگترين مفاخر علم ، ادب و دانشوران ايران زمين بوده اند، در برخي از منابع ،33 تن را به عنوان شاگرد اين عالم بزرگوار نام مي برند که از معرفترين آنها مي توان از صدرالدين محمد بن ابراهيم شيرازي، معروف به ملاصدرا، فيلسوف بنيانگذار حکمت متعاليه، ملا محمد تقي بن مقصود علي مجلسي، معروف به مجلسي اول، ملا محمدباقر بن محمد مومن خراساني سبزواري، معروف به محقق سبزواري، سيد ميرزا رفيع الدين محمد بن حيدر حسيني طباطبايي نائيني و ...نام برد وي علاوه بر علوم شرعي در رياضيات و فيزيک و هندسه و مکانيک و نجوم هم دست داشته است، تاليفات شيخ بهايي در ادبيات و رياضيات و عرفان بسيار است. تاليفات شيخ بر اساس پژوهش يکي از محققان بالغ بر 95 کتاب و رسالهاست. برخي از نويسندگان نيز آثار او را 120 عنوان ذکر کردهاند . شيخ بهايي آثار برجسته اي به نثر و نظم تاليف کرده است .معروف ترين آنها کشکول شيخ بهايي است. اشعار فارسي بهايي عمدتا شامل مثنويات، غزليات و رباعيات است که در غزل به شيوه فخرالدين عراقي و حافظ، در رباعي به روش ابوسعيد ابوالخير و خواجه عبدالله انصاري و در مثنوي به شيوه مولوي شعر سروده که ويژگي مشترک اشعار بهايي ميل شديد به زهد و تصوف و عرفان است. از ميان مثنويات معروف شيخ مي توان از نان و حلوا، نان و پنير و طوطي نامه نام برد. همچنين مثنوي هايي مانند نان و خرما، شيخ ابوالپشم و رموز اسم اعظم را به او منتسب دانسته اند. شير و شکر از جمله تاليفات شيخ بهايي است که اولين منظومه فارسي در بحر خبب يا متدارک است و لحن حماسي دارد. اين دانشمند بزرگ در عربي نيز شاعري چيره دست و در ادبيات عرب داراي جايگاه ويژه اي است .مهمترين اثر او در نحو، الفوائد الصمديهمعروف به صمديه است که جزو کتب درسي در مرحله متوسط علم نحو در حوزه هاي علميه است. معروفترين قصيده او موسوم به وسيله الفوزوالامان في مدح صاحب الزمان عليه السلام در 63 بيت است که هر گونه شبهه اي را در اثناعشري بودن وي مردود مي کند. بهايي در ارجوزه سرايي( شعر کوتاه - فرهنگ عميد فارسي) نيز مهارت داشته و دو ارجوزه شيوا يکي در وصف شهر هرات به نام هراتيه يا الزهره و ديگري ارجوزه اي عرفاني موسوم به رياض الارواح از وي باقي مانده است. ازبررسي شيوه نگارش بهايي در اکثر آثارش ، اين نکته هويداست که وي مهارت فراواني در ايجازداشته که نمونه بارز آن رسائل پنجگانه الاثناعشريه است . اين سبک نويسندگي در خلاصه الحساب ،فوائد الصمديه، تهذيب البيان و الوجيزه في الدرايه نيز آشکارتر است . تبحر شيخ بهايي در صنعت لغز ( کلام پيچيده که درک معني آن محتاج تفکر باشد – فرهنگ فارسي عميد) را نمي توان ناديده گرفت که لغزهاي معروفي به عربي مانند: لغزالزبده،لغز النحو، لغزالکشاف، لغزالصمديه، لغزالکافيهو فائده از وي به جا مانده است. مشرق الشمسين و اکسيرالسعادتين( ارائه فقه استدلالي شيعه بر مبناي قرآن و حديث )، جامع عباسي( از نخستين و معروفترين رساله هاي علميه به زبان فارسي)، حبل المتين في احکام احکام الدين(شرح و تفسير بيش از يکهزارحديث فقهي)، الاثنا عشريه( ارائه مسائل فقهي در باب طهارت،صلات،زکات،خمس،صوم و حج)، زبده الاصول(داراي بيش از چهل شرح و حاشيه و نظم)، الاربعون حديثا( معروف به اربعين بهايي )، مفتاح الفلاح(درباره اعمال و اذکار شبانه وروز به همراه تفسير سوره حمد)،حدائقه الصالحين (ناتمام-شرحي بر صحيفه سجاديه که تنها الحديقه الهلاليه در شرح دعاي رويت هلال دردست است و شامل تحقيقات و فوائد نجومي است)از ديگر تاليفات او به شمار مي آيد. از آنجايي که شيخ بهايي به مهارت در رياضي ، معماري و مهندسي نيز معروف بوده بايد يادآور شد علاوه بر تاليفات بسيار در موضوعات مختلف ، خدمات برجسته اي در اين خصوص از او به يادگار مانده است . خدماتي که به او نسبت داده اند شامل معماري مسجد امام در اصفهان – مهندسي حصار نجف – ساعت ظلي در مغرب مسجد امام در اصفهان – تقسيم آب زاينده رود در محلات اصفهان و قراي مجاور رودخانه – طرح کاريزي نجف آباد اصفهان – تعيين سمت قبله مسجد امام به مقياس چهل درجه انحراف غربي از نقطه جنوب و خاتمه دادن به اختلاف نظر مفتيان عهد صفوي راجع به تشخيص قبله عراقين - ساختمان گلخن گرمابه اي (حمام شيخ) – طراحي منار جنبان اصفهان مي شود. اين عارف بزرگ و دانشمند در سن هشتاد و هفت سالگي (1030هجري قمري) در شهر اصفهان دارفاني را وداع گفت و مريدانش پيکر او را با شکوهي شايسته به مشهد برده و در جوار حرم هشتمين امام شيعيان به خاک سپردند. ک/1 536
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 827]