واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: فناوري هسته اي
مقدمه :انرژي يکي از مهمترين نياز هاي جامعه امروزي است ، از آنجايي که استحصال انرژي از منابع سوخت فسيلي براي بشر و محيط زيست او ، به دليل ايجاد گازهاي گلخانه اي ، زيان هاي جبران ناپذيري را به همراه دارد ، اين روزها جامعه بشري به دنبال جايگزين هاي نويني از انرژي ا ست . از مناسب ترين آنها مي توان به انرژي هسته اي نهفته در هسته اتم ها اشاره کرد ،که اين انرژي بيش از 5 دهه است که مورد بهره برداري قرار دارد . انريکو فرمي در سال 1934 در دانشگاه شيکاگو به همراه دستيارانش مشغول بمباران اورنيوم توسط نوترون ها بود که براي اولين بار انرژي اتمي را بطور آزمايشگاهي مشاهده نمود. در سال 1938 يک تيم آلماني در تکرار آزمايشي مشابه بودند که مشاهده نمودند در اثر يک شکافت هسته اي علاوه بر آزاد شدن مقداري انرژي تعدادي نوترون آزاد مي شود که خود باعث اتفاق افتادن چندين واکنش شکافت هسته اي زنجيره اي ديگر مي شود .
سرانجام در 2 دسامبر 1942 فرمي بهمراه همکارنش در پروژه اي بنام chicago-pile1 اولين رآکتور آزمايشي را بهره برداي نمودند و در 27 ژوئن 1951 اولين رآکتور هسته اي براي توليد انرژي الکتريکي در حدود 100 کيلو وات از انرژي هسته اي در پروژه EBR-I ساخته شد. در نهايت در روز 27 ژوئن 1954 اتحاد جماهير شوروي اولين نيروگاه هسته اي 5 مگا واتي را براي نخستين بار وارد شبکه برق سراسري خود نمود . اولين نيروگاه تجاري دنيا را انگلستان با توان 50 مگاوات مورد بهر برداري قرار داد . بدين ترتبيب توجه بشر به سمت انرژي هسته اي جلب شده و باعث گرديد فيزيک هسته اي و در نتيجه فناوري هسته اي شکل بگيرد و بعنوان شاخه اي نوين وارد فناوري هاي بشري شود . تعريف و شرح : واکنش هاي هسته اي به دو شاخه اصلي تقسيم مي شود : 1- شکافت هسته اي (FISSION): در اين فرآيند يک اتم سنگين نظير اورانيوم 235 يا پلوتونيم 239 در اثر بمباران توسط يک نوترون شتاب دارد به دو اتم سبکتر Ba و Kr تقسيم مي شود . طي اين فرآيند مقداري انرژي جنبشي ، پرتو گاما و چندين نوترون شتابدار آزاد مي شود .
2- همجوشي هسته اي (FUSION): همجوشي واکنشي ست که در آن دو اتم سبک تر معمولا ً دو اتم هيدروژن با يکديگر يک پيوند ايجاد مي کنند که در اين راستا مقداري انرژي همجوشي هسته و يک اتم سنگين تر هليم توليد مي شود ، اين فرآيند هنوز به مراحل تجاري نرسيده است و در مراحل آزمايشي ست.اين دو فرآيند هسته اي پايه توليد انرژي هسته اي هستند ، شکافت هسته اي فرآيندي است که بطور معمول براي توليد انرژي اين روزها در راکتور هاي هسته اي بکار گرفته مي شود و همجوشي هسته اي فناوري آينده براي توليد انرژي مورد نياز بشر است . در نتيجه فناوري اي که براي بدست آوردن اين گونه انرژي وکنترل واکنش ها تعريف و گسترش يافته است را فناوري هسته اي مي نامند .فناوري هسته اي براساس اصول رياضي و فيزيکي بنا شده است و به بررسي راه هاي استفاده گوناگون از واکنش هاي هسته اي مي پردازد . چرخه اي که براي استحصال انرژي بکار مي رود فرآيندي پيچيده است ، بطور مثال چرخه اورانيوم از معدن اورانيوم شروع مي شود آنگاه ماده بدست آمده از معدن به يک صورت پايدار نظير کيک زرد در آورده مي شود(مواد راديو اکتيو به شدت ناپايدار هستند) ، در مرحله بعد اورانيوم بصورت هگزا فلوريد اورانيوم در مي آيد، سپس فرآيند غني سازي صورت مي پذيرد . در اين مرحله از اورنيوم غني شده براي ساختن ميله هاي سوختي استفاده و در نهايت از ميله هاي سوختي در سه چرخه سوختي استفاده مي شود (عموماً به مدت 6 سال) بعد از آن اين ميله هاي سوختي به حوضچه هاي سوخت مصرف شده منتقل مي شود که بعد از 5 سال درون حوضچه قابل بازيافت و يا دفع هستند . کاربرد :در سال 2007 انرژي معادل 14% انرژي کل دنيا با استفاده از 439 نيروگاه هسته اي در 31 کشور توليد شده است و سهم فرانسه با توليدبيش از 79 % درصد انرژي الکتريکي خود از اين طريق از سايرين بيشتر بود ه است . همانطور که گفته شد مهمترين استفاده از فناوري هسته اي ايجاد انرژي به کار رفته در جوامع است، اما علاوه بر اين استفاده فناوري هسته اي استفاده هاي ديگري را ن يز دارد که از آن جمله مي توان به چهار کاربرد اساسي ديگر نيز اشاره کرد :• کشاورزي: از فناوري هسته اي در کاربرد هاي کشاورزي از قبيل جهش ژني براي توليد گياهان مقاوم در برابر آفات و و حشرات مضر و يا بالا بردن کيفيت محصولات دامي را مي توان نامبرد . • پزشکي: پزشکي هسته اي تا به آن حدي گسترش پيدا نموده که امروزه شاخه اي از فناوري به نام پزشکي هسته اي را به خود اختصاص داده است . به طور مثال از راديو ايزوتوپ ها در تصوير برداري استفاده گسترده اي مي گردد ، در اين روش با استفاده از راديو ايزوتوپ هاي کبالت – 60 ، تاليوم – 201 و چندين نوع ديگر از راديو داروها اقدام به تصور برداري مي کنند.• صنايع : در صنايع کاربرد هاي گوناگوني براي اين فناوري تعريف شده است که از آن جمله مي توان آزمايش غير مخرب جوش ، سختي سنجي ، ضخامت سنجي و يا نشت يابي را نامبرد . • نظامي: با وجود آنکه پيماني به نام پيمان عدم تکثير سلاح هاي هسته اي N.P.T. بطور بين اللملي ميان کشور هاي مختلف وجود دارد اما همچنان اين کاربرد خانمان سوز در بين بسيار از کشورهاي مستکبر و رژيم نا مشروع اسرائيل به طور گسترده اي مورد توجه است . خلاصه وضعيت در ايران :
اول تير ماه 1353 روز فراموش نشدني براي انرژي هسته اي ايران است چرا که در اين روز سازمان انرژي اتمي ايران تاسيس و فعاليت خود را آغاز نمود .هر چند ايران پيش از آن به عضويت آژانس بين اللملي انرژي اتمي I.A.E.A و پيمان عدم تکثير سلاح هاي هسته اي N.P.T. در آمده بود و حتي دانشگاه تهران در سال 1967 ميلادي اولين رآکتور تحقيقاتي را از آمريکا خريداري و درکارگرشمالي( اميرآباد) نصب نموده است . قبل از انقلاب اسلامي اين سازمان تنها عهده دار ثبت قرارداد هاي سنگين در زمينه ي فناوري هسته اي بود اما با پيروزي انقلاب هدف اين سازمان به ايجاد خودکفايي علمي و صنعتي در اين زمينه تغيير يافت. در اين راستا پيشرفت هاي فوق العاده اي حاصل شده است که از آن جمله مي توان به غني سازي اورانيوم در مقياس آزمايشگاهي در 22 فرودين 1385 اشاره کرد. ايران در دي ماه 1353 اولين پروژه ساخت نيروگاه اتمي را آغاز نمود اما بعد از انقلاب به دليل کارشکني هاي خارجي اين پروژه تاکنون نيز تکميل نشده است ولي به لطف خداوند در راستاي ساخت مشترک آن با کشور روسيه متخصصان ايراني فناوري هاي بسيار را بومي سازي نموده اند و اميد است که اين نيروگاه به زودي افتتاح گردد . دانشگاه هاي زيادي در اين زمينه در ايران با رشته هاي نظير مهندسي هسته اي و فيزيک هسته اي به آموزش و تحقيق در زمينه فناوري هسته اي مشغولند و سازمان انرژي اتمي نيز بعنوان متولي دولتي در زمينه اين فناوري همانطور که اشاره شده نيز فعال است . لازم به ذکر است در کشور ما از ساير کاربرد هاي اين فناوري غافل نبوده اند و تاکنون راديو دارو ها ، ليزر ها و راديو ايزوتوپ هاي فراواني بر اساس فناوري هسته اي ساخته شده است و از خدمات مختلف اين فناوري در کشاورزي , صنعت , خدمات و پزشکي به طور گسترده اي استفاده شده است . سايت مفيدي که در اين باره وجود دارد سايت سازمان انرژي اتمي ايران است : www.aeoi.org.ir
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 545]