واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: در وصف نوروز و شور و شوق ايرانيان به هنگام نزديك شدن به اين عيد باستاني همين اندازه بايد گفت كه اين روزها به رغم وجود برخي مشكلات، حال و هواي نوروز بر ايران حاكم شده، گويا نوروز نه به بهانه يك جشن، بلكه به فراخواني براي فراموشي غمها وهمراه شدن با تجديد حيات طبيعتي كه با هويت انسان ها گره خورده، از سوي آحاد مردم ايران مورد استقبال قرار گرفته است. اگر در زمستان طبيعت وادار مي نمايد كه بر تن پوش خود بيافزايي، نوروز در سرزمين ايران به گونه اي طنازي مي كند كه ناخود آگاه با آن همراه مي شوي. به قول مرحوم شريعتي، رمز ماندگاري نوروزي كه قرنهاي درازي است برهمه جشنهاي جهان فخر مي فروشد، از آن روست كه يك قرارداد مصنوعي اجتماعي و يا يك جشن تحميلي سياسي نيست، بلكه جشن جهان و روز شادماني زمين و آسمان است. نوروز از رموز ماندگاري ايرانيان است و ايران و ايراني نيز رمز ماندگاري نوروز در فرهنگ بشريت هستند، و به همين علت جهانيان همواره اين دو را مترداف هم دانسته و مي داند. رمز ماندگاري نوروز در درك چيستي آن و نه در قالب يك سنت رسمي، بلكه در قالبي است كه ما را احاطه كرده است. تو، من و ما، قرن هاست در قالبي فرهنگي زاده شده ايم كه نوروز قلب آن بوده است. از نگاهي ديگر، براي انسان ايراني نوروز تبلور حياتي است كه به وجود آنان پيوند خورده و تعريف شده، سنت و فرهنگي كه همواره در آن حيات جاري بوده است. نوروز بيش از آن كه يك جشن براي يك ايراني باشد، تجلي طبيعتي مي باشد كه با سرشت او گره خورده است. اگر در زمستان طبيعت وادارمان مي كند كه بر تن پوش مان بيافزايم، نوروز، ايراني را وادار مي دارد كه با سنت هايش همراه شود. از زاويه نوروز، همراه شدن انسان ايراني با معجزه الهي، تجديد حيات در طبيعت و شادي با آن است . اگر بهار جلوه اي از بهشت است، همراه شدن با آن، مي تواند همگامي با بهشتيان باشد و نوروز چون جشن طبيعت، آشتي انسان با انسان و طبيعت است، از نگاهي ديگر، گراميداشت نوروز، بزرگداشت انسان و انسانيت و شكر نعمت هاي الهي است. به همين علت است كه امام صادق (ع) در وصف نوروز به يكي از اصحاب خود به نام معلي فرموده اند: معلي ! نوروز، روزي است كه خداوند در آن از انسان پيمان گرفت كه او را بپرستد و برايش شريك قائل نشود و به دين فرستادگانش بگرود. نوروز، روزي است كه خورشيد براي اولين بار طلوع كرد و بادهاي بارورساز وزيد و گلهاي زمين آفريده شد. نوروز، روزي است كه كشتي حضرت نوح (كه سلام خدا بر پيامبر ما و خاندانش و بر او باد) بر فراز كوه جودي پهلو گرفت. نوروز، روزي است كه فرشته وحي، جبرائيل عليه السلام بر پيامبر اسلام (ص) نازل شد. امام صادق (ع) در ادامه افزودند، و اين (نوروز) اولين روز سال ايرانيان است. نوروز تبلوري از دگرگوني است و گوناگوني خود نشان از خالقي دارد كه رنگ ها، به خلقتش جلوه داده اند، براستي اگر طبيعت يك رنگ داشت، چه كسالت آور مي شد. به همين علت است كه رمز ماندگاري نوروز در همخواني آن با طبيعت و ذات بشري است. * تفاوت نوروز با اعياد ديگر ترديدي نيست كه نوروز با اعياد ملل ديگر تفاوتهاي عمده اي دارد و همين تفاوتهاست كه به آن جايگاه ويژه اي داده است، و بارزترين مشخصه نوروز ايراني نيز همراه شدنش با تولد طبيعت است و تا بهار زنده است ايراني نيز با نوروز زنده است. اعياد ملل مختلف از جمله ملل غربي كه مظاهر آن توانسته در بستر اجتماعي اين ملل ظهور و بروز داشته باشد، بيشتر رنگ و روح ظاهري آميخته با برخي باورهاي اعتقادي و اختصاصي به آنها را در بر دارد، اما روح حاكم بر نوروز همگاني است و محدوده خاصي را در بر نمي گيرد، به بيان ديگر برخي از اعياد ملي در كشورها چون سالگرد استقلال و مواردي از اين دست، حاصل ملاحظات سياسي، زماني و شرايط خاصي است كه با تغيير شرايط مي تواند دستخوش تغيير گردد، اما در باره نوروز اين گونه نيست . اين ويژگي موجب شد كه سازمان علمي و فرهنگي ملل متحد (يونسكو) پيشنهاد كشورهايي همچون ايران، تركيه، افغانستان، تاجيكستان و جمهوري آذربايجان و ... را براي اعلام نوروز بعنوان يك ميراث معنوي به رسميت بشناسد. در نگاه اول اين اقدامي مبارك است، زيرا هر چقدر نوروز جهاني شود، ريشه هاي نفوذ فرهنگي ايران قويتر خواهد شد، ولي به نظر مي رسد برخي مواقع ورود عناصري كه تا چندي پيش از نام نوروز وحشت داشتند، به عنوان ميراث دار آن، مي تواند با هدف استحاله آن و يا بهره برداري سياسي توام شود كه بايد مراقبت كرد تا اين گونه نشود. نوروز براي ما ايرانيان يك رويداد سياسي نيست. نوروز و ايران از سرشت يك هويت هستند، اما در روزگاري كه جهاني شدن يك تهديد است، براي برخي نوروز به عنوان يك عامل تثبيت هويت مورد نياز است كه رفع اين نياز به هر بهانه مي تواند عامل اصلي توجه به نوروز از سوي آنان باشد كه خود محل تامل و تعمق است. در ايران استقبال از نوروز همواره براي همراهي با آن بوده است، اما بشر امروزي و گرفتار در نظامهاي سرمايه داري و كاپيتاليستي كه بدلايل اقتصادي به طبيعت رحم نمي كند و به آن آسيب مي رساند، مي تواند به دلايل سياسي نيز به نوروز وهويت آن آسيب برساند. چرا كه پاسداشت نوروز تكريم و پاسداشت طبيعت است، طبيعيتي كه خداوند به انسان ارزاني داشته است . مردم جهان هر ملتي را با خصيصه و يا خصايصي مي شناسند و ما ايرا نيان را نيز همگان با مظاهري چون نوروز و هويت ديرينه مان مي شناسند، و به همين علت نوروز محل وحدت عنصر ايراني است. ثبت يك سنت و فرهنگ بنام ملت ، خود عامل جلوگيري از مصادره و ضبط آن از سوي ديگران است، هر چند كه پيوند نوروز و ايران فراتر وعميقتر از نياز به ثبت مثلا در يك سازمان جهاني مي باشد. با نگاهي گذرا به حضور ميداني نوروز در ايران با فرا رسيدن اين روز در برخي از كشورهاي منطقه و مقايسه شورو حال مردم كشورمان با فضاي اين كشورها، شايد بيشتر از درك انتزاعي، ما و ديگران را نسبت به موضوع روشن و قانع نمايد. نوروز براي برخي كشورها بيش از يك جشن، محل دغدغه و براي برخي محل تثبيت هويتي است كه بعضا آنان را با مام و خواستگاه نوروز به چالش مي كشاند. براي مثال تعلق مولانا به ايران كه اين روزها برخي درتلاش براي اثبات عدم تعلق وي به سرزمين مادري اش هستند، نمونه بارزي از مصادره مصاديقي است كه ريشه در هويت يك ملت دارد. مثنوي مولوي تنها بيان الفاظ در قالب شعر نيست، بلكه زبان دل است و به همين علت قابل ضبط و مصادره نيست و حتي در برخي دانشگاههاي آمريكا نيز به عنوان سروده يك شاعر ايراني تدريس مي شود، با نام ايران و سرزمين ايران به علم آموزان معرفي مي شود. و اعتقاد بر اين است همان گونه كه جهان محتاج مولاناست، كه نه منطقه، بلكه جهان امروز نيز بيش از هر زمان ديگر محتاج به نوروز و مفاهيم آن است. نوروزي كه فرصت دميدن روح پاك طبيعت به آدمي است كه با غنايي كه دارد مي تواند جهان و جهانيان را به يكديگر نزديك كند. اما بدون ترديد ايراني بودن نوروز، كمكي به تحقق مفاهيم آن است و بايد تلاش كرد كه اين مفاهيم نيز همراه با نوروز به همه جهانيان عرضه شود. در پاره اي از موارد متاسفانه بعضي از افراد با طرح برخي موارد مانند كم يا زياد بودن تعطيلات، سعي مي كنند كه از اهميت نوروز بكاهند و از شور و شعف مردم در اين ايام كم كنند، كه بايد گفت، اين گروه سخت در اشتباهند. طراحان اين موضوع بدنبال ملاحظات سياسي وفرهنگي خاص مي باشند، چرا كه نوروز حاصل تعطيلي و يا مواردي از اين قبيل نبوده كه با كاستن يا افزودن به آن، تعطيل گردد. اساسا نوروز و مراسم آن حاصل دستورات تكليفي و قانوني نيست كه بتوان با دستور آن را تعطيل كرد و دستوري نبودن نيز خود رمز همراهي مردم با آن است. نوروز حاصل طبيعت و گره خوردن آن در سرشت آدمي است و رمز ماندگاري نوروز نيز در همين نكته نهفته است. ثبت و حضور نوروز نه در تقويم، بلكه در دل ها وخانه هاي مردم است. متاسفانه به همين علت نوروز در طول تاريخ همواره مورد هجمه بسيار بوده و بسياري حتي در پي حذف آن از تاريخ بوده اند، اما بدون ترديد آداب و سنت ها كه ريشه در تاريخ و هويت يك ملت دارند، به راحتي قابل حذف نيستند. اسلام به عنوان يك دين آسماني نيز پس از ورود به ايران آيين نوروز را مورد تائيد قرار داد و نه تنها پيامبر گرامي اسلام (ص) بلكه ائمه اطهار عليهم السلام نيز هر يك به فراخور زمان خود نوروز را مورد تائيد خود قرار دادند و به همين علت است كه مردم ايران با تلفيق سنتهاي ديرينه با اعتقادات اسلامي خود به استقبال نوروز و گراميداشت اين روز بزرگ مي روند. ايرانيان تحويل سال نو را با خواندن قرآن و دعا آغاز مي كنند و در ايام نوروز به ديد و بازديد مي روند و صله رحم را به عنوان يك ركن بنيادين در اسلام و سرشت آدمي پاس مي دارند. به همين علت است كه نوروز به عنوان يك سمت ديرينه مورد تكريم اسلام نيز قرار گرفت . امام علي(ع) در نهج البلاغه خطاب به مالك اشتر نخعي مي فرمايد: اي مالك ! در سرزمين هائي كه فتح مي كني كاري به آداب و سنن مردم آن مناطق نداشته باشد كه تداوم حكومت تو در آن سرزمينها در اين نكته نهفته است. خوشبختانه تلاش دولت براي پاسداشت نوروز كه چند سالي است آغاز شده، تلاشي ماندگار و قابل احترام و مورد تمجيد است و مياه خرسندي است كه دولت در نظر دارد با حضور برخي از مقامات كشورهاي منطقه مراسم بزرگداشت نوروز را امسال برگزار نمايد كه اين موضوع تحولي مهم پس از انقلاب محسوب مي گردد. در پايان اين نوشته ذكر اين نكته نيز ضروري است، اين دولت ظاهرا، دولت اقدامات دشوار و بسيار سخت است. براي مثال حذف يارانه ها در اقتصاد ايران اقدامي بود كه هيچ دولتي در گذشته به آن نزديك نشد، اما دولت آقاي محمود احمدي نژاد نشان داد كه توانايي نزديك شدن به اين موارد را نيز دارد كه در جاي خود بسيار ارزشمند است، به همين علت تلاشهاي دولت براي پاسداشت نوروز و اهتمام براي احياي هويت آن و پاسداري از حريم فرهنگ ايران و ايراني، نيز اقدامي بزرگ و حتي در مواردي نه تنها از حذف يارانه ها كمتر نبود، بلكه مهمتر از آن نيز بود و به همين علت اقدام دولت محترم قابل تقدير و قدرداني است. * صادق ملكي كارشناس مسايل فرهنگي خاورم**230
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 925]