دلايل سقوط ۳۶ پله‌اي رتبه محيط زيست ايران در جهان

واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: دلايل سقوط ۳۶ پله‌اي رتبه محيط زيست ايران در جهان
چندي پيش شاخص جهاني عملكرد زيست محيطي ۲۰۱۲ جهان منتشر شد و فارس در گزارش خود مي افزايد: اين شاخص بين المللي توسط دانشگاه «ييل» در حالي منتشر شد كه ايران در ميان ۱۳۲ كشور جهان با ۳۶ پله سقوط نسبت به سال ۲۰۱۰ ميلادي در رتبه ۱۱۴ جهان قرار گرفته است.

در واقع اين رتبه بندي هشداري براي وضعيت موجود زيست محيطي كشورهايي است كه توسط روش EPI بررسي مي شود. در اين گزارش عملكرد محيط زيست كشورمان به حد هشدار رسيده است و چه بايد كرد و چگونه مي توان از ميزان اين نگراني ها كاست؟

بر اساس شاخص جهاني عملكرد زيست محيطي، سوئيس، لاتريا و نروژ در رتبه هاي اول تا سوم و كشورهاي عراق، تركمنستان و ازبكستان به ترتيب در پايين ترين رتبه جهاني قرار دارند.

ضعف ملاحظات زيست محيطي

مهندس محمد درويش، عضو هيئت علمي موسسه تحقيقات جنگل ها و مراتع وزارت جهاد كشاورزي در اين باره به خراسان مي گويد: در ۲-۳ سال اخير چند اتفاق بسيار تامل برانگيز در محيط زيست كشور به وقوع پيوست، درياچه اروميه را از دست داديم و حدود ۳۹۰ هزارهكتار از اراضي درياچه اروميه تبديل به كوير شد كه از آن به عنوان بزرگ ترين رخداد بيابان زايي قرن ۲۱ ياد مي شود.

وي مي افزايد: معضل ديگري كه بسيار قابل تامل بود روند فرو افت سفره هاي آب زيرزميني در كشور است و مطابق گزارش شركت منابع آب كشور ۷۰ دشت كشوربه طور متوسط ۱۰۲ متر افت پيدا كردند و از طرفي فرونشست زمين در برخي مناطق كشور از جمله دشت مشهد به ۳۰ سانتي متر، نيشابور ۲۵ سانتي متر و درياچه پريشان هم ۵ سانتي متر در سال فرونشست داشته اند.

همچنين در جنوب تهران فرونشست زمين به ۳۶ سانتي متر در سال رسيد در حالي كه اگر فرونشست زمين به ۴ ميلي متر در دنيا برسد، شرايط را بحران اعلام مي كنند با اين معيارها، جنوب تهران ۹ برابر وضعيت بحراني را دارد.

مهندس درويش در مورد تنزل رتبه ايران در اين ارزيابي زيست محيطي بين المللي اظهار مي دارد: گزارش شاخص عملكرد زيست محيطي كه طي آن رتبه ايران ۱۱۴ اعلام شد گزارش دور از انتظار نيست. در واقع بايد گفت اين پيش بيني همه فعالان و متخصصان محيط زيست كشور است كه طي ۲ سال گذشته بارها نسبت به تخريب ها و وضعيت نابه سامان محيط زيست هشدار دادند.

اين فعال محيط زيست مي گويد: اين هشدارها به اين دليل بود كه در روند مديريت كشور ملاحظات زيست محيطي در بحث توسعه رعايت نمي شود و اين روند همچنان ادامه دارد و همين مسئله باعث رشد ساخت وسازهاي مسكوني، صنعتي و طرح هاي عمراني شد بدون آن كه ملاحظات زيست محيطي درنظر گرفته شود بنابراين نتيجه چنين روندي تنزل ۳۶ پله اي رتبه محيط زيست كشور را به دنبال داشت.

دكتر اسماعيل كهرم استاد محيط زيست نيز در اين مورد به ما مي گويد: گزارش شاخص جهاني عملكرد زيست محيطي (EPI) مربوط به دو سال قبل است و مطالعات دانشگاه ييل مربوط به سال ۲۰۱۰ مي باشد و اين مركز آمار ۲ سال گذشته را براي وضعيت محيط زيست كشورهاي مورد مطالعه كه ۱۳۲ كشور مي باشند ارائه مي دهد.

وي مي افزايد: ارائه چنين گزارش هايي هشدار براي جلوگيري از تخريب و نزول محيط زيست است در حالي كه مسئولان محيط زيست كشورمان ادعا مي كنند كه آمار آن ها مشكوك و غيرعلمي است.

اين استاد محيط زيست تأكيد مي كند: شاخص جهاني عملكرد زيست محيطي شامل منابع آب، كشاورزي، منابع طبيعي و... مي شود و موضوع محيط زيست فقط يكي از مولفه هاست.

دكتر اصيليان استاد دانشگاه محيط زيست در اين باره مي گويد: در سال ۲۰۰۵ ميلادي دانشگاه ييل و كلمبيا طرح شاخص پايداري زيست محيطي را ارائه دادند كه در اين طرح شاخص هاي بهداشتي و زيست محيطي لحاظ شده است.

وي مي افزايد: كشورمان در برخي شاخص ها به ويژه شاخص بهداشتي پيشرفت خوبي داشت اما در برخي بخش‌ها هنوز عقب هستيم.

دكتر اصيليان متذكر مي شود: ما نتوانستيم در مورد جنگل، رودخانه، منابع آب و... خوب عمل كنيم كه همين امر باعث شده كه رتبه ايران نسبت به سال هاي گذشته نزول كند.

مستندات علمي

البته برخي از مسئولان محيط زيست در اين نوع گزارش ها ترديد ايجاد مي كنند و اين سوال مطرح مي شود كه مستندات علمي اين گزارش ها چگونه است؟

دكتر اسماعيل كهرم استاد محيط زيست در اين باره مي گويد: دانشگاه ييل جزو دانشگاه هاي معتبر جهان است و گزارش هاي بدون مستندات علمي توسط اين مركز ارائه نمي شود.

وي مي افزايد: گزارش هاي اين مركز علمي و بي طرفانه است چرا كه اين مركز بر اساس شاخص هاي استاندارد از نزول كشور آمريكا هم خبر داده است.

اين فعال محيط زيست بيان مي كند: اين دانشگاه از برنامه هايي كه سازمان ملل متحد در ايران دارد بهره مي گيرد و اين سازمان هم اطلاعات علمي خود را از طريق نهادها و دستگاه هاي دولتي ايران نظير سازمان حفاظت محيط زيست به دست مي آورد.

دكتر كهرم متذكر مي شود: وقتي آن ها از طريق برنامه هاي ماهواره اي كاهش جنگل ها، نابودي تالاب ها و ديگر آسيب هاي زيست محيطي را در كشورمان ارزيابي مي كنند چگونه ممكن است مستندات آن ها پايه علمي نداشته باشد؟

دكتر سعيد متصدي يكي ديگر از فعالان محيط زيست درباره اعتبار اين گزارش و مرجع اعلام كننده آن به همشهري گفته است: دانشگاه ييل يكي از معتبرترين دانشگاه هاي دنياست و سابقه طولاني در اندازه گيري شاخص هاي زيست محيطي دارد تا آن جا كه اين دانشگاه در سال ۲۰۰۵ روش EPI كه علامت اختصاري شاخص عملكرد زيست محيطي است را ابداع كرد و هم اكنون اين روش مبناي اندازه گيري و گزارش هاي مرتبط با محيط زيست است.

وي با اشاره به اين كه شاخص عملكرد زيست محيطي تمام جوانب را لحاظ مي كند، خاطر نشان كرد: براي نمونه در همين گزارش اخيري كه اعلام شده، ميزان مرگ و مير در ايران سير نزولي را نشان مي دهد و حاكي از آن است كه وضعيت بهداشت در كشور سير صعودي دارد و به اين نوع گزارش ها براي ارتقا استناد مي كنيم.

دكتر متصدي يادآور مي شود: همچنان كه بر اساس اين شاخص وضعيت آب كشور ما نامناسب ديده شده و وضعيت آب كشور آمريكا هم بي طرفانه نامناسب بيان شده است و براي هر دو كشور تراز منفي ۴۳ درصد اعلام شده است بنابراين، اين واقعيت ها نشان مي دهد كه اين شاخص مبناي علمي دارد و به دور از شائبه سياسي عمل مي شود.

مهندس درويش عضو هيئت علمي موسسه تحقيقات جنگل و مراتع وزارت جهاد كشاورزي هم اعتبار اين مركز علمي را تأييد مي كند و مي گويد: اين گزارش ها از نظر سازمان ملل جزو گزارش هاي قابل استناد محسوب مي شود و كاملاً بي طرفانه است زيرا در اين گزارش وضعيت منابع آب آمريكا غيرقابل قبول بيان شده است.

دكتر اصيليان استاد محيط زيست هم بي طرفانه بودن چنين مطالعات را تأييد مي كند و مي گويد: مبناي تحقيقات علمي اين دانشگاه بر اساس اطلاعات به دست آمده توسط دستگاه هاي داخلي ايران و همچنين مطالعات ماهواره اي است.

وي مي افزايد: بايد گفت ايران جزو كشورهاي در حال توسعه است و اين كشورها در زمينه محيط زيست بسيار غفلت مي كنند در حالي كه كشورهاي توسعه يافته اولويت توسعه را بر محيط زيست قرار داده اند و از توسعه پايدار سخن مي گويند.

چه بايد كرد

در واقع با توجه به آمار اعلام شده درباره نزول محيط زيست ايران، حال اين سوال مطرح مي شود كه چه بايد كرد تا ديگر شاهد اين روند نباشيم و از تخريب ها و بحران هم جلوگيري كنيم؟

مهندس درويش عضو هيئت علمي موسسه تحقيقات جنگل و مراتع وزارت جهاد كشاورزي نيز در اين باره چنين اظهار نظر مي كند: مهم ترين اقدامي كه در اين زمينه بايد انجام شود اين است كه به وضعيت موجود زيست محيطي كشور توجه كنيم تا در بررسي هاي آينده شاخص عملكرد زيست محيطي شاهد نزول رتبه كشورمان نباشيم.

وي مي افزايد: بايد نظام پايش را در كشور طراحي و راه اندازي كنيم تا اين نظام به مسئولان هشدار دهد كه در چه حوزه هايي بيشتر ضرر مي كنيم خطر كجاست و... همچنين چيدمان طراحي توسعه را متناسب با توانمندي بوم شناسي سرزمين مورد ارزيابي و بازيابي قرار دهيم.

مهندس درويش در ادامه مي افزايد: تنزل زيست محيطي كشورمان نسبت به ساير كشورها ناشي از بخشي نگري در مديريت است، به فرض بخشي نگري در سدسازي باعث نابودي تالاب ها حتي تالاب هاي ساحلي شده است، زيرا اين سازه هاي عظيم آبي بدون در نظر گرفتن حق آبه تالاب ها و زيست بوم هاي پايين دست اجرا شده و هنوز هم مي شود.

وي مي افزايد: اين شيوه باعث شده تنوع منحصر به فرد تالاب هاي ايران در معرض نابودي كامل قرار بگيرد به طوري كه نام كشور ما در فهرست مونترو و يا بيشترين تالاب هاي در معرض خطر درج شده است.

اما دكتر كهرم استاد محيط زيست در اين باره مي گويد: ما به مباحث زيست محيطي اهميت نداديم، شوراي عالي محيط زيست را منحل كرديم و از طرفي اگر به اصل ۵۰ قانون اساسي كه مربوط به محيط زيست است توجه مي كرديم حال شاهد چنين تنزلي در مقوله محيط زيست نبوديم.

وي مي افزايد: بايد براي بهبود وضعيت تالاب ها و جنگل هاي كشور اعتبار لازم را لحاظ كنند. وقتي تالاب ها خشك مي شود قطعا كاهش منابع آب را رقم مي زند و از طرفي وقتي سطح جنگل بر اثر تخريب يا آتش سوزي كاهش مي يابد، مشكلات زيست محيطي از قبيل افزايش ريزگردها، تشديد آلودگي هوا و شيوع برخي بيماري ها را به دنبال دارد.

وضعيت اين گونه نيست

در مقابل اظهارنظرهاي متفاوت فعالان و اساتيد محيط زيست كشور رئيس سازمان محيط زيست هم واكنش نشان داد. فارس در اين زمينه به نقل از رئيس سازمان محيط زيست گفت: نمي دانم اين آماري كه بعضي ها مطرح مي كنند را از كجا مي آورند، زيرا در هر آيتم و مولفه اي رتبه بندي هايي در دنيا انجام مي شود.

وي افزود: مثلا در موضوع پسماندها آلايندگي هوا، گازهاي گلخانه اي در ميزان گازي كه آزاد مي شده و در موضوع كنترل بيابان و موضوعات مختلف رتبه بندي هايي در دنيا صورت مي گيرد.

وي گفته است: بايد دبيرخانه كنوانسيون هاي سازمان ملل رتبه بندي هايي را اعلام كنند و در واقع وضعيت محيط زيست ايران اين گونه نيست كه مطرح مي شود.

همچنين سازمان حفاظت محيط زيست در مورد اين رتبه بندي اظهارنظر خود را چنين بيان كرد: نمايه عملكرد زيست محيطي (EPI)، تحليل يا توصيف محتوايي شرايط زيست محيطي كشورهاست كه البته اين نمايه هم مانند هر نمايه ديگري يك فرم تجميع يافته و تركيبي از تعداد مختلفي از شاخص هاي مهم و تاثيرگذاري بر شرايط مورد بررسي است.

هر چند در نامگذاري اين گزارش، اولويت را به عنوان «عملكرد زيست محيطي داده است كه شاخص هاي لحاظ شده حاكي از تاثير مستقيم عملكرد ساير بخش هاي يك كشور از جمله بهداشت، انرژي، كشاورزي، صنعت و... بر كل عملكرد زيست محيطي آن كشور است لذا امتياز كسب شده در گزارش EPI به منزله عملكرد سازمان حفاظت محيط زيست نيست، بلكه نشان دهنده عملكرد همه دستگاه هاي ذي ربط و حتي در برخي موارد تاثيرات منطقه اي و بين المللي ناشي از عملكرد ساير كشورهاست.

با عنايت به تحليل هاي انجام شده، تنزل جايگاه ايران رتبه ۷۸ در سال ۲۰۱۰ به رتبه ۱۱۴ نتيجه اي از تاثير عوامل متعدد از جمله عوامل منطقه اي و بين المللي، تغيير شاخص ها و نحوه محاسبه آن ها، تعداد كل كشورهاي حاضر در ارزيابي و عدم انتشار به موقع اطلاعات و داده ها براي ارزيابي است در مجموع قضاوت در اين باره نبايد تنها به عملكرد سازمان حفاظت محيط زيست بسنده كند، بلكه بايد به همكاري هاي بين بخشي و فرابخشي توجه و اقدامات ساير دستگاه هاي اجرايي را نيز لحاظ كند.

به هر حال وضعيت محيط زيست كشورمان بارها مورد بررسي واقع شده و كارشناسان و متخصصان محيط زيست داخلي هم در موارد متعددي هشدار داده اند. لذا بايد روند نزول را كه توسط شاخص جهاني عملكرد زيست محيطي اعلام شده است جدي بگيريم و آن را يك هشدار تلقي كنيم تا از تخريب و نابودي بيشتر محيط زيست جلوگيري شود.

چكيده گزارش

شاخص جهاني عملكرد زيست محيطي «EPI» ۲۰۱۲ توسط دانشگاه ييل منتشر شد، در اين گزارش، ايران در ميان ۱۳۲ كشور جهان با ۳۶ پله سقوط در رتبه ۱۱۴ جهان قرار گرفته است فعالان محيط زيست كشورمان ضمن تاييد اين شاخص بين المللي، روند نزولي رتبه محيط زيست كشور را ناشي از اتفاقاتي مي دانند كه طي چند سال اخير رخ داده است از جمله خشك شدن درياچه اروميه و تبديل ۳۹۰ هزار هكتار از اراضي آن به كوير كه بزرگ ترين رخداد بيابان زايي قرن ۲۱ قلمداد شده است. همچنين افت سفره هاي آب زيرزميني و فرونشست دشت ها و تخريب جنگل ها از ديگر مواردي است كه باعث شده رتبه ايران نسبت به سال ۲۰۱۰ نزول يابد. البته بايد گفت برخي مسئولان محيط زيست چنين گزارشي را قبول ندارند اما متخصصان محيط زيست آن را يك گزارش بي طرفانه و به دور از شائبه سياسي مي دانند زيرا آمريكا نيز از نظر منابع آب با تراز منفي در اين شاخص ديده شده است. دانشگاه ييل تمام مطالعات و تحقيقات خود را بر اساس آمار و مستنداتي كه دستگاه هاي داخلي و مراكز دانشگاهي ايران و همچنين برنامه هاي سازمان ملل و مطالعات ماهواره اي انجام مي دهد و بر پايه مطالعات علمي اين شاخص بين المللي گزارش خود را ارائه مي كند. بر اساس شاخص جهاني عملكرد زيست محيطي سوئيس، لاتريا و نروژ در رتبه هاي اول تا سوم و كشورهاي عراق، تركمنستان و ازبكستان به ترتيب در پايين ترين رتبه جهاني در اين شاخص قرار دارند.

شنبه|ا|23|ا|ارديبهشت|ا|1391

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خراسان]

[مشاهده در: www.khorasannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 76]