ديابت بارداري چيست؟

واضح آرشیو وب فارسی:باشگاه خبرنگاران جوان: ديابت بارداري چيست؟
ديابت بارداري به شرايطي گفته مي شود كه افزايش قند خون براي اولين بار، در طي دوران بارداري ديده شود. ديابت بارداري، تقريبا در 4 درصد از بارداري ها بروز مي كند.

به گزارش سرويس علمي پزشكي باشگاه خبرنگاران، علت دقيق ديابت بارداي مشخص نيست، ولي وجود برخي از سر نخ ها، شما را در تشخيص زودرس اين بيماري كمك مي نمايد. با توجه به عوارضي كه ديابت براي جنين و مادر باردار مي تواند داشته باشد، پيشگيري و كنترل ديابت در طي دوران بارداري ضروري است.

ديابت بارداري، حالت عدم تحمل گلوكز است و با وجود ناسازگاريش با بدن در زنان باردار بدون سابقه ديابت ظاهر ميشود. بعد از دو بار آزمايش در صورتي كه ميزان گلوكز موجود در خون سياهرگي فرد ناشتا بالاتر از 1.26 گرم در ليتر باشد، فرد مبتلا به ديابت است. اما اين مورد، نوعي ساده از عدم تحمل گلوكز است كه ميبايست تحت مراقبت قرار گيرد. اين مسئله اي رايج در ديابت است كه (تقريبا در 5% بارداريها) منجر به بروز مشكلات كاملا جدي براي مادر و جنين ميشود. اين بيماري معمولاً بين هفته هاي 24 و 28 بي قاعدگي ظاهر ميشود و همزمان با آن هورمون لاكتوژن جفتي توسط جفت ترشح شده كه باعث ايجاد كاهش حساسيت به انسولين در مادر ميشود

تقريبا در اكثر زنان به دليل تغييرات هورموني اي كه در طي بارداري ايجاد مي گردد، درجاتي از اختلال عدم تحمل گوكز مشاهده مي گردد. بدين معنا كه مقدار قند خون آنها افزايش مي يابد، ولي به اندازه اي افزايش نمي يابد كه بتوان آن را بيماري ديابت در نظر گرفت.

در طي سه ماهه سوم بارداري، تغييرات هورموني مذكور، زن باردار را در خطر ابتلا به ديابت بارداري قرار مي دهد. در طي بارداري افزايش يك سري از هورمون هاي مترشحه از جفت (جفت، اندام ارتباطي اي در ناحيه ناف نوزاد مي باشد كه همانند يك ريسمان، نوزاد را به رحم مادر متصل مي كند)، به انتقال مواد غذايي از مادر به جنين و در نتيجه به پيشرفت رشد جنين كمك مي كنند. بخش ديگري از هورمون هايي كه در جفت توليد مي شوند در جهت پيشگيري از افت قند خون مادر فعاليت مي كنند كه اين دسته از هورمون ها از طريق ممانعت از عملكرد انسولين، عمل مي كنند. لذا در طي بارداري، اين هورمون ها زمينه اختلال عدم تحمل گلوكز (افزايش قند خون) را فراهم مي كنند. در مقابل، بدن شما براي جلوگيري از افزايش قند خون مجبور خواهد بود انسولين بيشتري ترشح نمايد تا قند به درون سلول ها منتقل شود و براي توليد انرژي در اختيار سلول هاي بدن قرار گيرد. سلول هاي موجود در لوزالمعده مادران، اغلب توانايي توليد انسولين بيشتر (در حدود 3 برابر حد طبيعي) را براي غلبه بر اثر هورمون هاي بارداري افزايش دهنده قند خون دارند. اگر چنانچه لوزالمعده نتواند انسولين را به ميزان كافي ترشح كند، ميزان قند خون افزايش مي يابد و در نهايت منجر به بروز ديابت بارداري مي گردد.

***عوارض ديابت بارداري

ديابت مي تواند براي روي رشد و نمو جنين در طي بارداري اثر داشته باشد. در اوايل بارداري، ديابت مادر مي تواند منجر به بروز نقص هاي مادرزادي و افزايش خطر سقط جنين گردد. بسياري از نواقص مادرزادي، اثرات نامطلوبي را بر ارگان هاي مهم بدن مانند مغز و قلب دارند.

در طي سه ماهه دوم و سوم بارداري، ديابت مادر مي تواند منجر به تغذيه و رشد زياد از حد كودك گردد. داشتن نوزاد بزرگ و با وزن بالا، خطر زايمان هاي پردرد و سخت را افزايش مي دهد؛ مثلا نوزادهاي بزرگ اغلب براي تولد نياز به عمل سزارين دارند و اگر به طور طبيعي متولد شوند، خطر آسيب به ناحيه شانه آنها وجود دارد و وزن بالاي نوزاد همچنين باعث تاخير در زمان زايمان و خطرات كمبود اكسيژن براي مغز نوزاد مي شود.

به علاوه وقتي جنين بيش از حد تغذيه گردد و در نتيجه به دنبال آن سطح انسولين خونش افزايش يابد، پس از زايمان، احتمال افت شديد قند خون در نوزاد وجود دارد، زيرا ديگر آن مقادير بالاي قند را از خون مادر دريافت نخواهد كرد.

با توجه به عوارض فوق، بهترين اقدام پيشگيري از وقوع ديابت بارداري است. ولي اگر به هر دليل به ديابت بارداري مبتلا شديد، با يك درمان مناسب مي توانيد علي رغم ابتلا به ديابت، يك نوزاد سالم به دنيا آوريد.

***افراد در معرض خطر

عوامل زير خطر ابتلا به ديابت بارداري را در طي دوره بارداري افزايش مي دهند:

- داشتن اضافه وزن قبل از بارداري (چنانچه وزن قبل از بارداري از وزن ايده آل به ميزان 20% و يا بيشتر، بالاتر باشد.)

- وجود قند در ادرار

- اختلال تحمل گلوكز و اختلال در گلوكز ناشتا (در اين شرايط قند خون بالا است، ولي به حدي بالا نيست كه بتوان آن را ديابت در نظر گرفت. به اين حالت مرحله پيش از ديابت گفته مي شود)

- سابقه خانوادگي ابتلا به ديابت (اگر مادر و پدر يا برادر و خواهر شما ديابت داشته باشند.)

- سابقه تولد نوزاد بيش از 4 كيلوگرم در گذشته

- سابقه تولد نوزاده مرده در گذشته

- سابقه ابتلا به ديابت بارداري در بارداري قبلي ميزان خطر ديابت بارداري را در دفعه بعد 2 تا 3 برابر مي نمايد.

- داشتن مايع آمنيوتيك بيش از حد (شرايطي كه پلي هيدرآمينوس ناميده مي شود).

به ياد داشته باشيد بسياري از زناني كه ديابت بارداري در آنها پيشرفت مي كند، هيچ يك از عوامل خطر شناخته شده ابتلا به ديابت بارداري را ندارند.

***تشخيص

زناني كه در معرض خطر ديابت بارداري هستند، بايد هرچه سريع تر به منظور تشخيص ديابت بارداري غربالگري گردند و ساير زنان نيز مي بايست در هفته 24 تا 28 بارداري به منظور بررسي ديابت بارداري غربالگري گردند.

به منظور غربالگري ديابت، يك آزمايش به نام "تست تحمل گلوكز خوراكي" انجام خواهد گرفت. اين آزمايش شامل نوشيدن سريع يك محلول شيرين كه حاوي 50 گرم گلوكز است، مي باشد. بدن اين گلوكز را به سرعت جذب مي كند كه موجب افزايش قند (گلوكز) خون در طي 30 تا 60 دقيقه مي گردد. يك ساعت پس از نوشيدن محلول شيرين، يك نمونه خون از بازوي شما مي گيرند. نمونه خون نشان مي دهد كه چه ميزان از محلول قندي توسط بدن استفاده شده است. اگر مقدار قند خون، برابر و يا بيشتر از 140 ميلي گرم در دسي ليتر باشد، به عنوان مقادير غير طبيعي و نامناسب در نظر گرفته مي شود. اگر جواب تست تحمل گلوكز خوراكي نامناسب باشد، تست ديگري پس از 8 تا 10 ساعت ناشتا بودن (تست قند خون ناشتا) انجام خواهد شد.

با توجه به عوارضي كه ديابت بارداري مي تواند به همراه داشته باشد، در زناني كه در معرض خطر زياد ابتلا به ديابت بارداري هستند؛ به دنبال مشاهده نتايج طبيعي تست غربالگري، به منظور كسب اطمينان، مجددا يك تست غربالگري ديگر نيز در هفته 24 تا 28 بارداري انجام خواهد گرفت.

***كنترل و درمان ديابت بارداري

براي كنترل ديابت بارداري اقدامات زير توصيه مي گردد:

- پايش منظم سطح قند خون در طي روز (در مراحل اوليه توصيه مي گردد كه 4 بار در روز قند خون را با دستگاه هاي اندازه گيري قند خون كنترل نمود: قبل از صبحانه و 2 ساعت پس از هر وعده غذايي. برخي مواقع ممكن است پايش قند خون قبل از همه وعده هاي غذايي نيز لازم گردد. البته بعد از طي مرحله حاد، نياز به اين ميزان اندازه گيري نخواهد بود).

- بررسي ادرار به منظور وجود كتون ها (يك نوع اسيد كه وجود آن در ادرار نشان مي دهد ديابت كنترل نشده است).

- پيروي از توصيه هاي غذايي پزشك معالج : نظم غذايي يكي از مهم ترين موارد در كنترل قند خون در طي ساعات روز است. بر همين اساس پزشك معالج، از بيمار درخواست مي كند دريافت كالري اش را در چند نوبت منظم در طي روز توزيع كند.

- فعاليت بدني و ورزش پس از كسب اجازه و تاييد پزشك معالج: داشتن پياده روي منظم در كنترل سطح قند خون بسيار مفيد است. براي جلوگيري از بروز عوارض مرتبط با فعاليت بدني، حتما بايد بيمار با پزشك خود مشورت نمايد.

- بررسي نمودن روند افزايش وزن: ميزان افزايش وزن در طي دوران بارداري بايد حدودا بين 7 تا 14كيلو باشد. در افرادي كه بارداري را با چاقي و افزايش وزن آغاز مي نمايند، اين ميزان افزايش وزن به ويژه در صورت ابتلا به ديابت بارداري بايد كمترين مقدار باشد.

- مصرف انسولين در صورت نياز: انسولين تنها داروي ديابتي است كه مصرف آن در طي بارداري در صورت عدم كنترل قند خون توصيه مي گردد.

- كنترل افزايش فشار خون بيمار.

***پايش قند خون

پايش سطح گلوكز خون در طي روز كمك مي كند تا مشخص شود كه آيا برنامه غذايي و فعاليت بدني بيمار براي كنترل قند خون وي موثر بوده است؟ و يا براي حفظ رشد و نمو صحيح در فرزند وي، نياز به تجويز انسولين اضافي است ؟

پزشك معالج از بيمار مي خواهد كه مصرف غذاي روزانه خود را يادداشت كند. همچنين يادداشت نمودن مصرف قند و شكر خانگي، به پرهيز از مصرف بي رويه قندهاي ساده كمك مي نمايد.

پايش قند خون مراحل پيچيده اي ندارد

با ايجاد خراش كمي در نوك انگشتان با يك ابزار نوك تيز (لانست: ابزاري شبيه يك سوزن كوچك و نوك تيز كه دردي به همراه نخواهد داشت) و چكاندن يك قطره خون بر روي صفحه باريك تست و استفاده از يك گلوكومتر (وسيله سنجش قند خون) مي توان ميزان قند خون خود را به راحتي تعيين نمود.

بيمار نتايج را در دفترچه گزارش روزانه خود ثبت مي نمايد و سپس ابزارهاي يك بار مصرف استفاده شده مثل سر سوزن و صفحه تست را دور مي ريزد (در يك كيسه يا قوطي پلاستيكي محكم و مناسب).

بيمار بايد در هنگام مراجعه مجدد به پزشك خود، دفترچه ثبت قند خونش را به همراه داشته باشد. بر اساس آن، پزشك مي تواند تشخيص دهد كه آيا قند خون بيمار به خوبي كنترل شده است يا خير، و نيز مي تواند تخمين بزند كه آيا نياز به ايجاد تغييراتي در برنامه درماني بيمار هست يا خير؟

در هنگام خريد گلوكومتر، پزشك يا داروساز داروخانه به بيمار نشان خواهند داد كه چگونه از گلوكومتر استفاده كند. هدف از اين بررسي ها و پايش ها اين است كه قند خون بيمار تا حد امكان، در محدوده طبيعي و مطلوب حفظ شود. مقادير طبيعي قند خون در دوران بارداري با مواقع ديگر متفاوت است.

ميزان طبيعي اين مقادير به شرح زير است:

مقادير طبيعي قند خون زمان آزمايش

گلوكز پلاسماي خون كمتر از 105

گلوكز خون كامل كمتر از 95 ناشتا (قبل از صبحانه)

گلوكز پلاسماي خون كمتر از 140

گلوكز خون كامل كمتر از 120 دو ساعت پس از صرف وعده غذايي

رژيم غذايي صحيح در دوران بارداري از اهميت بسيار بالايي برخوردار است، چرا كه رشد و سلامت نوزاد در گرو سلامت و تغذيه صحيح مادر است. يك رژيم غذايي مناسب براي ديابت بارداري تقريبا مشابه رژيم هاي مناسب براي ديگر ديابت ها(ديابت نوع1 و يا 2) مي باشد. به عبارت ديگر يك رژيم مناسب براي ديابت بارداري نيز شامل مصرف غذاهاي سالم و پرهيز از مصرف غذاهاي چرب، پر نمك و يا حاوي شكر است.

رژيم غذايي مناسب براي ديابت بارداري شامل مصرف طيف متنوعي از غذاهاي سالم است. اين رژيم حاوي مقادير مكفي از تمام گروههاي غذايي ( اعم از: غلات، سبزيجات، ميو ها، لبنيات، پروتئين و چربيهاي سالم) مي باشد.

بر اساس نظر متخصصين ديابت و بويژه انجمن متخصصين ديابت آمريكا رژيم غذايي يك فرد ديابتي با يك رژيم غذايي سالم كه براي عموم جامعه توصيه مي شود تفاوت چنداني نخواهد داشت. همه ما براي تامين و نگهداري سلامتي خود بايد بيشتر از غلات سبوس دار، ميوه و سبزيجات استفاده نماييم. و در مقابل مصرف چربي هاي اشباع شده و نيز اسيد چرب ترانس را بايد به حداقل برسانيم و به جاي آنها از چربي هاي غير اشباع مفيد نظير امگا3 و امگا6 و روغن زيتون بهره مند شويم.

گنجاندن اقلام فيبر دار در رژيم غذايي ديابت بارداري مفيد است، و توصيه مي شود به جاي منابع كربوهيدرات ساده، از انواع غلات سبوس دار مصرف شود. اخيرا برخي پژوهشگران دريافتند كه زنان مبتلا به ديابت بارداري با صرف وعده غذايي بر پايه غذاهاي با نمايه گليسمي پايين( غذاهايي كه حاوي فيبر و سبوس هستند)، مي‌توانند قند خون بعد از غذا را كاهش دهند. رژيم با نمايه گليسمي پايين شامل غلات سبوس‌دار، سبزيجات و بسياري از ميوه‌جات كه داراي فيبر فراوان اند، مي باشد؛ كه قند موجود در اين اقلام فيبر دار يا سبوس دار به آهستگي جذب و مورد استفاده بدن قرار مي‌گيرد.

البته دوران بارداري، دوران خاصي است و رژيم غذايي صحيح در اين دوران از اهميت بسزايي برخوردار است، چرا كه رشد و سلامت نوزاد در گرو سلامت و تغذيه مناسب مادر اوست. لذا يك مادر باردار كه دچار ديابت بارداري شده است بايد حتما تحت نظر يك متخصص تغذيه، از يك رژيم غذايي سالم و مناسب پيروي نمايد. رژيم غذايي او بايد تمام مواد مغذي مورد نياز براي رشد و نمو جنين را در برداشته باشد و به موازات آن به كنترل ديابت بارداري اش نيز كمك نمايد. همچنين در صورت نياز به مصرف انسولين در دوران بارداري، يك متخصص تغذيه مي تواند تطابق هاي لازم بين دوز انسولين مصرفي با رژيم غذايي خانم باردار را ايجاد نمايد، و نكات غذايي مرتبط با بيماري را به وي آموزش دهد./عط

* براي مطرح كردن سوالات پزشكي خود اينجا را كليك كنيد.

شنبه|ا|26|ا|فروردين|ا|1391

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: باشگاه خبرنگاران جوان]

[مشاهده در: www.yjc.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 61]