تاثیر ویران‌کننده استرس بر روابط همسران!

واضح آرشیو وب فارسی:تکناز:
همه می دانند که استرس دائم انسان را بیمار می کند. چیزی که خیلی ها نمی دانند این است که استرس می تواند رابطه زن و مرد را نیز ویران کند. البته متخصصین معتقدد که فشارهای غیر معمول (اضطراب های اجتماعی) هم باعث از بین رفتن عشق می باشد.

وقتی می شنویم که رابطه بین یک زوج از هم پاشیده و آنها ازهم جدا می شوند، اولین دلیلی که به ذهن ما می رسد این است که شاید آنها مناسب هم نبودند و باهم تفاهم نداشتند و یا گذشته تربیتی و اختلاف فرهنگی عامل این جدایی می باشد.

کمتر به این مورد توجه شده که استرس زیادی باعث از هم پاشیدن رابطه دو نفر می گردد. البته نه استرس خود رابطه، بلکه فشارهای موجود در خارج از رابطه و فشار های اجتماعی و روزمره زندگی.

مولفین کتاب جدید بنام "زن و مرد در استرس" چاپ امریکا بررسی می کنند که چه نقشی فاکتورهای خارجی در جدایی و طلاق ایفا می کنند. زمانی که یک زوج برای اولین بار بچه دار می شوند و یا خانه و یا یک ماشین جدید گران قیمت خریده و زیر بار قرض های سنگین می روند. یا یکی از آنها یکباره اخراج و بیکارو خانه نشین می گردد ویا بچه بیمارشده و نیاز به درمان و پرستاری بلند مدت پیدا می کند و مسائل دیگر که هریک از آنها عاملی برای ایجاد استرس در رابطه بین دو نفرکافی می باشد. به این عوامل فشار ها و مسائل دیگری نیز اضافه می شوند که در یکی دو دهه گذشته رشد زیادی داشته و زائیده زندگی مدرن صنعتی می باشند. در کتابی که به آن اشاره شد یکی از اساتید روانشناس در یکی از مقاله های آن کتاب می نویسد: "به دلیل تحولات شدید اجتماعی موجود و وارونه شدن گروه سنی جمعیتی امروزه عوامل بیشتری نسبت به گذشته وجود دارند که باعث استرس می باشند. امروزه کار کردن زنان در جامعه به امری بدیهی تبدیل شده که باعث زندگی دو گانه درجامعه و خانواده شده است. رسیدگی و پرستاری از والدین و فشارهای اقتصادی از دیگر فاکتورهایی هستند که افراد را مجبور به گرفتن شغل دوم و سوم می کنند."

همزمان عوامل اجتماعی که باعث راحت تر تحمل کردن این اضطراب ها می بودند کم شده اند: افراد وقت کمتری برای دوستان، برای تفریح های دیگر و یا برای مسافرت دارند. در نتیجه فشار به شریک زندگی بیشتر می شود و در صورتی که روش برخورد با این مسأله منطقی و مثبت نباشد و این فشار ها طولانی مدت باشند و فاکتورهای استرس زا دیگری به آنها اضافه شوند دیگروضعیت از کنترل خارج شده و نارضایتی از رابطه زناشوئی را افزایش می دهد، در نتیجه خطر جدایی و طلاق افزایش می یابد.

روانشناسان بین انواع استرس فرق می گذارند:

1. استرس غیرقابل کنترل(مانند حوادث غیر مترقبه)
2- استرس قابل کنترل (مانند بحران های مالی)
3- استرس های ناشی از مسائل حاد (مانند بیماری و یا مرگ نزدیکان)
یک گروه محقق سه نفره دریک بررسی طولانی مدت از گروهی متشکل از 172 زوج رضایت آنها را از زندگی مشترک در شرایط استرس مزمن(دائمی) و استرس حاد مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده اند که: بطور کلی درجه رضایت از زندگی زناشویی در همه زوج ها بطور ممتد تحلیل می رود. همزمان استرس روزمره مثلا به واسطه تربیت بچه(ها)، مسائل اقتصادی و یا فشار شغلی افزایش می یابد. استرس های از نوع حاد هم به همین ترتیب تاثیری منفی و در زندگی دارند، بخصوص وقتی که همزمان با نوع دیگر استرس باشد.

نتایج دیگر بررسی فوق این است که هرچه درجه استرس مزمن و مقطعی بیشتر باشد به همان نسبت نارضایتی از زندگی زناشویی و آمادگی برای دعوا و نزاع بیشتر است. بخصوص که مسائل خارج از زندگی خانوادگی به آنها اضافه شود. به همین ترتیب ادامه استرس های حاد باعث می شوند که افراد باهم فاصله گرفته و کمتر باهم بحث و صحبت کنند و اغلب بحران های روحی و جسمی را ایجاد کنند. چنانچه زوجین موفق به مهار وغلبه به این نوع استرس گردند رضایت از زندگی مشترک نیز بیشتر می گردد، حتی در صورت وجود اضطراب های مکمل از نوع حاد آن. از آن فراتر حتی استرس های از نوع حاد آن می تواند انگیزه ایی برای زن و مرد باشد که با ایجاد کردن خلاقیت در یافتن راه حل برای سایر مسائل زندگی کوشا گردند.

حال این سوال مطرح می گردد که طرفین (زن و مرد) چگونه با استرس کنار آمده و برای حل آن چه راهی را انتخاب می کنند. معتبرترین تئوری موجود از "ریچارد لازاروس" است که او می گوید دو نوع برخورد برای حل استرس را در زن ومرد مشاهده کرده است :

1- تمرکز به یافتن و پیدا کردن راه حل مسأله

2- برخورد احساسی با مسأله کردن، دراین مورد مسأله مهم جستجوی حمایت های احساسی از دیگران است. تحقیقات نشان داده اند که اکثر خانم ها را دنبال روش دوم (حمایت عاطفی) و مردها پیرو راه اول (یافتن راه حل مسئله= برخورد منطقی ) هستند.

راه حل سومی که از گروه محققین مطرح می شود " روش برخورد منطقی ومتمرکز دررابطه زن و مرد" نام گذاشته شده است. در این روش زن و مردآگاهانه و بعضاً ناخودآگاه بصورت تیمی باهم واکنش نشان می دهند- یعنی عکس العمل متقابلاً تحت تاثیر همدیگر و نوع برخورد آنها با مسائل بطور مشترك تعریف و راه گشایی می شود. یک نمونه چنین برخوردی با مسائل به زمانی است که یکی از طرفین بیمار است در این شرایط طرف دیگر سعی می کند با کنترل احساسات و حالات خود نسبت به بیماری شریک زندگی خود و به خود او کنترل کرده و او را متوجه ترس و نگرانی های خود نکرده و به این وسیله برای او کمکی باشد تا با بیماری خود مقابله کند و در این شرایط شخص بیمار می تواند راحت تر درد و ناراحتی خود را تحمل کند و طرف دیگر را از نگرانی ها خارج کند.(معروف به واكنش زنجیره ایی)

واکنش زنجیره ایی درست، شرط موفقیت زندگی زن ومرد است و اینکه آیا آنها در شرایط بحرانی (استرس) بیشتر باهم متحد مانده و یا بیشتر باهم نزاع می کنند. "گای بوودن مان"، روانشناس سویسی، می نویسد که زوج های راضی از هم در موارد بحرانی متحدالعمل رفتار کرده، شرایط همدیگر را درک کرده، کمتر همدیگر را مورد انتقاد قرار داده و به همدیگر بطور عملی کمک کرده ومسئولیت هایی را قبول کنند که قبلا نمی کردند. زوج هایی که ازدواج آنها به جدایی می کشد معتقند که رفتار زوج آنها در شرایط بحرانی منفی بوده است و او فقط به مسائل خود توجه داشته و یا خودگرا عمل می کند بجای اینکه در زندگی دونفره اینتگرال باشد. «بوودن مان »فقط با شنیدن گزارش عملکرد زوجین در شرایط بحران می توانند با دقت 73 درصدی پیش بینی کند که آیا آنها به بحران خود غلبه کرده یا از هم جدا می شوند.

اعتماد متقابل در این میان نقش بسزایی برای زوجین ایفا می کند. اعتماد یعنی اینکه : یکی از زوجین بتواند روی این مسأله حساب کند که در مواقع بحرانی طرف دیگر حامی و معتمد او است یا نه؟ این نوع اعتماد تضمین کیفیت و استقامت یک رابطه است . زوج هایی که اعتماد رکن اصلی رابطه آنها است دلیلی برای کنترل کردن رفتار دیگری نمی بینند. آنها از مواردی که ناخوشاید باشد به راحتی گذشت می کنند. حتی این نوع اعتماد و به نوعی رفاقت بین طرفین می تواند عامل باشد برای یکی از طرفین که در محیط نابسامان و با تجاربی بد پرورش یافته، در مقابل طرف دیگر واکنش هایی پسندیده و آرام از خود نشان دهد و آنرا یاد بگیرد و حس امنیت پیدا کند.

البته ایجاد یک چنین حس اعتمادی بستگی به رفتارهای طرفین دارد. چراکه فقط زمانی که واکنش همسر در موقیعت های استرس به نوعی مثبت به روی طرف دیگری تاثیر بگذارد این یکی می تواند رفتاری متناسب نشان دهد چون حس حمایت در او ایجاد می شود.

راه دیگر مقابله زن و مرد با موقعیت های بحرانی در این است که آنها متحد در حرف و عمل باشند (حس "ما" - یکی بودن- داشته باشند). یعنی مسأله پیش آمده در زندگی را ( استرس از هر نوع که باشد) به عنوان مسأله مشترک ببیند و نه مسأله نفر دیگر؛ مثلا نگویند به من چه که تو مریضی یا بیکاری یا کسی تو فوت کرده و غیره. اگر این "حس ما" در رابطه بوجود آید آن وقت برای زن ومرد غلبه با استرس کاری آسان و شدنی خواهد بود.

در کشورهایی مختلف اروپایی برای کمک به زوج هایی که در بحران بسر می برند روش های و مراکز مختلفی ایجاد شده که دراین مراکز به روش های گوناگون به آنها آموزش داده می شود، چگونه به موضوعاتی که عامل بحران هستند برخوردکنند. بخصوص سعی می شود به آنها یاد داده شود چگونه با ایجاد ارتباط متقابل، موفق شوند، همدیگر را تحت تاثیر قرار داده و از هم دیگر حمایت کنند.

روش به این نوع است که بعضی از برنامه ریزان با روش نقش بازی کردن و گروه دیگربا ضبط صدای زن و مرد و پخش آن برای طرف دیگر سعی می کنند به آنها نشان دهند که چه انتظاراتی از یک رابطه برای همسران وجود دارد و تا چه حد آنها توان برآورد آنها را دارند و کسری ها در کجا احساس می شود. تجربه نشان داده که بعضی وقت ها حتی اگر یكی میل به کمک به دیگری و درک مسائل او را داشته باشد، این کار درست انجام نمی گیرد و از طرف مقابل درک نمی شود. این مراکز به همین دلیل سعی می کنند که آموزش دهند که چگونه یکی از زن و مرد به نحوه احسن قادر باشد نیاز ها و خواسته های طرف دیگر را شناخته و آنها رادرک و به همسر خود کمک واقعی کند از مراحل بحرا ن خارج شود.

در خاتمه این مقاله به پیشنهاد یک روانشناس مدرس در دانشگاه فرایبروگ سویس که برای زن و مردهایی که در بحران هستند نسخه ایی تجویز کرده وراه حل نشان داده، اشاره خواهد شد.

بر علیه استرس چه می توان کرد؟

چند پیشنهاد برای مقابله با استرس درزندگی:

1- ترسیم ستونی موارد استرس زا بصورت آماری- در این روش به زن و مرد پیشنهاد می گردد که موضوعاتی را که عامل استرس هستند مشخص نمود و بر حسب شدت استرس ایجاد شده آنرا بصورت ستونی در یک جدول ترسیم کنند. هر چه طول ستون بیشتر باشد شدت بحرانی بودن موضوع بیشتر است. دراینجا پیشنهاد می شود، ستون مواردی که خیلی بحرانی نیستند تا آنجا كه می شود تا نیمه بیشترترسیم نکرد. این مسأله باید از طرف هر یک از زن و مرد به صورت مستقل انجام شود بعد باید جدول ترسیم شده را باهم مقایسه و در مورد موضوعات بحث و گفتگو کرد. توضیحأ باید اشاره شود که موضوع استرس زا می تواند در رابطه با بچه، فامیل، بیماری، مالی، روابط اجتماعی و یا هر مسأله دیگر باشد.

2- استرس همسر خود را ببینید و جدی بگیرید- بروز استرس می تواند بصورت های گوناگون خود را نشان دهد:

الف- در کلمات مانند ابراز حس استرس یا شک بخود یا متهم کردن خود .

ب – لحن صدا( عصبی ، مردد ، بلند یا بی صبر).

ج – بدون هیچ صدا مانند لرزش دست ، عدم حضور (ذهنی) سرد بودن دست، وامثال آن .

خود و هسمرتان را مشاهده کنید و به علائمی که در مواقع استرس از خود نشان می دهید، توجه کنید و در مورد آنها باهم صحبت کنید.

3- با همدیگر صحبت کنید سکوت کمک نمی کند. سوتفاهم در موارد استرس بسیار آسان پیش می آید به همین دلیل باید حتما باهم حرف بزنید: باهم صادق باشید و حرف دلتان را بهم بزنید، هنگام حرف زدن از حسی که دارید و از اضطراب خود باهم حرف بزنید، مشاهده کنید که چه چیز شمارا بیشتر آزار می دهد.

شما به عنوان همسر برای ایجاد تفاهم چه کار می توانید بکنید:

علاقه خود را به او نشان دهید.

اجازه دهید که دیگران حرف خود را تمام کنند و انتقاد نکنید.

اگر چیزی را متوجه نمی شوید سوال کنید.

همدری و تفاهم خود را نشان دهید.

4- بطور مشترك دنبال یافتن راه حل باشید. استرس ها با عامل خارجی هر دو را تحت تاثیر خود قرارمی دهد.به همین دلیل برای حل آن با مشورت هم دنبال راه حل گشته و با هم هماهنگ شوید هر کدام چه کاری را برای حل مسأله انجام خواهید داد.

5- در مقابل یكدیگر واكنش و بازخورد داشته باشید فقط به این شکل شما می توانید حمایتی را که مواقع استرس نیاز دارید از همسرتان بگیرید. برای این کار پیشنهاد می شود یک برگ کاغذ را به چهار ستون تقسیم کند و در ستون اول یک هفته مداوم کارهایی را که همسر شما برای کمک بشما انجام می دهد، بنویسید. سپس در ستون دوم در مقابل هر عمل انجام شده درجه حس رضایت خود را در مورد اقدام انجام شده، یاداشت کنید. در ستون سوم برای درج آن مطلب است که کمک زوج شما تا چه موثر بوده است و در ستون آخر کمبودها و نکات جایگزینی در رابطه با کمک زوج خود را یاداشت کنید. سرانجام یاداشت های خود را باهم مرتب مقایسه کنید و نتیجه آنرا ببینید.