گفتگوي نسل سوم با سه فعال فرهنگي - اجتماعي درباره سينماي ايران

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: گفتگوي نسل سوم با سه فعال فرهنگي - اجتماعي درباره سينماي ايران
اين جشنواره واقعا30 ساله است؟
هنوز در تعريف مفاهيم مانده ايم اما اعتماد به نفس مان زياد است!

جشنواره فجر همچون جواني رعنا؛ حالا سه دهه از عمر خود را در عرشه كشتي انقلاب از سرگذرانده و در آغاز دهه چهارم انقلاب، سي سالگي اش را جشن مي گيرد؛ جشنواره اي كه تحويل سال سينماي انقلاب است و نه سينماي ايران. ويترين سينماي انقلاب 33ساله حضرت روح الله(رض) است و از همين رهگذر نگاه هاي بسياري هرسال بهمن ماه كه مي شود با دقت و ظرافت محصولات سينماي انقلاب را بر پرده جشنواره نظاره مي كند و در اين ميان نسل ما هنوز سرگردان ژست هاي افتتاحيه و اختتاميه هر دوره است؛ ژست هاي انقلابي ابتدايي و انفعالي انتهايي...و البته كه سينماي كشور شبيه به برخي حوزه هاي ديگر فرهنگي چند سالي است خيلي آرام آرام، از دست رفته و تبديل به «هنر براي هنر» شده است؛ براي همين هم گاه بعد از 33 سال گذر عمر انقلاب، همچنان نشست ها و همايش ها و سخنراني ها بر سر مفاهيم اصلي هنر انقلاب، نزاع دارد...امسال اما گويا جشنواره با جراحي اقتصادي كمي همراه شده و بوي هدفمندسازي گرفته. نشانه اش هم انتخاب يك شعار مهم و كاربردي براي «سينماي انقلاب» است. گفت وگوهاي سه گانه امروز شرحي بر وضعيت سينماي كشور و ويترين جشنواره و شعار آن است؛ جشنواره اي كه از فردا شروع مي شود و به نظر در اختتاميه مثل هميشه، همه، حيران خواهند شد!
مريم يارقلي
همه فيلم ها، تهراني شده اند
«زهرا امين مجد»، عضو هيئت علمي دفتر مطالعات و تحقيقات زنان در خصوص انتخاب شعار «اخلاق، آگاهي و اميد» براي جشنواره سي ام فيلم فجر معتقد است: «مشكل اينجاست كه شعارهايي كه براي جشنواره ها در نظر گرفته مي شود در بيشتر مواقع اجرايي نمي شود و متاسفانه نمي توان در اين زمينه اميدوار بود كه از اين شعارها به
نحو احسن استفاده شود به خصوص در حوزه فيلم و سينما در كشور اين معضل مضاعف است البته انتخاب شعار مناسب جشنواره قابل تقدير است اما عبور از شعار به رهگذر اجرا و عمل مهم تر است.»
امين مجد اضافه مي كند: «علت اين نااميدي عملكردي است كه مشاهده مي كنيم، عملكرد مطلوبي نيست و چه در جايگاه يك كارشناس مسائل حوزه زنان وخانواده و يا يك كارشناس متخصص، نمي توان در زمينه توليدات سينمايي قضاوت مثبتي داشت و آن را همخوان با اهداف كلان در اين حوزه دانست كه حتي گاه در تضاد با اهداف عمل مي كند.»
او اين را هم اضافه مي كند كه «متاسفانه سياست هاي كلي حاكم بر سينما (آنچه ما آن را به عنوان دستاورد مي شماريم) مجموعه اي از سياست ها و تصميماتي است كه در جهت تأمين اهداف كلي نظام و انقلاب نيستند و در اكثر مواقع تناقضات زيادي با يكديگر دارند. مثلا فيلم جدايي نادر از سيمين كه بسيار مورد توجه و نقد و بررسي قرار گرفت و به اعتقاد بنده از لحاظ كيفيت ساخت، فيلمي در خور توجه و قابل قبول است و جزء معدود فيلم هايي است كه ميزانسن دارد و كارگردان اين فيلم از تكنولوژي صنعت سينما بسيار خوب استفاده كرده است، اما متاسفانه اين كارگردان نيز مانند بقيه سينماگران در حوزه عفاف و حجاب كوتاهي كرده است و علاوه بر اينكه حوزه خانواده را نيز ناديده گرفته است، در بازنمايي خانواده و پيش داوري هايي كه به شرايط خانواده ايراني الصاق شده است و سياه نمايي اي كه از وضعيت خانواده هاي ايراني در اين فيلم ديده مي شود كه واقعا تصوير واقعي جامعه كنوني ما نيست و نمي توانيم آن را به عنوان برآيندي از خانواده هاي ايراني بدانيم به وضوح شاهد اين مسئله هستيم كه درون مايه فيلم جدايي نادر از سيمين روح ديني ندارد .
وي البته اين فيلم را يك اثر قوي سينمايي مي داند كه نتوانسته رگه هاي درستي از جامعه امروز را به نمايش بگذارد و در ادامه مي گويد: «همان طور كه مقام معظم رهبري نيز در
بيانات شان ابراز مي دارند، مشخص است كه در حوزه اخلاق در سينما، ما با وضعيت مطلوبي مواجه نيستيم و ايشان اين حوزه را بسيار مورد نقد و بررسي قرار داده اند چون با قله مقصود سينماي انقلاب فاصله داريم.»
مجد در مورد فيلم «اسب حيوان نجيبي است» نيز اينگونه تحليل مي كند: «اين فيلم خط شكني هاي بي شماري داشته است و بازنمايي هاي بسيار ناصحيحي در مورد بانوان و خانواده در اين فيلم به چشم مي خورد. اين خط شكني ها و هنجارشكني ها در فضاي ديني كشور ما كه فضاي غالبي است، امر مناسبي نيست و با نگاهي كلي مي توان گفت كه محصولات سينما كه نماينده تفكرات سينماگران هستند، با توجه به فضاي اخلاق گراي جامعه ايران، بسيار نااميدكننده است و نمي توان اميدوار بود در چنين فضايي شعارهايي كه در اين حوزه انتخاب مي شود، به هدف برسد.»
مجد در خصوص سي سالگي جشنواره فيلم فجر هم مي گويد: «واقعيت سينماي ما با آنچه كه ايده آل خوانده مي شود، فاصله زيادي دارد و در بحث فلسفه هنر، ماهيت رسانه ترويج ارزش هاي اخلاقي در جامعه است؛ حال سوالاتي مطرح مي شود مانند اينكه آيا اين توان را دارد كه با توجه به سياست هاي داخلي به بازنمايي صحيحي از اخلاق نائل شود و سياست هاي سلطه غرب را از توليدات خود حذف كند و آيا مي تواند در حوزه تحول فرهنگي و ارزشي مفيد واقع شده و گام موثري را بردارد؟»
وي با تاكيد بر نظرات امام راحل(ره) مبني بر اينكه رسانه تصويري ما بايد دانشگاه اسلامي باشد، اظهار مي كند: «بايد براي تحقق بخشيدن به اهداف آرماني نظام ديني به تبليغ ارزش هايي ديني بپردازيم و سينما يكي از اين جنبه هاي مورد ذكر است اما در وضعيت كنوني متاسفانه سينما از آرمان هاي اصلي ما فاصله گرفته است؛ برخي سازندگان و برنامه سازان آثار سينمايي در تلاش براي قبول و شناخت فضاي سينمايي كشور نيستند و تصور مي كنند شرايطي كه در پايتخت كشور وجود دارد، وضعيت تمام مردم كشور است و به دليل اين باور، مدام در محصولات رسانه اي اين فضاي ناصحيح را به تصوير مي كشند يا نقد مي كنند و يك دوره گذار را مورد بررسي قرار
مي دهند و در نهايت به يك دوره آرماني و مدينه فاضله نائل مي شود كه با واقعيت ها تفاوت بسياري دارد و يا اينكه با بي توجهي به مسائل ارزشي در خانواده هاي ايراني به ساخت و توليد محصولات تصويري مي پردازند.»
مجد با اشاره به اينكه اگر سينماگران خود افراد متعهدي نباشند، مي توانند به نقش اخلاق در سينما آسيب برسانند، گفت: اگر برنامه سازان سينمايي نسبت به ارزش ها و فضايي كه در آن مشغول به توليد آثار هستند، متعهد شوند و بر اين مسئله تاكيد كنند كه اين هنر يك حوزه بين رشته اي است و قائل به دين ستيز بودن هنر هفتم نباشند، مشكلات ناشي از آثار ضدارزشي حل مي شود و تا زماني كه اين اتفاق نيفتد و دغدغه هاي ديني در محصولات سينمايي مطرح نشود، همچنان شاهد توليد محصولات سخيف و مبتذل خواهيم بود.»
وي با انتقاد از نگاه آماري ميان مديران فرهنگي، به جشنواره فيلم كوثر اشاره مي كند و توضيح مي دهد: «اين جشنواره كه با هدف ساخت آثاري در حوزه زنان و خانواده برگزار شد، بسيار كميت محور بود و مسئله و دغدغه اصلي سازندگان اين بود كه چه تعداد فيلم نامه در اين حوزه وجود دارد در حالي كه كيفيت آثار در اين زمينه بايد مورد توجه قرار گيرد . به همين دليل همچنان خلأ ژانرهاي خانوادگي در آثار رسانه اي وجود دارد؛ بحث خانواده يكي از محوري ترين بحث هاي فرهنگي كشور است كه متاسفانه اين مسئله در آثار سينمايي كمتر مورد توجه واقع شده است و با توجه به اينكه رسالت سينماي ما در اين است كه بايد خانواده محور و دين محور باشد، مورد اغفال قرار گرفته است.»
به اعتقاد مجد «تمام ضعف هايي كه در حوزه فرهنگ و جامعه شاهد آن هستيم، به دليل بي توجهي به مسئله خانواده است كه اين مهم در سينما نيز ناديده گرفته مي شود و به عنوان يك ژانر موثر در آثار سينمايي تعريف نشده است.»
وي همچنين تصريح مي كند كه به دليل مشغله هاي زياد امكان رفتن به سينما را ندارد و آخرين فيلمي كه تماشا كرده «ورود آقايان ممنوع» بوده است. او درباره اين فيلم مي گويد: «علي رغم اينكه اين طور تصور مي شود كه در اين فيلم تلاش شده است به حوزه مذهبي اشاره اي شود، به عقيده بنده اين فيلم تاكيد بر عقايد فمينيستي و مردگريز بازيگر زن دارد و اصلا برداشتي از يك تيپ مذهبي نيست و در واقع سعي شده است تا به وسيله اين تيپ شخصيتي مردستيز، ارزش هاي مذهبي بر مسند نقد گذاشته شود. چرا كه پوشش اين تيپ شخصيتي يك پوشش مذهبي است و براي مردم عادي اينطور بيان مي شود كه پوشش ديني اين شخصيت منجر به خلق رفتارهاي فمينيستي و مردگريز شده است و درجهت تخريب چهره يك زن مذهبي حركت مي كند و جنبه منفي خود را نشان مي دهد.»
¤
فيلم ايراني نداريم
«ابراهيم فياض»، جامعه شناس و استاد دانشگاه هم نظرات جالبي در خصوص انتخاب شعار «اخلاق، آگاهي و اميد» براي جشنواره فيلم فجر دارد و مي گويد:« با توجه به اينكه فيلم هاي ايراني بعد از انقلاب غالبا سياه نمايي بوده و عنصر «اميد» در آن كمرنگ بوده است و به دليل آنكه در سياه نمايي رئاليست، فضايل اخلاقي، مطرح نمي شود؛ بايد منتظر ماند و ديد اين شعار مناسب و مفيد و مورد نياز سينماي امروز كشور، امسال تا چه ميزان اجرايي مي شود.»
اين جامعه شناس درباره انتظارات از سي امين جشنواره فيلم فجر نيز مي گويد: «انتظاري كه از اين جشنواره مي رود در نام آن گنجانده شده و مشخص است. جشنواره اي كه امسال سي ساله شده است يعني يك نسل آن گذشته و بايد بررسي كنيم كه آيا سينماي ايران توانسته با ساختاري كه انقلاب اسلامي و دهه فجر ترسيم كرده است هم جهت و همخوان شود؟ آيا وقتي «اسكار» روياي آمريكايي سينما را متبلور مي كند بايد بررسي كرد كه آيا اين جشنواره هم ايران اسلامي را متبلور مي كند يا خير؟»
وي با اشاره به اينكه بايد اهالي فرهنگ و نخبگان دانشگاهي در مورد سينماي ايران نظر بدهند و نه يك عده خاص، اضافه مي كند: «نبايد جشنواره فجر فقط در نمايش فيلم خلاصه شود، بلكه بايد سمينارهايي در آن برگزار شود كه درباره فيلم ها و روند توليد محصولات سينماي ايران بحث و بررسي شود و درباره موضوعاتي مانند اينكه «چقدر مفاهيم برخاسته از نظام و انقلاب در سينما حضور دارد»،
« سينماي انقلاب اسلامي در شان اين نام حركت كرده؟« يا اينكه »چرا سينماي ديجيتال در ايران نيست؟» و «سينماي ايران از كجا به كجا رسيده است؟» و ... گفت وگو شود و به حل مشكلات سينما بپردازند.»
اين جامعه شناس اضافه مي كند: «چرا بعد از سي سال هنوز علي حاتمي بزرگ سينماي ما است و كسي جاي او را پر نكرده است؟ فيلم مادر كجا و جدايي نادر از سيمين كه سال گذشته برگزيده شد كجا؟ كه اصلا قابل مقايسه باهم نيستند. چرا سينماي ما بايد به اينجا برسد؟ به نظر من حركت در اين مسير خطاست؛ مسيري كه در جشنواره متولد مي شود و ريل حركت سينماي كشور در سال بعد را مشخص مي كند.»
فياض درباره جاي خالي برخي ژانرها در سينماي ايران نيز معتقد است«فيلم هايي با موضوعيت خانواده، عشق ايراني و خاطرات عاشقانه پاك كه مهم ترين بنياد فرهنگ ايراني است و همچنين عشق زن و مرد ايراني كه درون خانواده و در آثار فرهنگي - ادبي ايران متجلي مي شد در سينماي امروز ايران كمرنگ است همچنين ماركسيست زدگي سينماي ايراني قبل و بعد از انقلاب مصيبت ايجاد كرده است.»
وي در خصوص آخرين فيلم سينمايي كه مشاهده كرده است نيز به فيلم
«يه حبه قند» ساخته رضا ميركريمي اشاره و تصريح مي كند: «اين فيلم واقعا شاد و پر از رنگ و عاطفه و عشق ورزي بود.»
اين جامعه شناس همچنين مشكلات امكانات در سينماي كشور را نيز مد نظر قرار مي دهد و اين ضعف هاي سخت افزاري را در انحراف مسير سينما و قهر مردم با سينماي قابل قبول و متناسب با انقلاب را بي تاثير نمي داند.

با كارشناس مذهبي خودمان را گول نزنيم!
«فريبا علاسوند»، عضو هيئت علمي دفتر مطالعات و تحقيقات زنان اما نظرات متفاوتي درخصوص جشنواره شعار سي امين جشنواره فيلم فجر داردو مي گوي: «در حوزه مفهوم اخلاق و جايگاه آن در ساخت آثار رسانه اي و سينمايي به عنوان يك امر متافيزيكي، دو آسيب وجود دارد، كه يكي از آن ها اين است كه رسانه داخل كشور نمي تواند مفهوم اخلاق را به درستي تصويرسازي كند.»
وي با تاكيد بر اينكه اين ضعف رسانه است كه جلوه پردازي درباره يك معنا را نمي تواند انجام دهد، اضافه مي كند:« اين نقص در مقايسه رسانه داخلي با سينماي ماورا و اخلاق گراي در غرب بيشتر احساس مي شود. چرا كه آنها در اين حوزه حرفه اي تر عمل مي كنند و به مدد مهارت ها و تكنولوژي هاي هنري، مفاهيم انتزاعي و متافيزيكي اخلاق را به بهترين شكل به تصوير مي كشد اما رسانه داخلي ما عملا اين مسئله را به صورت غني و حرفه اي انجام نداده است و در اين رسانه ما شاهد تصويرسازي صحيح از مفاهيم اخلاقي همچون توكل يا صداقت نيستيم و اين يك ضعف جدي در عرصه سينماي داخلي كشور است كه از زمان سناريونويسي آغاز مي شود و تا باقي شاخه هاي توليد ادامه مي يابد.»
علاسوند در اشاره به دومين آسيب موجود در بحث اخلاق در رسانه و يا سينما نيز معتقد است «ضعف تصويرسازي در پروسه اخلاقي شدن، دومين آسيب توقع حضور عنصر مفهومي اخلاق در سينما است و ما در بعضي مواقع شاهد اين مسئله هستيم كه رسانه تصويري ما فرايند بد شدن يك انسان را به تصوير مي كشد و آن را پروبال مي دهد.»
وي توضيح مي دهد: «ممكن است در سريال هاي تلويزيوني يا فيلم هاي دو ساعته، روند بد شدن يك آدم يا انعكاس اخلاق ضدارزشي نمايش داده شود كه اين مسئله در ارتباط با اخلاق و رفتارهاي صحيح و خوب صورت نمي گيرد و رسانه ما ترجيح مي دهد كه با پند و اندرز و نصيحت گويي اين مشكل را رفع كند. در حالي كه اكثر كارشناسان حوزه اخلاق به وضوح بر اين موضوع واقف اند كه نصيحت گويي و موعظه در اكثر مواقع تنها راه خلق مفاهيم اخلاقي نيست، بلكه براي ترويج مفاهيم اخلاقي به مخاطبان نيازمنديم تا به صورت سيستمي و فرايندي يك مجموعه اعمالي صورت گيرد تا به مرور زمان اين عادت در ميان مخاطبان ما شكل گيرد.»
وي اينگونه اين مساله را توضيح مي دهد كه «رسانه داخلي ما اين مورد را ناديده مي انگارد و در نتيجه مخاطب ما نمي تواند مفاهيم اخلاقي استنباط شده از رسانه را در زندگي شخصي خود به كار گيرد. در حالي كه در مقابل اخلاق حسنه، مسائل ضداخلاقي همچون دروغ گفتن، خيانت، عهدشكني و عدم وفاداري با جزئيات و حتي با اتكا بر هنرپيشگان مورد علاقه و پسند مردم، به وفور به تصوير كشيده مي شود.»
علاسوند با بيان اينكه اين دو آسيب به صورتي جدي در فضاي رسانه هاي تصويري ما به چشم مي خورد، اضافه مي كند: «يكي از معضلات بزرگ سينماي ما اين است كه تصور مي كند اگر در انتهاي توليدات خود نام كارشناسان مذهبي ذكر شود، نگراني هاي ناشي از رعايت چارچوب هاي مذهبي و اخلاقي در فيلم ها رفع مي شود. در حالي كه اين تصوري واهي است و اين وظيفه را نبايد تنها به عهده كارشناسان مذهبي گذاشت، بلكه توليدكنندگان رسانه اي نيز در اين امر شريك اند و تا زماني كه توليدكنندگان به صورت حرفه اي به سينما نگاه نكنند و با استفاده از تكنيك هاي تصويرپردازي يك نقش اخلاقي را ايجاد كنند، اخلاقي بودن رسانه محقق نمي شود. »
وي با تاكيد بر اينكه كارگردانان نيازمند همياري كارشناسان مذهبي در فرايند توليد فيلم ها هستند، ادامه مي دهد: «تاكيد بر مسئله اخلاق در سينما به اين معنا نيست كه نيازي نيست تا كارگردانان ما از كارشناسان مذهبي در خصوص مفاهيم اخلاقي در آثارشان مشورت بگيرند، بلكه بايد تاكيد كرد كه استفاده از مباحث اخلاقي در توليدات رسانه اي تنها با حضور كارشناسان مذهبي تحقق نمي يابد و بايد بر اين مسئله واقف بود كه اخلاق يك مجموعه به هم پيوسته است كه بايد به صورت كلي منعكس شود و زماني مي توانيم فيلم اخلاقي بسازيم كه از نظر ذهني، آگاهي و كارشناسي بدانيم كه اين اخلاق خاص به دسته ديگر از اخلاق ها وابسته است و اگر مفاهيم و رفتارهاي وابسته به آن را نشناسيم نمي توانيم موفق باشيم. در توليدات رسانه اي در بيشتر مواقع آدم هايي به نمايش گذاشته مي شوند كه مخاطب در دوراهي رفتار و عملكرهاي آنان قرار مي گيرد و نمي تواند تشخيص دهد كه اعمال اين آدم ها صحيح است يا ناصحيح. در چنين شرايطي ما شاهد تشويش در رفتار اخلاقي جامعه خواهيم بود و براي همين بازار توليدات ضد اخلاقي گرم تر از توليدات كليشه اي و غير حرفه اي اخلاق مدار مي شود.»
علاسوند در باره سي امين سال برگزاري جشنواره فيلم فجر نيز مي گويد: «اگر اين جشنواره فيلم فجر است، بايد ارتباط آن با انقلاب و دهه فجر مشخص شود و بايد تعيين شود كه چه ارزش هايي از ارزش هاي انقلاب اسلامي را بيان مي كند و چه جامعه اي را به عنوان جامعه انقلابي بازنمايي مي كند. جشنواره فيلم فجر احتياج دارد مورد بازنگري قرار گيرد و اهداف و خط مشي هايش متناسب با خواسته هايش پيش رود و ارزش هاي نسل انقلاب را به درستي در ارزش هاي نسل بعد بازتوليد كند و بايد مشخص شود كه آيا در دوره هاي گذشته در اين امر موفق بوده است يا خير؛ اما انتخاب شعار صحيح و مورد نياز مي تواند تا حدودي نمايشگر جهت گيري و هدف گذاري برگزار كنندگان جشنواره باشد و اين اميدواري را پديد آورد كه در آينده سينما در مسير اين شعارها حركت كند.
عضو هيئت علمي دفتر مطالعات و تحقيقات زنان در زمينه جاي خالي ژانرهاي سينمايي در جشنواره فجر نيز خاطرنشان مي كند:« متاسفانه در ژانر خانوادگي براي نشان دادن الگوي صحيح و مثبت خانواده به درستي عمل نشده است و معمولا در رسانه ها اين مسئله بسيار گيشه محور است و در بعضي مواقع به امر كپي برداري بسيار غيرماهرانه از توليدات سينماي غرب منجر مي شود و بر همين اساس از نقش فرهنگ سازي در حوزه اخلاق جدا مي شود. ضمن اينكه ساخت فيلم هايي با موضوعات اجتماعي از حوزه هاي مطرح و بسيار گسترده است كه نبايد ناديده گرفته شود. اين حوزه با توجه به شتاب جهاني شدن در همه جوامع و البته ايران، نيازمند توجه دقيق و ظريف است.»
نقطه سر خط!
دقت كرديد در اين سه مصاحبه ما همچنان بر سر «بايد و نبايد» ها متوقف شديم و نشد اصلا به ساحت اصلي داستان برگزاري يك جشنواره بين المللي از پنجره يگانه انقلاب مقتدر قرن، اشاره كنيم و متاسفانه اين ماجراي درجازدن در توضيح و تشريح مفاهيم و ارتباط دادن آن با انقلاب اسلامي در ساير حوزه هاي فرهنگي، اقتصادي، سياسي، ورزشي و...هم ديده مي شود؛ اگر باور نداشتيد سري به جشنواره هاي رنگارنگ فجر از «تئاتر و سينما تا موسيقي و تجسمي» بزنيد تا حساب دستتان بيايد. خودمان البته سوغاتي خوبي از 10 روز جشنواره تئاتر و فيلم برايتان مهيا مي كنيم. راستي دقت كرده ايد اين پوستر جشنواره چقدر خوب مايه انبساط خاطر است؟ به نام والدين جشنواره نگاه كنيد تا بهتر هنر طراح و مسئولان برگزاري جشنواره در چشمتان بنشيند!

سه|ا|شنبه|ا|11|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 48]