افسون شهرزاد بر دیوارهای پایتخت

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: خانه ها اندرونی و بیرونی داشت؛ پنج دری داشت؛ پنجره گره سازی شده با شیشه های رنگین سرخ و زرد و آبی و سبز و سفید؛ حیاط داشت با حوض کاشی آبی و باغچه ای کوچک پر از شمعدانی های سرخ و گل های لاله عباسی.

روزگاری تهران، در هجوم آهن و سیمان، هویت و شناسنامه خود را از دست نداده بود.
خانه ها اندرونی و بیرونی داشت؛ پنج دری داشت؛ پنجره گره سازی شده با شیشه های رنگین سرخ و زرد و آبی و سبز و سفید؛ حیاط داشت با حوض کاشی آبی و باغچه ای کوچک پر از شمعدانی های سرخ و گل های لاله عباسی.اما امروز... خانه مادربزرگ فروریخته و جای خود را به مکعبی سیمانی داده؛ آسمان، تن پوش فیروزه ای اش را به در آورده و کبوترانش را از یاد برده؛ درختان خشکیده اند و گل های لاله عباسی بی رنگ و پژمرده شده... . و اما لاله و سیامک اسکندری برآنند تا خانه مادربزرگ را با همه زیبایی و سادگی اش، به یاد من و تو آورند. دلشان می خواهد تا پیراهنی رنگی بر تن خاکستری شهر بپوشند و بار دیگر با ما از فرهنگ و پیشینه تاریخی مان سخن بگویند.
از این روست که از ۱۲ سال پیش تاکنون به ساخت موزائیک پرداخته و از نقش های کهن ایرانی بهره گرفته اند. رشته دانشگاهی لاله، گرافیک بوده و بازیگر است. سیامک، دانش آموخته معماری و کارشناس ارشد سازمان میراث فرهنگی است. این خواهر و برادر هنرمند با ما از موزائیک، پیشینه آن و کار تازه خود گفته اند.لاله، موزائیک را اینگونه تعریف می کند:«به چیدن قطعات ریز، کنار یکدیگر موزائیک می گویند؛ قطعاتی که می توانند از جنس سنگ، شیشه، چوب و یا کاشی باشند.برای نمونه در کلیساها، بیشتر از شیشه استفاده می شده است و در مساجد از کاشی. معرق را هم می توان نوعی موزائیک پیشرفته به شمار آورد.»
● پیشینه هنر موزائیک به چه دورانی برمی گردد؟
▪ سیامک اسکندری: به باور بسیاری از پژوهشگران، این هنر در مصر و فنیقیه ریشه داشته و از آنجا به جزایر کرت، یونان و روم رفته و در دوره بیزانس به اوج شکوفایی رسیده است.
▪ لاله اسکندری: ظرافت کارهای موزائیک که عموماً در کلیساها و کاخ های رومی مشاهده می شود حقیقتاً بی نظیر است تا جایی که برخی کارها از شدت ظرافت و بافت ریز و متنوع به نقاشی نزدیک می شوند. نقش اسکندر مقدونی که در زمره مشهورترین کارهای موزائیک در جهان است، از آن جمله است.
● سابقه هنر موزائیک در ایران به چه زمان برمی گردد؟
▪ س.ا:نوعی موزائیک با سنگ در شهداد کرمان مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد یافت شده که بسیار زیبا و ریزبافت است. در بیشاپور و در اطراف معبد آناهیتا، بنایی وجود دارد که به دلیل تزئینات موزائیکی فراوان آن به تالار موزائیک شهرت یافته است. در شهر سوخته سیستان نیز شانه ای چوبی به دست آمده که با چوب و استخوان ساخته شده و قدیمی ترین معرق ایران است. نباید فراموش کرد که ما از دوره هخامنشی فرش داشته ایم که ماهیتاً گونه ای موزائیک به شمار می رود؛ ولو بافته ای باشد با گره هایی که در کنار هم نقش را می آفرینند.
● اما اگر بخواهیم اینگونه کلی نگاه کنیم، هر چیدمانی را می توانیم موزائیک به شمار آوریم.
▪ س.ا: بله، مواد پایه موزائیک در آن زمان سنگ و خرده سنگ بوده است. در ایران زمین از دوره عیلامی به این سو آجر لعاب دار داشته ایم اما از آن در چیدمان استفاده نمی کرده اند. با ورود اسلام به ایران است که هنر کاشی کاری رواج یافته و در دوره صفوی به اوج خود می رسد.
مسجد شیخ لطف الله بی گمان نمونه بی نظیری در هنر معرق است.
● آنچه امروز به عنوان هنر موزائیک می شناسیم به چه دوره ای برمی گردد؟
▪ ل.ا: آنتونیو گائودی، معمار اسپانیایی، کاربرد هنر موزائیک را دگرگون می کند. او از این هنر در نمای ساختمان ها، آب نماها، مبلمان های شهری، حتی به صورت حجمی استفاده می کند و از در هم آمیختن نظم و بی نظمی به تنوعی چشمگیر در بافت و فرم دست می یاید.
▪ س.ا: گائودی در اواخر قرن نوزدهم میلادی و اوایل قرن بیستم می زیست و مجموعه آثارش در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است. اما باید اشاره کرد که این معمار اسپانیایی در آغاز کار خود و در پی رسیدن به فرم های تازه، نگاهی به معماری مشرق زمین داشته و از معماری دوران اسلامی کشورهایی چون ایران نیز بهره جسته است؛ مثلاً، مشابه مناره های ایرانی را در کارهای گائودی می توان یافت.
● لاله و سیامک اسکندری تا چه اندازه در کارهای خود، از موتیف های سنتی بهره گرفته اند؟
▪ ل.ا: من در ایران زاده شده و رشد کرده ام و نمی توانم پیشینه فرهنگی و تاریخی خود را فراموش کنم، ضمن اینکه موفقیت من به عنوان یک هنرمند ایرانی در گرو این نیز هست که بدانم از کجا آمده ام، تاریخ و گذشته من ریشه در چه دارد و در پی رسیدن به چه هستم.
▪ س.ا: من هم هرچند در کارهایم از نقوش به کاررفته در آثار ساسانی نظیر طاق بستان یا گره های هندسی دوران اسلامی استفاده کرده ام لیکن بر این باورم که باید در تلاش باشیم تا به روش های خاص خود در مدرنیسم دست یابیم، به جای آنکه در پی چیزی باشیم که غربیان، سال ها پیش به آن رسیده اند. زنده یاد نادر خلیلی، معمار برجسته ایرانی در کتاب «تنها دویدن» از پسر کوچکش می نویسد که پس از بازنده شدن در مسابقه دو تصمیم گرفت تا با خودش مسابقه بدهد و طبیعتاً در آن برنده نیز شد! این فکر او را بر آن داشت تا به نقاط مختلف ایران سفر کند و از استادکاران سنتی نکته ها برگیرد و با تکیه بر همین دانش بومی و ارتقای آن بود که ناسا را متقاعد ساخت تا برای ساخت پایگاه فضایی در کره ماه از روش گنبدزنی ایرانی استفاده کند.
● و برای مخاطب کدام جذاب تر است؛ نقش های سنتی یا مدرن؟
▪ ل.ا: ابتدای کاربیشتر از طرح های خودم که فضای مدرن تری داشت، استفاده می کردم. کم کم با کاشی های سنتی و افسون آن آشنا شدم؛ کاشی هایی با رنگ های تکراری اما زیبا؛ لاجوردی، فیروزه ای، طلایی، کاشی هایی که از هزار سال پیش رنگ دیگری را نپذیرفته اند.
● چرا طرح های تازه را با رنگ های سنتی نیامیختید یا از رنگ های دیگری برای اجرای طرح های سنتی استفاده نکردید؟
▪ ل.ا: من تلاش کردم تا به گوناگونی در بافت و شکل دست پیدا کنم. اجرای طرح های سنتی و نقوش اسلیمی بسیار دشوار است اما وقتی از اینگونه نقوش در سطحی گسترده استفاده می کنیم از ارزش و زیبایی آن می کاهیم چرا که بیننده را به دیدن آن همه ظرافت عادت می دهیم، بنابراین بهتر است از این نقوش در بافت های تازه استفاده کنیم و بین سنت و مدرنیته ارتباط برقرار کنیم. از سوی دیگر با کاربردی کردن کارهای خود مردم را با هنر آشتی داده یا سلیقه بصری آنها را افزایش دهیم.
▪ س.ا: از چند تکنیک می توان در موزائیک کاری استفاده کرد؛ هم می توان قطعات مربع یا مثلث شکل را کنار هم گذاشت و با استفاده از حرکت، شکل های متنوع را نشان داد وهم مثل معرق، قطعات را کنار هم گذاشت که من و لاله از هر دو روش در کارهای خود استفاده می کنیم. از سوی دیگر، فضای منفی بین قطعات (فاصله میان آنها) خود به تنوع بافت کمک می کند.
● ظاهرا نصب موزائیک های پل ستاری در بزرگراه همت آغاز شده است، در این کار تا چه اندازه از نشانه های ایرانی استفاده کرده اید؟
▪ ل.ا: کار شهری همیشه یکی از دغدغه های من بود و دلم می خواست رنگ دیگری به جز خاکستری به این شهر پر دود و دم بیفزایم، به همین خاطر در این طرح از رنگ های گرم استفاده کرده تلاش کردم تا به طبیعت و فضاهای کاملاً روستایی نزدیک شوم.
● خانه ای که در این طرح به تصویر کشیده شده، همان است که از کودکی تا به امروز در ذهن ما بوده؛ در واقع شما به تصویرسازی پرداخته اید تا نقاشی...
▪ ل.ا: از یک سو پیام صیادی، طراح این کار تلاش کرده تا به یک فضای فانتزی و کودکانه نزدیک شود.خانه ها همان خانه مادربزرگ است، با حوض کاشی و گل های شمعدانی، از سوی دیگر ما نمی توانیم فضا و کاربری هر اثر را نادیده بگیریم. شاید بهترین نمونه موزائیک در روزگار معاصر در تهران، همان است که بر دیوار تالار وحدت جا گرفته؛ کاری که به شعر و نگارگری می ماند و تو را رهسپار دنیای جادویی هزار و یک شب می کند اما نمی توان همان کار را با همه زیبایی هایش در بزرگراه های تهران نصب کرد.
▪ س.ا: آنچه باید به آن توجه شود این است که نمی توان با متر و وزنه به سراغ هنرمندان رفت. کار موزائیک، کاری بسیار دشوار و در عین حال هزینه بر است و بهتر است که با آن به صورت فهرست بهایی و پیمانکاری برخورد نشود؛ البته همین که شهرداری به این نتیجه رسیده که رنگی دلنشین در قالبی نو بر تن این شهر بزند، جای تقدیر بسیار دارد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 514]