نگاهي به فيلم تازه حاتمي‌كيا /زن آشناي سينماي حاتمي‌كيا در دعوت غايب است

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: نگاهي به فيلم تازه حاتمي‌كيا /زن آشناي سينماي حاتمي‌كيا در "دعوت" غايب است
مخاطبي كه در پي رد پاي آشناي ابراهيم حاتمي‌كيا در فيلم "دعوت" است، نبايد توقع حضور نگاه ستايشگرانه او را به زن در "آژانس شيشه‌اي" داشته باشد. فاطمه اينجا نيست...

به گزارش خبرنگار مهر، حاتمي‌كيا در يازدهمين فيلم كارنامه خود رويكردي صرفاً اجتماعي به يك موضوع حساس دارد كه تاكنون در سينماي ايران به وجه آسيب‌شناسانه آن توجه نشده است. توجه كارگردان نام‌آشناي سينماي جنگ به موضوع سقط جنين به همان نسبت كه غريب مي‌نمايد، نوعي ارزشگذاري به جايگاه فراموش‌شده هنرمند و سينماگر در كشور ما است.

هنرمند متعهد كسي است كه در فضاي جامعه خود نفس مي‌كشد و از همه اتفاق‌ها و روابط موجود تأثير مي‌گيرد. حالا اينكه كارگرداني با 9 فيلم و يك مجموعه دفاع مقدسي و يك فيلم در ارتباط غيرمستقيم با جنگ (ارتفاع پست)، پس از يك مجموعه ماورايي به ساخت فيلمي با محوريت سقط جنين پرداخته، مي‌تواند اتفاقي خوشايند براي سينماي ما و البته اين سينماگر تلقي شود.

در مرحله بعد مي‌توان به اين وجه پرداخت كه اين موضوع، حساسيت‌هاي موجود و... تا چه حد توانسته از فيلتر اين كارگردان هنرمندانه و تأثيرگذار روايت شود و اينكه موضوع به شدت زنانه كه متكي بر تحقيق پزشكي، روانشناسي و نگاه ستايشگرانه به وجه مادرانه زنان است با قرار گرفتن در قالب سينمايي كه حاتمي‌كيا طراحي كرده، تا چه حد جذاب و پذيرفتني است؟

اپيزود سوم؛ سيده خانم

نكته قوت بالقوه ديگر "دعوت" حضور فيلمنامه‌نويس زن در كنار حاتمي‌كياست كه مي‌تواند اين اميدواري را ايجاد كند كه فضا و حال و هواي زنانه حاكم بر فيلم بيشتر به واقعيت نزديك شود و مهر حاكميت نگاه مردانه به كار نخورد. مجموع اين عوامل انتظارها را براي ديدن فيلم جديد حاتمي‌كيا بالا مي‌برد؛ به ويژه كه فيلمساز در فيلم‌هايش نگاهي ستايشگرانه به زن داشته است.

"دعوت" تشكيل شده از پنج اپيزود با محوريت پنج زن در موقعيت‌هاي مختلف كه با دريافت خبر بارداري، واكنش‌هاي مختلف به آن نشان مي‌دهند. از وجه ساختاري فيلم براي پاسخ دادن به روابط علت و معلولي در اولين نما آزمايشگاهي را نشان مي‌دهد كه در آستانه تعطيل قرار گرفته و مسئول آن مجبور مي‌شود براي اعلام جواب آزمايش مراجعه‌كنندگان با آنها تماس بگيرد.

اين نكته بدل مي‌شود به موتيفي كه همراه با خود قصه هر اپيزود را شروع كرده و حكم نخ تسبيحي را دارد كه قرار است اين پنج اپيزود را به هم مرتبط كند. مولفه‌هاي ديگر كه براي پيوند دادن اين اپيزودها طراحي شده حضور دو پزشك زنان است كه براي سقط جنين (آناهيتا نعمتي) و سونوگرافي و نگهداشتن جنين (كتايون رياحي) به آنها مراجعه مي‌شود.

موتيف تماس تلفني آزمايشگاه هر چند مي‌تواند اين پيوند را به درستي ايجاد كند، همچنان از وجه منطقي زير سئوال است. اما وجه كاركردي آن مي‌تواند اين علامت سئوال را تا حدودي كمرنگ كند. در اين ميان حضور اين دو پزشك زنان در همه اپيزودها هم از همين وجه آسيب ديده و وجوه منطقي داستان را زير سئوال مي‌برد.

با توجه چينش اپيزودها در كنار هم مهمترين اشكال ساختار فيلمنامه قرار دادن اپيزود پزشك زنان در ميان بقيه اپيزودهاست. در حالي كه اگر چهار اپيزود اول به ديگر زنان مي‌پرداخت و پزشك در آنها معرفي مي‌شد و در نهايت خودش در اپيزود پاياني به عنوان موردي خاص در موقعيت بيماران قرار مي‌گرفت، هم تأثيرگذاري بيشتر داشت و هم ساختار فيلمنامه را هنرمندانه مي‌كرد.

از نگاهي ديگر مي‌توان به شخصيت‌پردازي و انتخاب اين پنج زن در موقعيت خطير انتخاب اشاره كرد. با توجه به اينكه معمولاً در فيلم‌هاي اپيزوديك با هسته مركزي مشترك تلاش مي‌شود برشي برجسته و تأثيرگذار از چند شخصيت خاص به تصوير درآيد، در "دعوت" هم تلاش شده اين پنج زن نمونه‌وارترين انتخاب‌ها باشند.

بازيگر (شيدا / مهناز افشار)، شهرستاني (سودابه / سحر جعفري جوزاني)، عاقله زن (سيده خانم / گوهر خيرانديش)، پزشك و زن صيغه‌اي (بهار / مريلا زارعي) شخصيت‌هايي هستند كه "دعوت" براي آسيب‌شناسي سقط جنين انتخاب كرده است. نكته مهم در واكنش آنها به بارداري اينكه چهار زن خودشان از ابتدا تمايل به اين كار دارند و تنها بهار مي‌خواهد بچه‌اش را نگه دارد.

ديگر اينكه نه تنها در اپيزود زن صيغه‌اي حضور مرد تعيين‌كننده و تأثيرگذار است و او مهر پايان را بر ماندن يا نماندن بچه مي‌زند، در ساير اپيزودها رد پاي اين حضور تعيين‌كننده مردان احساس مي‌شود. وجود اين نگاه را در يك يا چند اپيزود مي‌توان بنا به نياز قصه و جذابيت درام پذيرفت، ولي وقتي اين وجه به كليت كار تعميم مي‌يابد، يك جاي خالي بزرگ نمايان مي‌شود.

جاي زني مقتدر و تعيين‌كننده نه از جهت فيزيكي و سن و سال، بلكه از جهت تأثيرگذاري در ماجرايي كه به مادر شدن يا نشدن او ختم مي‌شود در "دعوت" حاتمي‌كيا به شدت خالي است. همان حسي كه تا هميشه دنيا يك خط فاصله بين زن و مرد كشيده و يك مادر را در جايگاهي متفاوت قرار مي‌دهد.

در "دعوت" جاي زني مشابه ترانه در "من ترانه 15 سال دارم" رسول صدرعاملي خالي است. زني كه همه مصايب مادر شدن را مي‌پذيرد اما زير بار خفت نمي‌رود. زني كه با عزت نفس حتي از يك نام خانوادگي اجباري براي فرزندش چشم مي‌پوشد تا غرور مادرانه خود را حفظ كند.

تصوير بهار در اپيزود پاياني به عنوان تنها زني كه قصد نگه داشتن فرزندش را دارد (آن هم با تكيه بر اين وجه كه نازا بوده)، نه يك پيروز ميدان بلكه زني است كه به واسطه قرار گرفتن در موضع ضعف و آسيب‌ديدگي با حال و روز زار و نزار، مي‌تواند مجوز نگه داشتن بچه را بگيرد. در انتها باز هم مرد است كه با تأييد اين كار به بهار فرصت مادر شدن مي‌دهد.

با توجه به اين نگاه كلي حاكم كه در همه اپيزودها خودنمايي مي‌كند، در پرداخت و دراماتيزه كردن برخي اپيزودها به قدري شدت و ضعف وجود دارد كه نمي‌تواند آنها را در كنار هم به يك مجموعه يكدست تبديل كند. به عنوان مثال اپيزود زوج شهرستاني و پزشك زنان از وجود نقاط عطف متوالي آن هم در زماني كوتاه كه به هر اپيزود اختصاص دارد آسيب ديده‌اند.

در اپيزود زوج شهرستاني تازه در پايان يك تعريف جديد از داستان روايت مي‌شود كه خورشيد خانم (ثريا قاسمي) براي كفاره سقط جنين‌هايي كه در جواني انجام داده به روشي غريب متوسل شده تا زوج‌هايي را كه قصد اين كار را دارند بازدارد. تعريفي كه در دقيقه 90 اين اپيزود آن هم در چند ديالوگ بريده و كوتاه عنوان مي‌شود.

در اپيزود پزشك زنان هم اين پيچيدگي روايت و نقاط عطف متعدد مخاطب را دچار سردرگمي كرده است و اينگونه ديالوگ‌هاي طولاني و توضيحي بايد مدام شخصيت‌ها، ذهنيت‌ها و مقاصدشان را تعريف كنند كه به كار لطمه زده و ارتباط مخاطب را با پيوستگي كار قطع مي‌كند.

يكي ديگر از وجوهي كه به "دعوت" لطمه زده ديالوگ‌نويسي است. ديالوگ‌هاي فيلم با فاصله گرفتن از شاعرانگي و نمادينه بودن در بطن خود كه ويژگي هميشگي آثار حاتمي‌كيا بود، تركيبي هستند از شعارهاي مستقيم، پيام‌هاي اخلاقي و البته جملات قصار كليشه‌اي كه گاه شنيدن آنها در موقعيتي كه انتظارش نمي‌رود مخاطب را به فكر مي‌برد.

فكر كردن به اينكه حاتمي‌كيا همان كسي است كه "ارتفاع پست"، "روبان قرمز"، "آژانس شيشه‌اي"، "از كرخه تا راين" و... را نوشته و ساخته است. مخاطبي كه در جستجوي رد پاي آشناي حاتمي‌كيا در "دعوت" است، توقع خاكريز و تير و تفنگ ندارد. توقع حضور نگاه ستايشگرانه او به زن در "آژانس شيشه‌اي" و تعيين‌كنندگي نقش او در سرنوشت مرد، توقعي بيجا نيست.

"دعوت" واكنش زوج‌هاي مختلف را با سقط جنين روايت كرده و محمدرضا فروتن، مهناز افشار، كتايون رياحي، مريلا زارعي، گوهر خيرانديش، ثريا قاسمي، رضا بابك، سيامك انصاري، فرهاد قائميان، سحر جعفري جوزاني، آناهيتا نعمتي، نگين صدق گويا، نگار فروزنده و محمدرضا شريفي‌نيا بازيگران آن هستند. فيلم از سوم مهرماه در گروه سينمايي آفريقا اكران شده است.
سه شنبه 16 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 80]