نگاهى به كتاب «مثلا،برادرم» نوشته اووه تيم برادران مثالى يك نويسنده

واضح آرشیو وب فارسی:ایران اسپورت: نگاهى به كتاب «مثلا،برادرم» نوشته اووه تيم برادران مثالى يك نويسنده
يكى از كتاب هايى كه اين روزها توانسته تا حدودى مخاطبان جدى ادبيات را با خود همراه كند كتاب مثلا،برادرم نوشته اووه تيم است،نويسنده اى كه به دلايل گوناگون مى توان از او به عنوان يك نويسنده از نويسندگان نسل نو كشور آلمان ياد كرد.اووه تيم نويسنده اى است كه در شاهكارش يعنى مثلا برادرم مرزتخيل و واقعيت ،خاطره نويسى وداستان گويى و به تعبيرى ديگر شك و يقين را با هم در آميخته و به تجربه اى ديگر در حوزه ادبيات دست زده است،تجربه اى كه حالا ديگر يكى از پر خواننده ترين كتاب هاى اين روزهاست. اووه تيم به عنوان يك نويسنده مطرح پس از اتحاد مجدد دو آلمان به لحاظ حضور موثر در ادبيات خصوصا پس از فرو ريختن ديوار برلين بر خلاف سن و سال نسبتا بالايش به نويسنده اى با رويكرد جوانانه مشهور شد زيرا در همين اثر با بيان نظراتى مواجهيم كه با روحيه جمعيت جوان آلمان به عنوان نسلى جستجوگر و پرسنده گره خورده است. بسيارى از منتقدان ادبيات داستانى بر اين باورند كه روايت اووه تيم درمثلا برادرم روايتى برخاسته از يك ماجراى واقعى است اما اين مسئله را به دليل برد تخيل اين نويسنده مى توان به گونه هاى ديگر هم تعبير كرد. اووه تيم در اين اثر به شكلى خاطره گون از ماجراى واقعى كشته شدن برادر ۱۷ ساله اش گفته ،برادرى كه در خدمت ارتش نازى بوده و در جبهه روسيه كشته شده است. نكته اى كه از همان ابتدا حسى از عدم باور را در ذهن خواننده ايجاد مى كند اين است كه نويسنده ادعا كرده كليت ماجرا را بر اساس نوشته هاى برادرش در يك دفترچه خاطرات نقل كرده،يعنى مسئله اى كه به دليل رويكرد اعضاى اس اس نمى تواند ريشه در واقعيت داشته باشد. برادراووه تيم در خلال خاطرات خود به نكاتى اشاره مى كند كه سال ها پس از پايان جنگ دوم جهانى روشن شدند و به لحاظ منطقى او نمى تواند با آن رويكرد شبه فاشيستى اش به راحتى از آن ها سخن بگويد و حتى داورى كند. وبه لحاظ منطقى او نمى تواند با آن رويكرد شبه فاشيستى اش به راحتى از آن ها سخن بگويد و حتى داورى كند. همه ما بارها در كتاب هاى مربوط به ايام جنگ هاى جهانى خوانده ايم كه اعضاى اس اس هيچ اجازه اى مبنى بر مكتوب كردن آن چه مى ديده اند نبوده اند اما در كمال تعجب برادر اووه تيم هيچ محدوديتى در اين باره نداشته و از منظر يك افسر عاليرتبه به ثبت جزئيات پرداخته،جزئياتى كه در آن دوران نوشتنشان به مثابه طلب مرگ بوده است. به نظر مى رسد كه دامنه هاى تخيل اووه تيم حد و مرزى نداشته باشد زيرا او مبناى داستانش را بر اساس داستانى ديگر پى ريزى كرده و از يك شخصيت خيالى آدمى قابل باور ساخته است،آدمى كه حتى خودش هم او را باور كرده و همراه با منتقدان در باره او غلو كرده است. اووه تيم در اين كار به پشيمانى يك ملت در مورد گذشته تاريخى خود نظر دارد و بعيد به نظر نمى رسد كه او از شخصيت برادر منظورى نمادين داشته باشد. برادراووه تيم در سنين پائين به خدمت اس اس در مى آيد يعنى او در فهمى نمادين يكى از عواملى است كه پايه هاى يك حكومت سلطه جو را محكم مى كند و در اين راه تا پاى جان مى ايستد اما در خاطراتش با آدمى منتقد و عصبانى از جو حاكم آن دوران طرف هستيم كه با منش او همخوانى ندارد. اووه تيم به عنوان يك نويسنده با هوش با ايجاد يك تناقض آشكار از برادرش يك نماد مى سازد،نمادى كه رفته رفته كل جامعه آلمان عصر نازيسم را به ياد مى آورد،جامعه اى كه همگى در به قدرت رسيدن هيتلر نقش دارند اما نمى خواهند اين حقيقت تلخ را بپذ يرند. يكى از فصل هايى كه اين رويكرد نويسنده را به زيبايى نشان مى دهد فصلى است كه فرمانده اى از فرماندهان ارتش نازى از سربازان مى خواهد كه به صورت داوطلب چند اسير بى گناه را در يكى از جبهه ها تير باران كنند وهمگى آن ها به استثناى چند نفر با اشتياق براى اين كار داوطلب مى شوند،كارى كه انجام ندادن آن هيچ گونه تنبيهى را برايشان به همراه ندارد. اين فصل زيبا كه مى توان از آن به عنوان فصل كليدى اين اثر ياد كرد داراى يك فضاى حسى مثال زدنى است كه به وجه نمادين بودن آن قوت مى بخشد. اووه تيم در اين كار نقدى ظريف به مردم آلمان دارد،مردمى كه از ديدگاه او همگى در آن چه بر خودشان و ديگران رفته مقصرند و درست مانند برادرش به واكاوى روان خود نياز دارند. اين نويسنده به عنوان يك نماينده از نسل پرسشگر به دليل بيان واقعيت ها و جستجوى ذات يك ملت امروزه درست به نقطه مقابل نويسندگانى چون كنترگراس و هانريش بل تبديل شده است،نويسندگانى كه همسو با ديدگاه هاى فاشيستى سعى در كتمان حقايق و موجه جلوه دادن حكومت نازى داشتند.اووه تيم عمده شهرت خود را مديون نقد گذشته هاى يك ملت و فراخوان داورى در اين باره است،نكته اى كه به خوبى توانسته است از پس آن بر آيد. نكته ديگرى كه اشاره به آن خالى از لطف نيست اين مسئله است كه همسر اين نويسنده يكى از مترجمان قديمى آثار ماركز در آلمان است كه بدون ترديد درشيوه نوشتن او بى تاثير نيست. غلو آميزى شخصيت هاى متعددى ازمثلا،برادرم نا خودآگاه خواننده را به ياد برخى از كارهاى ماركز مى اندازد و بر همين اساس مى توان به اين واقعيت پى برد كه او عمق تخيل خود را از ماركز وام گرفته به اين معنا كه از يك واقعيت ظاهرا مستند محملى براى فرود باور منطقى ساخته است. اووه تيم در فرازهايى از ساخت اين اثر به وجه خيالى بودن ماجرا اشاره كرده است،او گفته است كه دفترچه خاطرات برادرش توسط بعضى ديگر از اعضاى اس اس به خانواده اش تحويل شده كه بيشتر به يك شوخى يا يك طنز سياه شبيه است، به ويژه آن كه تشكيلاتى چون اس اس حتى به خود اجازه نداده است كه لاى اين دفترچه راباز كند و حد اقل اطلاعات كليدى را حذف كند. اووه تيم در جاى ديگرى گفته است كه استفاده ازخاطرات اين دفترچه را به بعد از مردن همه اعضاى خانواده موكول كرده كه هيچ معنايى به جز معناى نمادين پاك شدن يك كشور از يك نسل ندارد و گرنه چنين كارى با اين شيوه پرداخت هيچ بارى ازمنطق ندارد و اين كار مى توانست در دوره حيات يك خانواده هم انجام شود. كتاب مثلا،برادرم با ترجمه محمود حسينى زاد سال ۱۳۸۷در شمارگان۱۶۵۰ نسخه و قيمت ۲۲۰۰تومان توسط نشر افق عرضه شده است.
پنجشنبه 7 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایران اسپورت]

[مشاهده در: www.iransport.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 158]