واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: محیط تربیتی حضرت زینب علیهاالسلام

زنی كه نمیخواهد در حماقت و جهل زندگی كند و تسلیم دنیاپرستان شود، چگونه زیستن را از كجا و چه كسی بیاموزد؟ در این دنیای پرتلاطم مادی و زرق و برقهای پرجاذبه و فریبنده كه ممكن است هر دینداری را به سوی خود بكشاند آیا راهی برای خود ساختن و صحیح زیستن وجود دارد؟ آیا در مذهب و فرهنگ ما زن میتواند بینشی اصیل، مستقل و مناسب با طبیعت فطری خود داشته باشد، تا بازیچه مغرضان، استعمارگران و هوسرانان دنیای مادی نشود؟ برای به دست آوردن پاسخ باید به سراغ قرآن و تاریخ اسلام رفت. قرآن كریم زنانی را معرفی میكند كه به خودسازی و زندگی پاكیزه دست یافتهاند مانند آسیه (همسر فرعون) و مریم مادر مسیح. در تاریخ اسلام نیز افرادی این راه را پیموده و به ما آموختهاند كه چگونه باشیم و چگونه زندگی كنیم. آنها زندگان تاریخاند. از روایات و اخبار استفاده میشود كه بخشی از علوم بانو زینب سلام الله علیها از جانب پروردگار به او افاضه شده بود. امام سجاد(علیهالسلام) در خطابی به عمهاش زینب فرموده است: «انتَ بِحمداللهِ عالمةٌ غیرَ مُعلمه و فهمه غیرَ مُفهمه»؛ تو بحمدالله دانشمندی معلم ندیده هستی و دارای درك و فهمی هستی كه ذاتی تو است. در این مقاله به برخی از صفات یكی از آن بانوان، حضرت زینب سلام الله علیها اشاره میكنیم و گوشههایی از زندگی درخشان آن بانو را به نظاره مینشینیم. محیط تربیتی، خانه علی علیهالسلام اولین محیط تربیتی هر انسان خانه اوست. خانواده زینب؛ پدر و مادر او نمونههای كامل انسانیت هستند؛ علی(علیهالسلام) تا زمانی كه زنده بود ذرهای غیر از حلال نخورد و برای غذای خود به نان جو خشكی همراه با شیر اكتفا میكرد. آخرت را بر آسایش و راحتی زندگانی دنیا ترجیح میداد و اگر در مقابل دو كار الهی قرار میگرفت كار سختتر را انتخاب میكرد. خود آب از چاه میكشید و هیزم برای آتش میآورد. حضرت علی (علیهالسلام) همیشه خوشرو و متبسم، متواضع و فروتن بود. بسیار ساده مانند بردگان مینشست و غذا میخورد. در عبادت بینظیر بود. در هر شبانهروز ای بسا هزار ركعت نماز میخواند. كانون خانوادهاش سراسر ایثار، محبت و تعاون بود. همسرش «عبدالله بن جعفر» از نیكان زمان و ثروتمندان آن عصر بود و در جود و بخشش مشهور به «ابوالمساكین» است. با این حال زینب سلام الله علیها برای خود هیچ اندوختهای نداشت و با دست خالی به كربلا به اسارت رفت و بازگشت. امام سجاد(علیهالسلام) فرمود: «زینب سلام الله علیها در زندگانی خود برای آیندهاش هیچ چیز ذخیره نكرد.» مادر زینب یعنی فاطمه زهرا (علیهاالسلام) نیز الگوی فضایل و در تربیت فرزندانش بسیار كوشا بود. تمام كارهای خانه را خود انجام میداد. گندم آرد میكرد و آرد را خمیر مینمود و نان میپخت و لباس وصله میزد. شبهای جمعه تا صبح در حالت ركوع و سجده به سر میبرد و جز برای دیگران برای خود هیچ دعا نمیكرد. در اثر كار زیاد بدنش رنجور شد، تا آنجا كه علی(علیهالسلام) فرمود: در پی آب كشیدن از چاه اثر آن بر سینه زهرا باقی ماند و در اثر آرد كردن با آسیاب، دستهایش پینه بست و در اثر نظافت و پخت و پز لباسش پیوسته گردآلود بود. در سخن گفتن از راستگوترین افراد بود. این خانواده بهترین الگو برای احترام متقابل نسبت به یكدیگر است، احترام به همسر یكی از اصول زندگی خانه آنهاست، علی(علیهالسلام) میفرماید: «به خدا قسم من هیچ زمان فاطمه را خشمناك نكردم و او را بر كاری اجبار ننمودم تا این كه از دنیا رحلت كرد و همچنین هیچگاه فاطمه مرا خشمناك نكرد و از من نافرمانی ننمود و هر وقتبه او نگاه میكردم غمها از وجودم رخت برمیبست.» انفاق این خانواده سرمشق زندگی همگان است، زیرا پناهگاه یتیمان، فقیران و بردگان بوده و از كوچك تا بزرگ ایشان حتی غذای خود را برای خدا از خویش دریغ میداشتند و به نیازمند میدادند. (آیات 7 تا 11 سوره «هل اتی» بیان كننده روحیه جود و بخشش این خانواده است.) حضرت زینب علیهاالسلام در خطبههای خود نشان داده كه به معارف قرآن كاملا آشنا بوده است. اگر كسی به آیات قرآن معرفتی جامع نداشته باشد چگونه میتواند هر آیهای را برای استدلال مخصوص به گونهای كه دشمن را محكوم كند، به كار برد. فرزندان این خانواده كه از جمله آنها «زینب» است، از مكارم اخلاق این پدر و مادر بهرهها گرفتهاند؛ در دانش، زهد، صبر، عفت، حضور در صحنههای سیاسی. از روایات و اخبار استفاده میشود كه بخشی از علوم بانو زینب سلام الله علیها از جانب پروردگار به او افاضه شده بود. زینب در چنین خانواده و محیطی بزرگ شد. او نزد بهترین آموزگاران بشریت تربیت یافت. دانشی از سوی خدا از روایات و اخبار استفاده میشود كه بخشی از علوم بانو زینب سلام الله علیها از جانب پروردگار به او افاضه شده بود. امام سجاد(علیهالسلام) در خطابی به عمهاش زینب فرموده است: «انتَ بِحمداللهِ عالمةٌ غیرَ مُعلمه و فهمه غیرَ مُفهمه»؛ تو بحمدالله دانشمندی معلم ندیده هستی و دارای درك و فهمی هستی كه ذاتی تو است.

او «مفسر قرآن» بوده است و در ایامی كه علی (علیهالسلام) در كوفه حضور داشت این بانوی بزرگ مجلسی در منزل خود داشته و برای زنان تفسیر قرآن بیان میفرموده است. در یكی از روزها بیان تفسیر «كهیعص» را میفرمود. در آن میان امیرمؤمنان (علیهالسلام) وارد شد و فرمود: ای نور دیده! شنیدم كه تفسیر كهیعص را برای زنان بیان مینمودی. عرض كرد: بلی فدایت شوم! فرمود: ای نور دیده! این رمزی است در مصیبتی كه پس از این بر شما عترت پیغمبر، وارد میشود پس برخی از آن مصایب را برایش برشمرد تا جایی كه گریه آن مظلومه بلند شد. گواه دیگر بر دانش انبوه آن بانو خطبههایی است كه در كوفه و شام ایراد كرده است و دانشمندان زیادی آنها را ترجمه و شرح كردهاند. این خطبهها نشاندهنده تسلط علمی آن بانو در علوم اسلامی به ویژه قرآن كریم بوده است. آیاتی كه او در این خطبهها مطرح كرده است جواب دهنده شبهات بسیاری در زمینههای اعتقادی و غیر آن است. حضرت زینب علیهاالسلام در خطبههای خود نشان داده كه به معارف قرآن كاملا آشنا بوده است. اگر كسی به آیات قرآن معرفتی جامع نداشته باشد چگونه میتواند هر آیهای را برای استدلال مخصوص به گونهای كه دشمن را محكوم كند، به كار برد. از آنجا كه امام حسین علیهالسلام، از عبادتهای خواهرش زینب كاملا مطلع بود میدانست كه او نزد پروردگار خود مقام استجابت دعا دارد در آخرین وداع به وی میفرماید: «یا اختاهُ لا تَنسینی فِی نافلةِ اللیل»؛ ای خواهرم! مرا در نمازهای شبت فراموش نكن. آری، تنها غواص ماهر دریای قرآن و حقایق آن میتواند حامل پیام امامت ودیعهدار اسرار الهی باشد. او در زمان بیماری امام سجاد (علیهالسلام) از جانب امام حسین(علیهالسلام) نیابت خاصی برای مراجعات و رفع مشكلات مذهبی مردم داشته است و مردم نیز در امور حلال و حرام به زینب سلام الله علیها مراجعه میكردند تا زمانی كه امام سجاد (علیهالسلام) از بیماری شفا پیداكرد. شاهد دیگر بر مقام علمی او روایاتی است كه آن محدثه نقل كرده است، از جمله آنها، خطبه مادرش فاطمه(علیهاالسلام) در مسجد مدینه است. و حدیث «ام ایمن» پیرامون حوادثی كه در آینده در كربلا به وقوع خواهد پیوست. در محضر خدا چنانكه نوشتهاند آن بانوی پاك در همه عمر هیچگاه نمازهای نافله را ترك نكرده است. امام سجاد علیهالسلام فرمود: «عمهام زینب در مسیر كوفه تا شام نمازهای واجب و مستحب را به جا میآورد و در بعضی جاها به علت گرسنگی و تشنگی زیاد نمازش را نشسته میخواند.» از آنجا كه امام حسین(علیهالسلام)، از عبادتهای خواهرش زینب كاملا مطلع بود میدانست كه او نزد پروردگار خود مقام استجابت دعا دارد در آخرین وداع به وی میفرماید: «یا اختاهُ لا تَنسینی فِی نافلةِ اللیل»؛ ای خواهرم! مرا در نمازهای شبت فراموش نكن. مراتب عرفانی حضرت زینب علیهاالسلام با مقام امامت چندان فاصلهای ندارد. او مانند مادرش زهرا چنان در عبادت كوشا بود كه پاهای مباركش متورم شد. مراتب عرفانی حضرت زینب علیهاالسلام با مقام امامت چندان فاصلهای ندارد. او مانند مادرش زهرا چنان در عبادت كوشا بود كه پاهای مباركش متورم شد. نشان داد كه تفاوتی بین زن و مرد برای رسیدن به عبودیت پروردگار نیست و ملاك و امتیاز انسان نزد خداوند مذكر و مؤنث بودن نیست. قرآن میفرماید:« مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاةً طَیِّبَةً وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ یَعْمَلُونَ»(نحل/97)؛ هر كس عمل صالحی انجام دهد - مرد باشد یا زن - در صورتی كه ایمان داشته باشد ما حتما به او زندگی پاكیزه روزی گردانیم و بهتر از آنچه عمل كردهاند به آنها پاداش میدهیم. در آیینه زهد زاهد آن فقیری نیست كه به دلیل ناتوانی خویش دنیا را نخواهد بلكه كسی است كه با وجود ثروت و امكانات، به زر و زیور دنیا دلبسته نباشد. زینب پاك در دامن مادری تربیت شد كه پوست گوسفند، فرش خانهاش بود و پدر بزرگوارش بارها كفش خود را پینه میزد و در زمان خلافت هرگز دو خورشت یكجا مصرف نكرد.زنی كه نمیخواهد در حماقت و جهل زندگی كند و تسلیم دنیاپرستان شود، چگونه زیستن را از كجا و چه كسی بیاموزد؟ در این دنیای پرتلاطم مادی و زرق و برقهای پرجاذبه و فریبنده كه ممكن است هر دینداری را به سوی خود بكشاند آیا راهی برای خود ساختن و صحیح زیستن وجود دارد؟ همسرش «عبدالله بن جعفر» از نیكان زمان و ثروتمندان آن عصر بود و در جود و بخشش مشهور به «ابوالمساكین» است. با این حال زینب سلام الله علیها برای خود هیچ اندوختهای نداشت و با دست خالی به كربلا به اسارت رفت و بازگشت. امام سجاد(علیهالسلام) فرمود: «زینب سلام الله علیها در زندگانی خود برای آیندهاش هیچ چیز ذخیره نكرد.» او هجرت و شركت در حماسه كربلا و اسارت را بر ماندن در مدینه و زندگی در كنار شوهر و داشتن كنیزان و غلامان ترجیح داد و فریفته خوشی چند روزه دنیا نشد و نام خود را در كنار امام حسین(علیهالسلام) ثبت كرد، آگاهی داشتن آن بانو از حوادث كربلا، شهادت برادرش و اسارت خود، بر عظمت این زهد میافزاید. وی دو فرزند خود را نیز به كربلا برد و آنها به شهادت رسیدند. با این كه علاقه مادر نسبت به فرزند امری ذاتی و فطری است وقتی كه آن دو به شهادت رسیدند برای این كه در صبر و ایمان او خللی پیدا نشود برای دیدن دو فرزند شهیدش از خیمهها بیرون نیامد. او به زنان مسلمان آموخت به جای نظاره و تقلید زندگی دیگران و توجه به زیورهای دنیا و دل بستن به آنها باید دنیا را وسیله رسیدن به آخرت دانست و زخارف دنیا انسان را ابدی نمیكند و آنچه به انسان حیات جاوید میبخشد تكیه به معنویت است. منبع:مجله ماهنامه كوثر، شماره 6 ، حسین علوی مهر . پیوند به:زینت پدر؛ زینب استحضرت زینب علیهاالسلام در مقام تسلیم و رضاروایات نقل شده از زینب کبری علیهاالسلام
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 605]