محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1844634998
رزم آرایی که شاه از او می ترسید
واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: سیاست > چهره ها - حسین آبادیان سرلشکر حاجیعلی رزم آراء یکی از معدود چهره های نظامی صاحب نام دوره سلطنت رضاشاه تا دهه بیست شمسی است. ظاهراً او نخستین فرد نظامی است که نقشه های سازمان جغرافیائی ارتش را ترسیم کرد و نیز او از معدود افسرانی بود که هم یک فرمانده نظامی و هم یک سیاستمدار به شمار می آمد. نام رزم آراء با چند حادثه ریز و درشت در هم تنیده است، به واقع نام او با بحث سرکوب فرقه دمکرات آذربایجان بر سر زبانها افتاد. اما پیش از همه باید گفت در دهه بیست دو تن از فرماندهان نظامی بیش از همه مشهور بودند: سرلشگر رزم آراء و سرلشگر حسن ارفع. برای فهم تحولات دهه بیست شمسی باید به اختلافات بین این دو توجه داشت، ارفع بیش از رزم آراء مورد حمایت دربار بود و او بنیادگذار احزاب به ظاهر فاشیست مثل حزب آریا به شمار می آمد. در طول دهه بیست شمسی فرماندهی ستاد ارتش بین این دو تن دست به دست می شد، گاهی این و گاهی آن یکی به این منصب دست می یافتند. رزم آراء افسری بود تحصیل کرده که به نوعی اصلاحات در ارتش و دستگاه سیاسی کشور باور داشت، توجه داشته باشیم خسرو روزبه افسر توپخانه در دوره ریاست رزم آراء بر ستاد ارتش بود که کتاب اطاعت کورکورانه را نوشت، به واقع می توان گفت این کتاب به نحوی علیه سرلشگر ارفع نگاشته شده است. به رزم آراء اتهام میزدند با تشکیلات حزب توده مرتبط است، حتی فرار زندانیان توده ای از زندان به سال 1329 را به پای او نوشتند، با توجه به اینکه روزبه به ظاهر از نزدیکان رزم آراء بود، این شایعه و این اتهام بیشتر به او می چسبید. فرار زندانیان توده ای زمانی صورت گرفت که رزم آراء به نخست وزیری دست یافته بود، به واقع این عملیات زمانی صورت گرفت که رزم آراء از حمایت امریکا و انگلیس برای پیشبرد برنامه هایش در نیمه دوم دوره نخست وزیری اش ناامید شده بود و گفته می شد او برای اینکه قدرتهای غربی را از امکان نزدیکی ایران به شوروی بترساند، در کنار یک رشته اقدامات دیگر به فرار زندانیان توده ای هم کمک کرد. با تمام این اوصاف نام رزم آراء زمانی بر سر زبانها افتاد که قوام السلطنه نخست وزیر کشور بود و توانست برخی اختلافات را با شوروی به نحوی مسالمت آمیز حل و فصل نماید، به گونه ای که قوای اشغالگر شوروی بدون کوچکترین درگیری با نیروهای نظامی ایران و بدون کشمکش مهمی با دولت مرکزی، حمایت خود را از فرقه دمکرات آذربایجان برداشتند و برای مشارکت در سهام نفت شمال ایران یکی از مهمترین متحدان خود را رها ساختند. آن زمان رزم آراء به عنوان رئیس ستاد ارتش فرماندهی عملیات حمله علیه بقایای فرقه را عهده دار بود. از همان زمان حس حسادت شاه، هم علیه قوام تحریک شد و هم علیه رزم آراء، زیرا شاه دوست می داشت مردم شخص او را قهرمان به اصطلاح نجات آذربایجان بدانند. از این به بعد شاه از رقابتهای نهان و آشکار افسرانی مثل ارفع برای به هم زدن موازنه قوا در ارتش به نفع خود بهره برداری می کرد و به نوعی رزم آراء را تضعیف مینمود. اهمیت قضیه زمانی آشکار می شود که بدانیم ارفع در رکن دو ارتش یعنی اداره ضداطلاعات ارتش همکاران زیادی داشت و این گروه با برخی از رهبران احزاب سیاسی مثل دکتر مظفر بقائی، روزنامه نگاران و نمایندگان مجلس و مسئول اطلاعاتی دربار یعنی حسین خطیبی ارتباطی سازمان یافته داشتند. اما دشمنی ها علیه رزم آراء وقتی شدت یافت که او با حمایت امریکا و انگلیس به نخست وزیری ایران در سال 1329 دست یافت. نخست وزیری او البته امری شگفت انگیز تلقی شد، زیرا رزم آراء مردی نظامی بود و تا آن زمان سابقه نداشت یک نظامی پست نخست وزیری را به دست گیرد؛ حتی در زمان رضاشاه هم با اینکه بسیاری از مناصب اداری و سیاسی به دست نظامیان اداره میشد، اما پست نخست وزیری هرگز به آنها داده نشد. حمایتهای امریکا و انگلیس از نخست وزیری رزم آراء شاه را نگران کرده بود، او تصور میکرد قدرتهای بزرگ سرمایه داری برای آینده سلطنت او برنامه ای دارند که میخواهند به دست امثال رزم آراء اجرا نمایند. اما واقعیت این بود که رزم آراء برای مهارکردن موج خواسته های مردم برای ملی شدن نفت به منصب نخست وزیری رسیده بود، او میخواست طرح امریکائیها را برای تقسیم سود خالص ناشی از درآمد نفت به صورت 50-50 اجرا کند، طرحی که تا قبل از این انگلیسیها به شدت با آن مخالفت میکردند. دو شعار کلیدی جنبش ملی مردم ایران برای امریکائیها خطرناک جلوه میکرد، شخص ترومن هم بارها اشاره کرده بود مفهوم این دو شعار کلیدی را درک نمیکند: 1. طرح ملی شدن نفت و 2. طرح سیاست موازنه منفی که از سوی دکتر محمد مصدق مطرح شده بود. ترومن می گفت اگر اصل ملی شدن نفت در ایران انجام شود، کلیه قراردادهای نفتی امریکا را با کشورهای نفت خیز از جمله ونزوئلا و عربستان سعودی با مخاطره مواجه خواهد کرد، ضمن اینکه ادامه تسلط بلامنازع شرکت نفت انگلیس و ایران که به شکلی وحشیانه دولت و ملت ایران را استثمار میکرد، غیرقابل تحمل شناخته میشد. دیگر اینکه ترومن بارها گفته بود منظور رهبران جنبش ملی ایران از مفهوم سیاست موازنه منفی را درک نمی کند، زیرا به نظر او دولت های جهان از دو حال خارج نیستند: یا با امریکا و متحدان این کشور هستند و یا علیه این کشور و متحدانش که در اینصورت سیاست همسوئی با شوروی را در پیش گرفته اند. نخست وزیری رزم آراء در حقیقت گامی بلند به منظور برقرار کردن تعادل بین شعارهای جنبش ملی شدن صنعت نفت و تقاضاهای شرکت نفت انگلیس و ایران محسوب می شد که هیچ گونه تغییر قابل توجهی را در مفاد و مواد قرارداد دارسی نمی پذیرفت. در حقیقت انگلیس هم از سر ناچاری به نخست وزیری رزم آراء تن داده بود، انگلیسیها وقتی توانستند وخامت اوضاع را درک کنند که متوجه شدند حتی دولت مورد اعتماد آنها یعنی دولت رجبعلی منصور هم نتوانست مرهمی بر آلام شرکت نفت بگذارد، منصور همان کسی است که اطلاعات محرمانه ارتش ایران را در اختیار انگلیسیها قرار داد و به واقع باعث شد متفقین کشور را در شهریور 1320 اشغال نمایند. اما رزم آراء موقعی بسیار نامناسب به نخست وزیری منصوب شد، مردم شعار ملی شدن نفت می دادند و رهبران هم پشت سر مردم راه افتاده بودند، بنابراین امکان هیچ گونه عقب نشینی نبود. شعار تنصیف عواید نفتی به صورت پنجاه پنجاه هم گامی به عقب محسوب می شد، رهبران نهضت ملی به چیزی کمتر از ملی شدن نفت رضایت نمی دادند، اما واقعیت این است که معلوم نبود مقصود از ملی شدن نفت چیست؟ واقعیت دیگر این است که رزم آراء نتوانست برنامه های خود را پیش برد، نیز او قادر نبود اعتماد امریکا و انگلیس را کاملاً به سوی خود جلب کند. این است که دست به اقداماتی جالب توجه زد: نخست اینکه تلاش کرد اختلافات دولتهای ایران را با شوروی برطرف نماید، در همین زمان بود که زندانیان توده ای با کمک افسری جوان به نام ستوان رفعت محمدزاده گریختند و این فرار را به نام رزم آراء ثبت کردند. دیگر اینکه رزم آراء نتوانست وامی بیست میلیون دلاری از امریکا دریافت کند، پس برای اینکه طرف غربی را به منظور دریافت سریعتر وام بترساند، مناسبات خود را با اتحاد شوروی بهبود بخشید. رزم آراء مهمترین گام را زمانی برداشت که در روز چهاردهم اسفند سال 1319 در مجلس شانزدهم حاضر شد و گفت چگونه می توان نفت را ملی کرد بدون اینکه کارشناس و پول لازم را برای اینکار فراهم نمود؟ او گفت بهتر است ابتدا به طرح تنصیف عواید نفتی تن داد تا مقداری پول پس انداز شود و با آن بتوان کارشناس تربیت کرد و هزینه های لازم را برای طرح ملی شدن نفت فراهم نمود. اینجا بود که سفیر کبیر انگلیس به شدت از او انتقاد کرد، امریکا هم از رفتار رزم آراء رنجیده خاطر شد، زیرا سیاست او در قبال شوروی غیرقابل قبول شناخته می شد. از سوئی رزم آراء مورد خصومت شاه بود، شاه می ترسید رزم آراء سلطنت او را مضمحل سازد. بعلاوه طیف افسران تحت فرماندهی ارفع و البته رکن دو ارتش و سیاستمدارانی مثل بقائی هم به دنبال تسویه حساب با او بودند، آنها که به شدت به شاه وفادار بودند تصور می کردند رزم آراء نقشه هائی برای تغییر سلطنت در سر می پروراند. اما رهبران جبهه ملی هم با رزم آراء میانه بسیار بدی داشتند، آنها او را سدی در برابر شعار ملی شدن نفت تلقی میکردند. امریکا از اینکه او روابط خارجی را با شوروی بهبود بخشیده بود، رنجیده خاطر بودند و انگلیسی ها از این نگران بودند که رزم آراء اصل ملی شدن نفت را با شرایط بحران اقتصادی و فقدان کارشناس نفتی و کمبود نقدینگی برای اجرای آن طرح، رد نکرده بلکه امکان تحقق آن را مورد پرسش قرار داده بود. فدائیان اسلام هم البته با رزم آراء مناسباتی خصمانه داشتند، از این حیث که او را عامل امریکا و انگلیس می دانستند. همه این عوامل دست به دست هم دادند و باعث شدند روز شانزدهم اسفند 1329 او به ضرب گلوله از پای درآید، تصدی نخست وزیری توسط رزم آراء در شرایط بسیار نامناسب سیاسی و نیز التهاب ناشی از شعار ملی شدن صنعت نفت، عمر دولت او را مستعجل کرد، لیکن این دوره کوتاه برای محققین و مورخان سرشار از نکته هاست و البته پیداست که تاریخ واقعی این مقطع زمانی هنوز نانوشته باقی مانده است. دانشیار دانشکده تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) /30118
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 480]
-
گوناگون
پربازدیدترینها