واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: كودكان و ارزش های اخلاقی و معنوی مكاتب الهی
نیاز به خلاقیت و احساس شخصیت اگر بتوانیم روح آفرینندگی را كه با كوشش كودك برای ادراك دنیای پیرامونش آغاز به رشد می كند ، محافظت كنیم و كودك را در ابراز احساساتش آزاد بگذاریم ، او را یاری كرده ایم تا انسانی آفریننده و سازنده بار آید .به عنوان مثال ، والدین باید برای برداشتن اشیاء كودك ، از او اجازه بگیرند . مانند موقعی كه می خواهند روزنامه شخصی بزرگسالی را طلب نمایند . در این برخورد ، طفل حس تملك نسبت به اشیاء و دادن و پس گرفتن را می آموزد . احساس مال من به كودك شخصیت می دهد و ارزش هایی نو در زندگی او به وجود می آورد كه یكی از آنها آفرینندگی و خلاقیت است .برای كودك ، یادگیری هر چیز برای نخستین بار و تجربه چیزی كه در گذشته سابقه نداشته است در حكم آفریدن و خلق چیزی نو است . در مراحل یادگیری ، باید كودك را آزاد گذاشت كه خود از معانی كوچك و ناچیز استفاده كرده و به كلیات پی ببرد . به هرحال نباید در تعلیم افراط كرد .از امام صادق (ع) نقل شده است كه فرزند خود را تا هفت سال رها كن تا بازی كند .كودك باید آزاد باشد كه با اسباب بازی دلخواهش بازی كند . زیرا این امر باعث رشد استعداد و ابتكار عمل كودك و سبب ایجاد نوعی تكریم شخصیت در اومی شود و از آنجایی كه كودك علاقه ی شدیدی به بازی كردن دارد ، آزاد گذاشتن او موجب رضایت خاطرش می شود .پدر و مادر نباید با بی اعتنایی خود سد راه آفرینندگی كودكان گردند . پرسش های كودكان پایان ناپذیر است و هر پرسشـی را بارها تكرار می كنند و گاهی والدین را به ستوه می آورند . باید كود ك را آزاد گذاشت تا خود یاری بخواهد . كودكی كه طلب كمك می كند به نیروی خود اطمینان دارد . او فقط كسی را می خواهد تا در جزئیات ، او را كمك كند . نیاز به رقابت از ویژگی های رقابت آن است كه فرد حس برتری جویی دارد و می خواهد مقامی بالاتر از دیگران داشته باشد. این ویژگی در كودكان از ابتدا به این شكل ظاهر می شود كه اسباب بازی و آنچه كه به خودشان تعلق دارد را از مال دیگران بهتر می دانند.آموزش بسیار جالبی در مورد فهم برخوردهای كودكان و نوجوانان در متون اسلامی وجود دارد . از گفتاری از پیامبر اكرم ( ص ) چنین بر می آید كه نشاط زیاد همراه با قدرت نمایی و گاه سركشی در كودكان مایه فزونی عقل آنها در بزرگی است. ( نهج الفصاحه ، ص 410 )فطرت انسان خواهان كمال و فضیلت است . اسلام در تربیت كودك و دعوت او به سوی كمال و فضیلت و برتر شدن هیچ گاه به تنبیه و زور متوسل نمی شود ؛ بلكه در كسب هنر و كمال توصیه می كند تا بین كودكان رقابت ایجاد شود و كسانی كه تلاش بیشتری دارند و هنر خود را بهتر آشكار می كنند ، مورد لطف و محبت قرار گیرند . نیاز به دوستی و رفاقت در پایان سال سوم یا چهارم ، همكاری میان كودكان افزایش می یابد . كودكان هر چه بیشتر با كودكان دیگر تماس داشته باشند و با آنان بازی كنند ، زودتر راه همكاری را فرا می گیرند . رفاقت در روح همكاری میان كودكــــــــان در دوره نونهالی تأثیر زیادی می گذارد . بنابراین هرچه رفاقت مستحكم تر باشد ، همكاری و مشاركت بیشتر می شود .بچه ها از حدود پانزده تا شانزده سالگی به بعد اغلب ناخود آگاهانه ، تصاویر ذهنی والدین را ، به علت تشدید غرایز طرد می كنند یا به دلیل تفاوت و تضاد در ارزشها ، آگاهانه در برابر خانواده می ایستند .نوجوان در این مسیر به راه حل هایی متوسل می شود . این راه حل ها بیشتر به شكلِ یافتن جانشین برای والدین بروز می كند و آن دوستی به همگنان است . دوستی با كسی كه با همان شكست ها و تردیدها ، طغیان ها ، اشتیاق ها و علاقه ها و همان تشویش ها رو به رو است و نهایتاً همانند سازی با كسی كه انسان ، خود را در او می یابد .از حدود یازده سالگی به بعد ، این دوستی ها محكمتر و به خصوص جنبه انتخابی آنها بیشتر می شود ؛ یعنی كودك به گزینش دوستانش می پردازد . این مسئله بخصوص در دوره بلوغ است كه ریشه عمیقتری می یابد و با شور و هیجان توأم می شود . داشتن دوست برای نوجوان نشانه ی ، اعتماد به نفس است . به همین دلیل در صورت گسستن پیوند دوستی ، شخص نسبت به ارزش های وجود خود دچار شك می شود . در واقع دوستی در آغاز نوجوانی همچون آینه ای ، تصویر اطمینان بخش فرد را به او باز می گرداند .به لحاظ تأثیر زیاد دوست و همنشین ، در اسلام مصاحبت و رفاقت با افراد ناشایست نهی شده و به ایجاد روابط دوستی با افراد صاحبِ كمال و معرفت سفارش شده است . تأثیر مثبت یا منفی دوستی ، بخصوص اگر به مدت طولانی باشد تا آنجاست كــــــه می تواند كیش و مسلك را تغییر دهد . از رسول گرامی اسلام ( ص) نقل شده است : "انسان به دین و مسلك دوست و همراهان خویش است " ( وسائل ، ج 8 ص 430 )هنگامی كه دوستی فرزندان با سنن و آداب خانواده هماهنگی ندارد نگرانی والدین را بر می انگیزد . در این گونه موارد معمولا ً پدر و مادر برای گسستن دوستی مداخله می كنند . اما این دخالت ها اغلب نابجایند و نه تنها نتیجه معكوس می دهند ، بلكه هیزم بیشتری به آتش شعله ور شده می رسانند . در این گونه موارد بهتر است والدین اجازه دهند تا دوستی ها خود به خود خاموش شوند. زیرا هر چند هم كه تند و آتشین باشند به دلیل همین تندی و شدت ، دوام چندانی نخواهند داشت . نوجوان بسیار زود متأثر می شود و به غلیان می آید . اما این غلیان ها با همان سرعت نیزفرو می نشیند . رفتار علمی والدین و ارتباط آنان با مشاورین ، می تواند در این گونه موارد ، مفید و مؤثر واقع شود .نتیجه برخوردهای غیر علمی و احساسی به خیر و صلاح نیست . پیامبر ( ص ) می فرماید : " هر كس بر اساس علم رفتار نكند ، فسادی كه ایجاد می كند بیش از اصلاح اوست ." ( تحف العقول ص 46 )
نیاز پی بردن به ارزشهای اخلاقی و معنوی و داشتن فلسفه زندگی بسیاری از نوجوانان می كوشند برای داشتن زندگی بهتر دارای روش منطقی یا یك فلسفه عملی باشند . فطرت بشر به گونه ای است كه همواره به دنبال ارزشهای اخلاقی و معنوی است . در هیچ كدام از مكتب های گوناگون دنیا مانند مكتب های الهی و دینی به ارزش های اخلاقی و معنوی اهمیت داده نشده است . در قرآن آمده است كه بهترین بندگان خدا كسانی هستند كه همه ی سخن ها را بشنوند و از میان آنها بهترین را انتخاب نمایند . همین سخن نشانه ی كاملتر بودن مكتب الهی است . از طرفی دیگر در اسلام همه فطرت ها ، خدایی معرفی گردیده است : فطرةالله التی فطر الناس علیــها ( آیه 30 سوره روم ) .اریك فروم ( روانشناس ) ، نیاز به یك نظام اعتقادی را جزء ذاتی انسان می داند . او می گوید : نیاز به دین یعنی نیاز به یك الگـــــــوی جهت گیری و مرجعی برای اعتقاد و ایمان ، هیچ كس را نمی توان یافت كه فاقد این نیاز باشد . تمایلات انسان را نهایتی نیست و فردی كه بر محور توحید و مدار ارتباط با خدا حركت نمی نماید پیوسته در صدد جوابگوئی به این خواسته ها می باشد . در حالی كه عملاً نمی توان تمام تمایلات را جامه عمل پوشید و چنین فردی با وجود وسعت نعمات الهی پیوسته خود را در تنگی احساس می نماید .برعكس ، فردی كه به خدا توجه دارد از اطمینان خاطر بهره مند است و با پذیرش روش قناعت در امور خود ، زندگی راحـــــت و بی دغدغه ای را ادامه می دهد . حركت مستقیم تكاملی آن قدر مورد تأكید مكتب ماست كه در هر روز حداقل ده بار در ضمن نمازهای روزانه ، هر فرد مسلمان باید از خداوند درخواست نماید كه راه مستقیم را در هر مورد به او نشان دهد و او را بر این راه پایدار بدارد .اهدنا الصراط المستقیم . صراط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم و لا الضالین( آیات 6 و 7 سوره فاتحه )از دیگر ارزشهای اخلاقی و معنوی ، انجام ندادن گناه چه بزرگ و چه كوچك است. در قرآن كریم به انجام ندادن گناهانی مانند شرك به خدا ، آزردن پدر و مادر ، كشتن فرد بی گناه ، شهادت دروغ ، شكستن پیمان های الهی مانند عهد نذر و قسم تأكید شده است . در آیه 31 سوره ی نساء ( 4 ) آمده است كه اگر از گناهان كبیره ای كه از آن نهی شده اید اجتناب نمایید ، بدی های شما را می پوشانیم و شما را در جای با منزلتی وارد می نماییم .
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 619]