واضح آرشیو وب فارسی:تابناک: هدف نخست وزیر ترکیه از سفر به ایران چیست؟
با توجه به تحولات اخیر میدانی در سوریه و تحرکات همزمان و هماهنگ اخیر عربستان و ترکیه برای مداخله در سوریه، خبر تصمیم نخست وزیر ترکیه برای سفر به تهران برای بسیاری غیرمنتظره بود. با این حال، پرداختن به چرایی و دلایل این سفر غیرمنتظره نخست وزیر ترکیه به تهران ضروری به نظر می رسد.
کد خبر: ۵۷۲۴۰۳
تاریخ انتشار: ۱۴ اسفند ۱۳۹۴ - ۱۷:۵۴ - 04 March 2016
روز چهارشنبه 12 اسفند دفتر نخست وزیر ترکیه خبری را منتشر کرد که تنها برای دیپلمات ها و مقامات رده بالای این دو کشور غیر منتظره نبود. بنابر اعلام دفتر نخستوزیر ترکیه، داوداوغلو در روزهای جمعه و شنبه 4 و 5 مارس (14 و 15 اسفند) در راس هیئتی اقتصادی و سیاسی به ایران خواهد آمد.
به گزارش «تابناک»، با توجه به تحولات اخیر میدانی در سوریه و تحرکات همزمان و هماهنگ اخیر عربستان و ترکیه برای مداخله در سوریه، این خبر برای بسیاری غیرمنتظره بود. با این حال، پرداختن به چرایی و دلایل این سفر غیرمنتظره نخست وزیر ترکیه به تهران ضروری به نظر می رسد. پاسخ به چرایی سفر نخست وزیر ترکیه به تهران را باید در دو سطح اقتصادی و سیاسی-امنیتی ارزیابی کرد.
اهداف اقتصادی
در این سفر قرار است وزرای اقتصاد، گمرک و تجارت، انرژی، حمل و نقل و ارتباطات و توسعه، کارشناسان و مسئولان دولتی و شماری از نمایندگان اصحاب رسانه ای مهم ترکیه، داوداوغلو را همراهی کنند. با مشاهده ترکیب هیئت ترک، اهداف اقتصادی سفر برجسته می شود.
پس از حصول و اجرایی شدن توافق هسته ای و اعلام برداشته شدن تحریم های بین المللی و پس از حضور هیئت های تجاری از کشورهای مختلف دنیا، این اولین سفر یک هیئت بلندمرتبه اقتصادی سیاسی ترکیه به ایران است. پیش از هر چیز لازم است نگاهی به حجم مبادلات میان این دو کشور در چندین سال اخیر بپردازیم.
در حالی که اشتهای کشورهای جهان برای استفاده از فرصتهای تجاریِ ایجادشده در ایران پس از رفع تحریمهای اقتصادی افزایش یافته است، ترکیه به دلیل سیاست خارجیاش نتوانست حتی از قراردادهای تجاری خاصی که از پیش با ایران داشت، بهره مند شود. یک توافقنامه ترجیحی، محصول مذاکراتی بود که یک دهه به طول انجامید و از تاریخ یکم ژانویه ۲۰۱۵ رسماً اجرایی شد.
در این توافق، تعرفههای گمرکی ۱۴۰ محصول ترک و ۱۲۵ محصول ایرانی با هدف تجارت دوجانبه به ارزش ۳۵ میلیارد دلار تا پایان آن سال، کاهش یافت. روزی که توافق مذکور اجرایی شد، نیهات زیبکجی، وزیر اقتصاد وقت ترکیه، آن را «آغازی بسیار مهم برای تجارت، دوستی و همکاری سیاسی و اقتصادی میان ترکیه و ایران» خواند.
اما دیری نپایید که خوشبینی ها در روابط تجاری میان تهران-آنکارا خاتمه پیدا کرد و ناامیدی جای آن را گرفت. به طوری که، حجم مبادلات تجاری دوجانبه در پایان سال ۲۰۱۵ تنها 9.7 میلیارد دلار بود و نه تنها به هدف نزدیک نشد، بلکه از آمار 13.7 میلیون دلاریِ سال ۲۰۱۴ نیز پایینتر بود. واردات ترکیه از ایران ۳۸ درصد کاهش یافت و به 6.1 میلیارد دلار در سال ۲۰۱۵ رسید و صادراتش به ایران نیز با کاهشی 5.7 درصدی، رقم 3.66 میلیارد دلار را تجربه کرد.
با توجه به این که ترکیه ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از ایران خریده، کاهش صادرات نشان میدهد که ترکیه خرید کالاهای ایرانی غیرگازی را کاهش داده است. به همین ترتیب، صادرات برخی محصولات ترکیه مانند غذا، آهن و فولاد، مواد شیمیایی و محصولات زیرشاخه صنایع موتوری که انتظار میرفت بعد از توافق افزایش یابد، هنوز جامه عمل به خود نپوشیده است.
کاهش حجم مبادلات تجاری -از سال ۲۰۱۲ تا کنون- نشان میدهد که روابط تجاری ترکها و ایرانیان به سمتی میرود که دو همسایه تنها کالاهای ضروری را از یکدیگر بخرند. در سال ۲۰۱۲، با وجود تحریمها، حجم مبادلات تجاری 21.89 میلیارد دلار بود؛ سال ۲۰۱۳ به 14.5 دلار کاهش یافت و دو سال بعد از آن با افتی دیگر، به 9.7 درصد، یعنی پایینترین میزان چهارسال گذشتهاش رسید.
اما دلیل این سیر قهقرایی در روابط اقتصادی میان این دو کشور چه می تواند باشد؟
چندی پیش «رها چاموراوغلو»، نویسندهای که کارشناس روابط ایران-ترکیه است و پیشتر نماینده حزب حاکم عدالت و توسعه در پارلمان بوده، در گفتگو با المانیتور گفت که سیاست ترکیه در قبال سوریه عامل اصلی کاهش روابط تجاری دوجانبه است. او در این رابطه گفت: «چند وقتی است که جناحهای نزدیک به دولت در ترکیه، لحن منفی و غیردوستانهای علیه شیعیان برگزیدهاند. همین شعارها علیه بشار اسد نیز به کار گرفته میشوند که بهنوعی، شیعه شناخته میشود. از آن سوی، روستاهای محاصرهشده شیعیان در سوریه و وضعیت حزنانگیز در آنجا مورد توجه ترکیه نیست. ترکیه به طور ضمنی در مسئله اعدام آیتالله نمر، از سعودیها حمایت کرد و گفت که این امر یک مسئله داخلی است. همین مورد نیز بر روابط ترکیه با ایران اثرگذار بود».
چامور اوغلو تاکید کرد که روابط سیاسی، عامل مهمی در پیوندهای اقتصادی است. او گفت: «دولت در اقتصاد ایران نفوذ بالایی دارد و این بدان معناست که تصمیمهای حکومتی نقش مستقیم بر روابط تجاری خواهند داشت». وی افزود: «اعداد و ارقامی که حالا میبینید، پایینتر هم خواهند رفت، مگر آنکه روابط ترکیه و ایران بهتر شود. نباید فراموش کرد که ایران اکنون گزینههای بیشتری به دلیل رفع تحریمها دارد».
چاموراوغلو با اشاره به اینکه یکی از مزایای تجارت میان ایران و ترکیه، مسئله سهولت حمل و نقل است، گفت: «اگر ترکیه بتواند سیاستهای خود در سوریه و عراق را به طریقی مدیریت کند که با ایران منافع مشترک داشته باشد، حجم تجارت فیمابین میتواند تا ۲۰ میلیارد دلار در سال افزایش یابد».
بنابراین، قطعا مواضع متعارض تهران-آنکارا در سوریه و عراق تاثیر مستقیمی بر کاهش حجم مبادلات تجاری میان آن ها داشته است. به نظر می رسد در وضعیت کنونی، این شرایط بیش از آنکه به ضرر ایران باشد، به ضرر ترکیه است. چراکه در دوران پسابرجام ایران جایگزین ها بیشتری برای تجارت خارجی در اختیار دارد؛ اما در صورت تداوم این وضعیت، ترکیه منافع اقتصادی زیادی را در نتیجه رقابتی شدن بازار اقتصاد ایران و حضور کشورهای دیگر در بازار ایران از دست خواهد داد.
بنابراین، مقامات ترکیه به این نتیجه رسیده اند که نباید از رقابت های بین المللی برای حضور بیشتر در اقتصاد ایران عقب بمانند و هدف عمده از سفر اوغلو به تهران را باید در همین راستا ارزیابی کرد. حال باید منتظر بمانیم و ببینیم که «تحریم های پنهان» متقابل میان این دو کشور با سفر نخست وزیر ترکیه به تهران از میان برداشته خواهد شد یا خیر. به نظر می رسد علی رغم همه اختلاف نظرهای دو کشور در سوریه، باید منتظر گشایش اقتصادی در روابط میان دو کشور در آینده نزدیک با توجه به مزیت های نسبی اقتصادی طرفین باشیم و سفر داوود اغلو می تواند نقطه عطفی در این زمینه باشد.
اهداف سیاسی-امنیتی
بدون شک اگر بخواهیم در میان اهداف سیاسی-امنیتی هدف عمده ای را پیدا کنیم که در دستور کار هیئت ترکی قرار دارد، موضوع سوریه و مسائل مرتبط با آن است. ترکیه خواستار کنارهگیری بشار اسد از قدرت در سوریه است و در مقابل ایران از حامیان اصلی بشار اسد در منطقه محسوب میشود. رویترز میگوید، سفر داود اوغلو فرصتی است تا این دو همسایه اختلافات بر سر مساله سوریه را کاهش دهند.
به نظر می رسد در این سفر دو طرف بحث های جدی در مورد سوریه و اختلافات فی مابین داشته باشند. به نظر می رسد مهم ترین محورهای مورد بحث در مورد سوریه را باید شامل موارد زیر دانست:
نخست، اوغلو می خواهد به ایران اطمینان دهد که نزدیکی و همکاری نظامی اخیر میان عربستان و ترکیه در سوریه برای مقابله با ایران نیست و ایران را هدف قرار نخواهد داد. در واقع، آنکارا می خواهد نشان دهد در شرایط کنونی به رغم اختلاف نظرها در سوریه، روابط با ایران به اندازه روابط با عربستان مهم است.
دوم، ممکن است آنکارا طرح جدیدی در مورد حل و فصل بحران سوریه و کاهش اختلافات فی مابین داشته باشد و می خواهد آن را با مقامات ایران در میان بگذارد.
سومین محور مورد بحث ممکن است مسئله کردها باشد. با توجه به اینکه کردهای سوریه در وضعیت کنونی تحولات سوریه همکاری و هماهنگی نزدیکی با ایران و روسیه دارند و در مقابل روابط پرتنشی نیز با ترکیه دارند، ممکن است نخست وزیر ترکیه در این سفر از ایران بخواهد تحرکات اخیر کردهای سوریه در مقابل ترکیه را کنترل کند. در واقع، از آنجایی که پیشروی های کردهای شمال سوریه معضلات امنیتی زیادی را در مرزهای ترکیه به وجود آورده و این معضلات امنیتی می تواند به درون جامعه کرد ترکیه نیز سرایت کند، به همین دلیل از ایران تقاضا خواهد شد کردها را کنترل کند و تحرکات آن ها صرفا محدود به مرزهای سوریه شود.
موضوع محتمل چهارم شاید انتقال پیامی از ترکیه به روس ها باشد. قطعا اگر پیامی وجود داشته باشد که باید از آنکارا به مسکو منتقل شود، محتمل ترین و بهترین مسیرش تهران خواهد بود. محتوای این پیام می تواند هشدار باشد و یا می تواند از سرگیری روابط و کاهش تنش باشد.
در پایان فارغ از اهداف سفر، این سفر قطعا نقطه عطفی در بهبود روابط تهران-آنکارا خواهد بود و می تواند زمینه های همکاری های سیاسی-اقتصادی هر چه بهتر میان دو کشور را فراهم آورد
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تابناک]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 45]