گفت‌وگو با کارگردان تاجیکستانی نمایش «رستم و سهراب»

واضح آرشیو وب فارسی:سیمرغ: وقتی که این اثر را خواندم و قرار شد آن را اجرا کنم، تصمیم گرفتم از نمادها و نشانه‌ها‌ و حتی نقش و نگارهای تخت جمشید هم استفاده کنم. این نمادها به لحاظ تصویر و زیبایی فوق العاده هستند. ولی... شاهنامه بهترین مرجع برای اجرای نمایش ملی استسلطان عثمانف، کارگردان تاجیکستانی و گروهش سال 1994 برای نخستین بار به ایرن آمدند و به اجرای نمایش پرداختند و پس از آن چندین بار به انگیزه اجرای نمایش در جشنواره‌های مختلف ایرانی به تهران سفر کردند اما پس از مدتی این ارتباط از میان رفت تا اینکه در جشنواره سال گذشته تئاتر فجر باز هم این گروه، امکان اجرای نمایش در ایران را به دست آور‌د. حضور در جشنواره تئاتر رضوی تازه‌ترین کار این گروه تاجیک در ایران است و هم اینک نمایش "رستم و سهراب" که سال گذشته به عنوان نمایش برگزیده بخش بین‌الملل‌ معرفی شد، در تالار قشقایی اجرای عمومی می‌شود. اجراهایی که تا‌کنون داشته‌اید، صرفا متکی به ادبیات کهن ایرانی ـ تاجیکی بوده یا در زمینه‌های دیگری هم در عرضه تئاتر فعالیت داشته‌اید؟در طول 20 سالی که به کارگردانی تئاتر مشغول هستم، آثار مختلفی از درام نویسان بزرگ جهان چون شکسپیر، مولیر و همچنین آثار زیادی از نویسندگان بزرگ روسی چون چخوف، گوگول و ... را روی صحنه برده‌ام. در زمینه نمایش‌های آیینی ـ سنتی بیشتر فعالیت کرده‌اید یا تئاتر مدرن و غربی؟ به نظر می‌رسد این نخستین تجربه شما در زمینه اجرای نمایش‌های سنتی باشد.بله! این نخستین تجربه من در این عرصه است. پیش از این بیشتر در تئاترهای روسی زبان فعالیت می‌کردم. تئاترها و اپراهای تاجیکستان بیشتر به زبان روسی هستند و ما هم تئاتر به زبان روسی اجرا می‌کردیم. البته تئاترهایی را هم به زبان تاجیکی اجرا کرده‌ایم. در 10 سال گذشته، سر کارگردان تئاتر روسی در تاجیکستان بودم و در این مدت بیشتر نمایش‌هایی از ادیبان روسی و جهانی را اجرا می‌کردیم. این نمایش با زبان تاجیکی اجرا می‌شود و نسبت به کارهای گذشته‌ام خیلی متفاوت است. تصویری که در کف صحنه قرار گرفته است، اشاره به نماد و آیین خاصی است؟وقتی که این اثر را خواندم و قرار شد آن را اجرا کنم، تصمیم گرفتم از نمادها و نشانه‌ها‌ و حتی نقش و نگارهای تخت جمشید هم استفاده کنم. این نمادها به لحاظ تصویر و زیبایی فوق العاده هستند. ولی به لحاظ تاریخی تطابقی با داستان رستم و سهراب ندارد. منظور خاصی از استفاده از نمادها در این نمایش داشتید یا صرف جذابیت‌های بصری از آنها برای طراحی صحنه نمایش استفاده کردید؟این بار سومی است که در تاجیکستان داستان "رستم و سهراب" را اجرا کرده‌ام. بار اول حدود 5 سال پیش بود که این نمایش را به صورت اپرا اجرا کردم. اپرا یک سری ویژگی‌های خاص خود را داشت و حدود 200 بازیگر بر صحنه حضور داشتند. بار دوم که در تئاتر روسیه این نمایش را کار کردم، بیشتر قصد داشتم اثر جنبه‌ای ملی پیدا کند و از همین رو با درام نویسان معاصر تاجیکستان همکاری کردم. برای اجرای نمایش ملی، شاهنامه بهترین مرجع است چون هر کدام از داستان‌های شاهنامه در نوع خود جذاب است. چرا در اجرای نمایش "رستم و سهراب" تا این حد به موسیقی وابستگی پیدا کرده‌اید؟نمایش "رستم و سهراب" با تکیه بر موسیقی نواحی اجرا می‌شود و این موسیقی سنتی تاجیکستان است. برای اینکه نمایش جنبه ملی بیشتری پیدا کند، از موسیقی نواحی تاجیکستان استفاده کردیم. در حقیقت نوعی نگاه تاجیکی به نمایش داشتم و نمایش تا حد زیادی به رسم‌ها، آیین‌ها و موسیقی‌های سنتی تاجیکستان وابسته است. تعزیه و شیوه اجرایی تعزیه را می‌شناسید؟پرده خوانی؟! نه! تعزیه. مراسمی که در سوگ و عزای امام حسین (ع) در غالب نمایش برگزار می‌شود.در بخش‌هایی از تاجیکستان، تعزیه برگزار می‌شود. این نمایش در بین شیعیان رواج دارد و متعلق به آنهاست. البته من هم تعزیه را تا حدی می‌شناسم. شیوه اجرایی نمایش "رستم و سهراب" شباهت زیادی به شیوه اجرایی تعزیه دارد.بله! به عمد از این شیوه استفاده کرده‌ایم. یعنی با شناخت از تعزیه و قراردادهای آن به سراغ "رستم و سهراب" رفتید؟بله! پس هدف شما تعزیه بوده؟ چون در تعزیه نمادها و نشانه‌ها، بخش عمده‌ای از اجرا را به دوش می‌کشند اما شما در نمایش "رستم و سهراب" کمتر از قرار دادها و نمادها و نشانه‌ها، بهره گرفته‌اید. در واقع با استفاده از قواعد نمادها و با رویکرد خودتان این شیوه اجرایی را برای نمایش برگزیده‌اید. این هدف شما بود یا اینکه شناخت شما از تعزیه در همین حد است؟سال گذشته که ما این نمایش را در جشنواره تئاتر فجر اجرا کردیم، ماه محرم بود. در حقیقت سعی کردم در آن فضا نمایش را اجرا کنم. من از این روش یک قصد داشتم. ‌می‌خواستم که قهرمان ایران و توران را از هم تفکیک نکنم. و در حقیقت وحدت ایران و توران را با این کار می‌خواستم حفظ کنم.برای ما ایران و توران یکی بود. همچنین قصد نداشتم رستم و سهراب را روی صحنه بیاورم و از همان ابتدا با مخاطب قرار‌داد می‌گذارم که اینها بازیگر هستند، نه رستم و سهراب و تهمینه و گرد آفرید و غیره. برای همین لباس‌های بازیگران را یک شکل انتخاب کرده‌ام. در واقع قرار بود بازیگران تداعی‌گر ‌رستم و سهراب باشند و این نقش‌ها را بازی کنند، نه اینکه خود رستم و سهراب بر صحنه حاضر شوند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سیمرغ]

[مشاهده در: www.seemorgh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 323]