واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: دانش - یادداشت نشریه نیچر شاید همایش جهانی رقابتپذیری پاسخی برای این پرسش داشته باشد. در این همایش که اواسط بهمن ماه در ریاض، پایتخت عربستان و با حضور مدیران عامل شرکتهای بزرگ چند ملیتی و مؤسسات تحقیقاتی از سراسر دنیا برگزار شد، یک کلمه مرتب به گوش میرسید و آن هم «اعتماد» بود. با توجه به بحران فراگیر اقتصادی جهان، دعوت از مدیران این مراکز برای حضور در همایشی با محتوای توان رقابتی کمی عجیب به نظر میرسد. اما عربستان سعودی خود را هدف آزمایش بزرگ رقابتی بودن جهانی قرار داده و از آن تاکنون نتایج خوبی هم بدست آورده است. مطابق آمار ارائه شده در مجمع اقتصاد جهانی داووس، این کشور سال گذشته از رتبه سی و پنجم جدول رقابتیترین اقتصادهای جهان به رتبه بیست و هفتم صعود کرده است. علاوه بر آن، این کشور همزمان برای بهبود فضای ملی و آگاهی بینالمللی از اخلاق مشارکت تلاش میکند، هدفی که بدون شک اعتماد در آن حرف اول را میزند. مانند بسیاری از کشورهای تازه صنعتیشده، این کشور هم خودش را با شاخصهایی ارزیابی میکند و بر پایه این شاخصها و استانداردها در رقابتی بودن پیشرفت کرده است، اما ایجاد فضای رقابتی قوی و نوآور علممدار، کدهای هزینه، نیروی انسانی و موفقیتهای خودش را دارد. برای هر کشوری که به خوشنامی علمی و تأیید صحت یافتههای پژوهشیاش در سطح جهان اهمیت میدهد، کدهایی وجود دارند که میتوانند در قالب اخلاق پژوهش رقابتی گنجانده شوند. یکی از این استانداردها، میزان انحراف از اخلاق حرفهای است؛ مانند سرقت ادبی، سوء استفاده از آثار، تحقیقات و اختراعات دیگران که میتواند حیثیت علمی کشورها را به شکل خطرناکی زیر سئوال ببرد و انزوای کامل محققی را به دنبال داشته باشد که چنین عمل زشتی را مرتکب شده است. دو شاخص دیگر اخلاق پژوهشی به زیرساختهای نظام تحقیقاتی هر کشور مربوط میشوند که یکی، جلوگیری از اعمال خلافکارانه و دیگری تحقیق، بررسی، مجازات و اعلام صریح خطاهاست. مکانیسم تحقیق و تفحص علاوه بر اینکه میتواند در سطح ملی، کلیه مؤسسات پژوهشی را که توسط دولت تأمین اعتبار شدهاند، شامل شود؛ در سطح محلی هم به تمام دانشگاهها و آزمایشگاههای دولتی نظارت دارد. بحث کاهش تقلب و کپیکاریهای علمی هم بسیارمهم است. چنانچه آمار کشورهای پیشرفته علمی در این همایش نشان داده است، طبیعت انسانی و اعمال فشار گاهی به تغییر آمار و ارقام منجر میشود. یکی دیگر از نگرانیهای جوامع بشری این است که چنین کاری دور از اخلاق حرفهای است. به عنوان مثال، انتخاب دادهها یا از بین بردن قسمتی از آنها یا اضافه و کم کردن نام محققان درگیر در انجام پژوهشها و مقالات را می توان نام برد. این مسائل فقط میتوانند با فرهنگسازی در جوامع حل و فصل شوند، تربیت محققان جوان در محیطهای خوب کاری، قدردانی از استادان برتر، بررسی دقیق یادداشتهای آزمایشگاهی، حفظ تمام دفاتر مربوط به تحقیق و پافشاری بر اهمیت راهکارها میتوانند مفید باشند. مستندسازی این سیاستهای تشویقی جهت دلگرمی برای تحقیق صحیح و دقیق در میان پژوهشگران و تعریف کدهای آن بسیار ساده است، اگر چه این راهکارها در اغلب کشورها چندان مورد توجه قرار نمیگیرند. استانداردهای دیگری که تعریف میشوند، میتوانند میزان بیطرفی دولتها و مراجع تحقیقاتی ملی را در ارزیابی، تأمین بودجه، عزل و نصب کادر پژوهشی و ارتقاها تخمین بزنند. کوتهبینیهایی که بین پژوهشگران بر اساس جنس، قومیت، سن و میزان رفاقت آنها با داوران تبعیض قائل میشود، بدون شک تواناییهای علمی و پژوهشی هر کشور را از بین خواهد برد. گروه سوم استانداردها را میتوان به چارچوب علمی و پژوهشیای که هر کشور برای محققان قائل میشود، اختصاص داد و اینکه پژوهشگران زبده و علاقهمند تا چه حد در دنبال کردن ایدهها و اهداف علمیشان آزادی عمل دارند. این استانداردها شامل ارزشهای اجتماعی این دسته و میزان برخورداری آنها از شرایط مالی قابل قبول هم میشود. استاندارهای نهایی میتوانند برای ارزیابی مفهوم منبع باز به کار گرفته شوند که یکی از نتایج اصلی اعتماد متقابل است. این مفهوم به قدرت پذیرش یک ایده و کار مشترک روی آن توسط پژوهشگران کشورهای مختلف اشاره دارد. مخصوصا مدارک باارزشی را ارائه میدهد که نشان میدهند همکاریهای بینالمللی، محرکهای بسیار پر قدرتی برای فعالیتهای بزرگ علمی به شمار میآیند و در مقایسه با فعالیتهای تحقیقاتی درون هر کشور، از شرایط بهمراتب بهتری برخوردار خواهند بود. در عین حال، مفهوم منبع باز شامل نقدپذیری و بررسی نتایج از دیدگاه های مختلف نیز هست. این فرهنگ پذیرش انتقادها و پاسخ به آنها، علاوه بر اینکه به پشتوانه علمی قوی نیاز دارد، به تعقیب موفق یک استراتژی پایدار و اطمینان به جامعه بینالمللی هم نیازمند است. در مجموع، استانداردهای کیفیتی در کنار هم میتوانند شاخص اخلاق پژوهشی هر کشور را اندازهگیری کنند و میشود آن را پایه پیشرفت علمی هر کشور دانست. آنها میتوانند بر اساس مستندات، ساختارها و تلاشهای علمی اندازهگیری شوند یا برای تخمین آنها از بررسیهای مستقل استفاده شود. مطالعهای در مورد میزان منابع آزاد و پیشرفت علمی کشورهای عربی نشان میدهد عربستان موفقیتهای خوبی در این زمینه بدست آورده است، چرا که از سال 1384 / 2005 و با زیرساختی ضعیف این مرحله را آغاز کرده است. از آن پس با حمایت بیشتر از آموزش و پرورش، ایجاد دانشگاههایی برای زنان و تأمین اعتبارات برای تلاشهای علمی به موفقیتهای چشمگیری دست یافته است. تا همین جا بس است، اجازه دهید بازتاب سایر موفقیتهای علمی و پژوهشی این کشور را به محققان و سیاستگذاران آن واگذار کنیم. نیچر، شماره 7229 - ترجمه: محبوبه عمیدی
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 614]